Black Brant: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Przypisy
Linia 32: Linia 32:
}}
}}
[[Plik:Black Brant.jpg|thumb|240px|Rakieta Black Brant w locie]]
[[Plik:Black Brant.jpg|thumb|240px|Rakieta Black Brant w locie]]
'''Black Brant''' (dosł. [[ang.]] ''B. bernicla nigricans'' – [[bernikla czarna]]) – rodzina [[Kanada|kanadyjskich]] [[Rakieta sondażowa|rakiet sondażowych]] budowanych przez [[Bristol Aerospace]] w [[Winnipeg]] w prowincji [[Manitoba]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrant.html |język = en}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |autor = |tytuł = About Black Brant Sounding Rocket - Royal Aviation Museum of Western Canada |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.royalaviationmuseum.com |url = http://www.royalaviationmuseum.com/759/blackbrant/ |język = en-US}}</ref>. Do pierwszego lotu doszło 5 września 1959 r. (wariant Black Brant I) z kosmodromu w bazie [[Fort Churchill]]<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant I |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbranti.html |język = en}}</ref>, od tego momentu wystrzelono ich setki i wprowadzano ich kolejne wersje<ref name=":0" />. Rakiety te wykorzystywane są do badań m.in. przez [[Kanadyjska Agencja Kosmiczna|Kanadyjską Agencję Kosmiczną]] i amerykańską [[NASA]]<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = NASA Wallops Flight Facility - Sounding Rockets Program Office Code 810: Sounding Rocket Vehicles |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = sites.wff.nasa.gov |url = https://sites.wff.nasa.gov/code810/vehicles.html |język = en}}</ref>.
'''Black Brant''' (dosł. [[ang.]] ''B. bernicla nigricans'' – [[bernikla czarna]]) – rodzina [[Kanada|kanadyjskich]] [[Rakieta sondażowa|rakiet sondażowych]] budowanych przez [[Bristol Aerospace]] w [[Winnipeg]] w prowincji [[Manitoba]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrant.html |język = en}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |autor = |tytuł = About Black Brant Sounding Rocket - Royal Aviation Museum of Western Canada |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.royalaviationmuseum.com |url = http://www.royalaviationmuseum.com/759/blackbrant/ |język = en-US}}</ref>. Do pierwszego lotu doszło 5 września 1959 r. (wariant Black Brant I) z kosmodromu w bazie [[Fort Churchill]]<ref name=":2">{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant I |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbranti.html |język = en}}</ref>, od tego momentu wystrzelono ich setki i wprowadzano ich kolejne wersje<ref name=":0" />. Rakiety te wykorzystywane są do badań m.in. przez [[Kanadyjska Agencja Kosmiczna|Kanadyjską Agencję Kosmiczną]] i amerykańską [[NASA]]<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = NASA Wallops Flight Facility - Sounding Rockets Program Office Code 810: Sounding Rocket Vehicles |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = sites.wff.nasa.gov |url = https://sites.wff.nasa.gov/code810/vehicles.html |język = en}}</ref>.


Nazwę zawdzięcza bernikli czarnej – amerykańskiemu podgatunkowi [[Bernikla obrożna|bernikli obrożnej]], dużego arktycznego ptaka wodnego z rodziny [[kaczkowate|kaczkowatych]] (podrodzina: [[gęsi]])<ref name=":1" />.
Nazwę zawdzięcza bernikli czarnej – amerykańskiemu podgatunkowi [[Bernikla obrożna|bernikli obrożnej]], dużego arktycznego ptaka wodnego z rodziny [[kaczkowate|kaczkowatych]] (podrodzina: [[gęsi]])<ref name=":1" />.
Linia 38: Linia 38:
== Warianty ==
== Warianty ==
[[Plik:WFF sounding rockets.jpg|thumb|240px|Porównanie rozmiarów różnych rakiet sondażowych]]
[[Plik:WFF sounding rockets.jpg|thumb|240px|Porównanie rozmiarów różnych rakiet sondażowych]]
Od momentu wprowadzenia wykorzystano wiele wariantów rakiet z tej rodziny. Pierwsze były jednostopniowe i cechowały się mniejszymi możliwościami: Black Brant I oraz debiutująca 12 października 1960 r. i wycofana w 1974 r. Black Brant IIA<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant II |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantii.html |język = en}}</ref> i warianty Black Brant V<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant V |data = |data dostępu = 2018-01-20 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantv.html |język = en}}</ref>: VA, VB, VC – wszystkie były przeznaczone do wyniesienia do 68 kg (choć na różne wysokości). Z kolei wystrzeliwywana w latach 1962-1984 jeszcze mniejsza Black Brant III wynosiła do 18 kg<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant III |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantiii.html |język = en}}</ref>.
Od momentu wprowadzenia wykorzystano wiele wariantów rakiet z tej rodziny<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant Family |data = |data dostępu = 2018-01-20 |opublikowany = Gunter's Space Page (space.skyrocket.de) |url = http://space.skyrocket.de/doc_lau_fam/black_brant.htm |język = en}}</ref>. Pierwsze były jednostopniowe i cechowały się mniejszymi możliwościami: Black Brant I oraz debiutująca 12 października 1960 r. i wycofana w 1974 r. Black Brant IIA<ref name=":3">{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant II |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantii.html |język = en}}</ref> i warianty Black Brant V<ref name=":4">{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant V |data = |data dostępu = 2018-01-20 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantv.html |język = en}}</ref>: VA, VB, VC – wszystkie były przeznaczone do wyniesienia do 68 kg (choć na różne wysokości). Z kolei wystrzeliwywana w latach 1962-1984 jeszcze mniejsza Black Brant III wynosiła do 18 kg<ref name=":5">{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant III |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantiii.html |język = en}}</ref>.


24 czerwca 1964 r. zadebiutowała wersja dwuczłonowa Black Brant IVA<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant IVA |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantiva.html |język = en}}</ref>, zdolna do wyniesienia 18 kg ale na wysokość 1000 km<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant IV |data = |data dostępu = 2018-01-20 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantiv.html |język = en}}</ref>. W 1969 r. do użytku weszła jednostopniowa ale większa, zdolna do noszenia 100 kg Black Brant VI<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant VI |data = |data dostępu = 2018-01-20 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantvi.html |język = en}}</ref>. 16 marca 1982 po raz pierwszy wystrzelono dwustopniową wersję Black Brant IX<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant IX |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantix.html |język = en}}</ref>, a 30 września 1988 r. czterostopniową Black Brant XII<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant XII |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantxii.html |język = en}}</ref>.
24 czerwca 1964 r. zadebiutowała wersja dwuczłonowa Black Brant IVA<ref name=":6">{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant IVA |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantiva.html |język = en}}</ref>, zdolna do wyniesienia 18 kg ale na wysokość 1000 km<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant IV |data = |data dostępu = 2018-01-20 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantiv.html |język = en}}</ref>. W 1969 r. do użytku weszła jednostopniowa ale większa, zdolna do noszenia 100 kg Black Brant VI<ref name=":7">{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant VI |data = |data dostępu = 2018-01-20 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantvi.html |język = en}}</ref>. 16 marca 1982 po raz pierwszy wystrzelono dwustopniową wersję Black Brant IX<ref name=":8">{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant IX |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantix.html |język = en}}</ref>, a 30 września 1988 r. czterostopniową Black Brant XII<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Black Brant XII |data = |data dostępu = 2018-01-18 |opublikowany = www.astronautix.com |url = http://www.astronautix.com/b/blackbrantxii.html |język = en}}</ref>.


{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
Linia 54: Linia 54:
! Uwagi
! Uwagi
|-
|-
| Black Brant I
| Black Brant I<ref name=":2" />
| 1959
| 1959
| 19
| 19
Linia 65: Linia 65:
| –
| –
|-
|-
| Black Brant IIA
| Black Brant IIA<ref name=":3" />
| 1960
| 1960
| 1974
| 1974
Linia 76: Linia 76:
| –
| –
|-
|-
| Black Brant IIB<ref>{{Cytuj |autor = Andrew B. Godefroy |tytuł = The Canadian Space Program: From Black Brant to the International Space Station |data = 2017-05-03 |data dostępu = 2018-01-20 |isbn = 9783319401058 |wydawca = Springer |url = https://books.google.pl/books?id=JVLJDgAAQBAJ&pg=PA42&lpg=PA42&dq=23KS20000&source=bl&ots=5J2LmFYtKD&sig=wEK6_mEg5OeDKaovVd33EVajjCI&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwip9um7rObYAhWHF-wKHVg8CyUQ6AEIKDAA#v=onepage&q=23KS20000&f=false |język = en}}</ref>
| Black Brant IIB
| 1963
| 1963
| 1963
| 1963
Linia 87: Linia 87:
| Dłużej pracujący silnik, produkcja zakończona po 4 lotach testowych. Wnioski wykorzystane przy IIA i III.
| Dłużej pracujący silnik, produkcja zakończona po 4 lotach testowych. Wnioski wykorzystane przy IIA i III.
|-
|-
| Black Brant III (IIIA, IIIB)
| Black Brant III (IIIA, IIIB)<ref name=":5" />
| 1962
| 1962
| 1984
| 1984
Linia 97: Linia 97:
| –
| –
| –
| –
| Uznany za stabilny w kwietniu 1964
| Uznany za stabilny w kwietniu 1964<ref>{{Cytuj |autor = Andreas Parsch |rozdział = Bristol of Canada Black Brant |tytuł = Directory of U.S. Military Rockets and Missiles
Appendix 4: Undesignated Vehicles |data = 2005 |data dostępu = 2018-01-20 |opublikowany = www.designation-systems.net |url = http://www.designation-systems.net/dusrm/app4/blackbrant.html |język = en}}</ref>
|-
|-
| Black Brant IV
| Black Brant IV<ref name=":6" />
| 1960
| 1960
| 1974
| 1974
Linia 110: Linia 111:
| –
| –
|-
|-
| Black Brant V (VA, VB, VC)
| Black Brant V<ref name=":4" /> (VA, VB, VC)
| 19
| 19
| 19
| 19
Linia 121: Linia 122:
| –
| –
|-
|-
| Black Brant VI
| Black Brant VI<ref name=":7" />
| 1969
| 1969
| 1979
| 1979
Linia 154: Linia 155:
| –
| –
|-
|-
| Black Brant IX
| Black Brant IX<ref name=":8" />
| 1982
| 1982
|
|

Wersja z 13:02, 20 sty 2018

Black Brant
Rodzina rakiet nośnych Black Brant
Ilustracja
Porównanie rozmiarów kilku rakiet z rodziny Black Brant
Producent

Bristol Aerospace (Kanada)

Data pierwszego startu

5 września 1959

Statystyki
Wszystkie starty

>800

Zdolność wynoszenia

Lot suborbitalny: Black Brant I, II, V: 68 kg

Siła ciągu przy starcie

W zależności od typu oraz stopnia, 7-257 kN

Wymiary
Rakieta Black Brant w locie

Black Brant (dosł. ang. B. bernicla nigricans – bernikla czarna) – rodzina kanadyjskich rakiet sondażowych budowanych przez Bristol Aerospace w Winnipeg w prowincji Manitoba[1][2]. Do pierwszego lotu doszło 5 września 1959 r. (wariant Black Brant I) z kosmodromu w bazie Fort Churchill[3], od tego momentu wystrzelono ich setki i wprowadzano ich kolejne wersje[1]. Rakiety te wykorzystywane są do badań m.in. przez Kanadyjską Agencję Kosmiczną i amerykańską NASA[4].

Nazwę zawdzięcza bernikli czarnej – amerykańskiemu podgatunkowi bernikli obrożnej, dużego arktycznego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (podrodzina: gęsi)[2].

Warianty

Porównanie rozmiarów różnych rakiet sondażowych

Od momentu wprowadzenia wykorzystano wiele wariantów rakiet z tej rodziny[5]. Pierwsze były jednostopniowe i cechowały się mniejszymi możliwościami: Black Brant I oraz debiutująca 12 października 1960 r. i wycofana w 1974 r. Black Brant IIA[6] i warianty Black Brant V[7]: VA, VB, VC – wszystkie były przeznaczone do wyniesienia do 68 kg (choć na różne wysokości). Z kolei wystrzeliwywana w latach 1962-1984 jeszcze mniejsza Black Brant III wynosiła do 18 kg[8].

24 czerwca 1964 r. zadebiutowała wersja dwuczłonowa Black Brant IVA[9], zdolna do wyniesienia 18 kg ale na wysokość 1000 km[10]. W 1969 r. do użytku weszła jednostopniowa ale większa, zdolna do noszenia 100 kg Black Brant VI[11]. 16 marca 1982 po raz pierwszy wystrzelono dwustopniową wersję Black Brant IX[12], a 30 września 1988 r. czterostopniową Black Brant XII[13].

Wariant Pierwszy start Ostatni start Liczba stopni Udźwig Silnik 1. stopnia Silnik 2. stopnia Silnik 3. stopnia Silnik 4. stopnia Uwagi
Black Brant I[3] 1959 19 1 68 kg 15KS25000
Paliwo stałe 		– – – –
Black Brant IIA[6] 1960 1974 1 68 kg 15KS25000
Paliwo stałe 		– – – –
Black Brant IIB[14] 1963 1963 1 100 kg 23KS20000
Paliwo stałe 		– – – Dłużej pracujący silnik, produkcja zakończona po 4 lotach testowych. Wnioski wykorzystane przy IIA i III.
Black Brant III (IIIA, IIIB)[8] 1962 1984 1 18 kg na Paliwo stałe
IIIA: 9KS11000
IIIB: 12KS10000 		– – – Uznany za stabilny w kwietniu 1964[15]
Black Brant IV[9] 1960 1974 2 18 kg – – – –
Black Brant V[7] (VA, VB, VC) 19 19 1 68 kg – – – –
Black Brant VI[11] 1969 1979 1 ? kg (rekord wzlot na 95 km) – – – –
Black Brant VII 1970 1972 1 9 kg, do 40 km – – – – Program rozwojowy przerwany
Black Brant VIII (8B, 8C) 1975 2 kg na – – – – –
Black Brant IX[12] 1982 2 kg na – – – – –
Black Brant X 19 3 kg na – – – – –
Black Brant XI 19 3 kg na – – – – –
Black Brant XII 1988 4 kg na – – – – –
Black Brant XIIA 19 4 kg na – – – – –

Misje

Rakiety z rodziny Black Brant służyły m.in. badaniom widma Merkurego przy pomocy wystrzelonego spektrometru ultrafioletowego[16], pól elektrycznych wewnątrz zorzy polarnej (misja ACES)[17], plazmy przez uwolnienie pyłu aluminiowego w jonosferze[18], szacowaniu ilości wodoru w przestrzeni międzyplanetarnej (misja HYPE)[19], a także testom nowych rozwiązań jak nadmuchiwana tarcza osłaniająca pojazd kosmiczny przy wejściu w atmosferę[20].


  1. ↑ a b Black Brant [online], www.astronautix.com [dostęp 2018-01-18] (ang.).
  2. ↑ a b About Black Brant Sounding Rocket - Royal Aviation Museum of Western Canada [online], www.royalaviationmuseum.com [dostęp 2018-01-18] (ang.).
  3. ↑ a b Black Brant I [online], www.astronautix.com [dostęp 2018-01-18] (ang.).
  4. ↑ NASA Wallops Flight Facility - Sounding Rockets Program Office Code 810: Sounding Rocket Vehicles [online], sites.wff.nasa.gov [dostęp 2018-01-18] (ang.).
  5. ↑ Black Brant Family [online], Gunter's Space Page (space.skyrocket.de) [dostęp 2018-01-20] (ang.).
  6. ↑ a b Black Brant II [online], www.astronautix.com [dostęp 2018-01-18] (ang.).
  7. ↑ a b Black Brant V [online], www.astronautix.com [dostęp 2018-01-20] (ang.).
  8. ↑ a b Black Brant III [online], www.astronautix.com [dostęp 2018-01-18] (ang.).
  9. ↑ a b Black Brant IVA [online], www.astronautix.com [dostęp 2018-01-18] (ang.).
  10. ↑ Black Brant IV [online], www.astronautix.com [dostęp 2018-01-20] (ang.).
  11. ↑ a b Black Brant VI [online], www.astronautix.com [dostęp 2018-01-20] (ang.).
  12. ↑ a b Black Brant IX [online], www.astronautix.com [dostęp 2018-01-18] (ang.).
  13. ↑ Black Brant XII [online], www.astronautix.com [dostęp 2018-01-18] (ang.).
  14. ↑ Andrew B. Godefroy, The Canadian Space Program: From Black Brant to the International Space Station, Springer, 3 maja 2017, ISBN 978-3-319-40105-8 [dostęp 2018-01-20] (ang.).
  15. ↑ Bristol of Canada Black Brant, [w:] Andreas Parsch, [http://www.designation-systems.net/dusrm/app4/blackbrant.html Directory of U.S. Military Rockets and Missiles Appendix 4: Undesignated Vehicles], www.designation-systems.net, 2005 [dostęp 2018-01-20] (ang.).
  16. ↑ Anna Marszałek, Misja suborbitalna bada Merkurego i poszukuje Wulkanoidów, „AstroNET”, 23 stycznia 2004 [dostęp 2018-01-19] (pol.).
  17. ↑ Sebastian Łukowski, Start rakiet Black Brant w misji ACES - low / high, „Kosmonauta.net”, 12 stycznia 2009 [dostęp 2018-01-19] (pol.).
  18. ↑ Daniel Parry, NRL Rocket Experiment Tests Effects of Dusty Plasma on the Ionosphere - U.S. Naval Research Laboratory [online], www.nrl.navy.mil, 6 października 2015 [dostęp 2018-01-19] (ang.).
  19. ↑ Black Brant IX poleciał z White Sands, „Kosmonauta.net”, 7 maja 2014 [dostęp 2018-01-19] (pol.).
  20. ↑ Marcin Bugalski, Ślemy w niebo rakiety [online], Focus.pl, 14 grudnia 2011 [dostęp 2018-01-19] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Black_Brant&oldid=51865102”