Dendryt (biologia): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m przywrócenie spisu treści zgodnie z WP:Dostępność#Spis treści |
Dodanie wpływu psychodelików serotoninergicznych (agonistów 5HT2A) na dendryty. Dodane zostało po wyjaśnieniu wpływu alkoholu na dendryty, celem pokazania różnej perspektywy i różnego możliwego wpływu substancji na ich wzrost (może być zarówno pozytywny jak i negatywny). Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
== Budowa == |
== Budowa == |
||
Dendryty osiągają długość do 1 mm<ref name=":0">{{Cytuj|autor=A. Longstaff|tytuł=Krótkie wykłady. Neurobiologia}}</ref>. Rozgałęziają się na całej swojej długości, a w miarę oddalenia od [[Perikarion|somy]] zmniejsza się ich średnica. Są otoczone błoną komórkową składającą się z [[Mikrotubula|mikrotubuli]], neurofilamentów i cytosolu, pod którą znajduje się cytoplazma<ref name=":1">{{Cytuj|autor=Wojciech Sawicki|tytuł=Histologia}}</ref>. Ze względu na to, że dendryty stanowią przedłużenie ciała komórki, można w nich znaleźć organelle tam występujące: mitochondria, [[siateczka śródplazmatyczna szorstka]], aparat Golgiego, rybosomy. W niektórych neuronach dendryty są pokryte cienkimi tworami, zwanymi [[Kolec dendrytyczny|kolcami dendrytycznymi]], na których szczycie tworzą się [[Synapsa|synapsy]] z innymi neuronami. Komórki nerwowe mające kolce nazywane są neuronami kolczastymi, a te bez nich neuronami bezkolcowymi<ref name=":0" />. Rozgałęzienia dendrytowe mogą rozrastać się lub kurczyć. Alkohol wpływa szkodliwie na wzrost dendrytów; w podeszłym wieku zaś dochodzi do skrócenia i zmniejszenia liczby tych rozgałęzień.<ref>{{Cytuj|autor=Aleksander Michajlik, Witold Ramotowski|tytuł=Anatomia i fizjologia człowieka}}</ref> |
Dendryty osiągają długość do 1 mm<ref name=":0">{{Cytuj|autor=A. Longstaff|tytuł=Krótkie wykłady. Neurobiologia}}</ref>. Rozgałęziają się na całej swojej długości, a w miarę oddalenia od [[Perikarion|somy]] zmniejsza się ich średnica. Są otoczone błoną komórkową składającą się z [[Mikrotubula|mikrotubuli]], neurofilamentów i cytosolu, pod którą znajduje się cytoplazma<ref name=":1">{{Cytuj|autor=Wojciech Sawicki|tytuł=Histologia}}</ref>. Ze względu na to, że dendryty stanowią przedłużenie ciała komórki, można w nich znaleźć organelle tam występujące: mitochondria, [[siateczka śródplazmatyczna szorstka]], aparat Golgiego, rybosomy. W niektórych neuronach dendryty są pokryte cienkimi tworami, zwanymi [[Kolec dendrytyczny|kolcami dendrytycznymi]], na których szczycie tworzą się [[Synapsa|synapsy]] z innymi neuronami. Komórki nerwowe mające kolce nazywane są neuronami kolczastymi, a te bez nich neuronami bezkolcowymi<ref name=":0" />. Rozgałęzienia dendrytowe mogą rozrastać się lub kurczyć. Alkohol wpływa szkodliwie na wzrost dendrytów; w podeszłym wieku zaś dochodzi do skrócenia i zmniejszenia liczby tych rozgałęzień.<ref>{{Cytuj|autor=Aleksander Michajlik, Witold Ramotowski|tytuł=Anatomia i fizjologia człowieka}}</ref> Psychodeliki serotoninergiczne, takie jak psylocybina, LSD czy DMT zdają się wywoływać szybki i trwały wzrost dendrytów w korze przedczołowej, utrzymujący się długotrwale, co potencjalnie wiąże się ze wzrostem adaptacji synaptycznej. <ref>{{Cytuj |autor = Ling-Xiao Shao, Clara Liao, Ian Gregg, Pasha A. Davoudian, Neil K. Savalia, Kristina Delagarza, Alex C. Kwan |tytuł = Psilocybin induces rapid and persistent growth of dendritic spines in frontal cortex in vivo |czasopismo = Neuron |data = 2021-08-18 |data dostępu = 2023-12-25 |issn = 1097-4199 |wolumin = 109 |numer = 16 |s = 2535–2544.e4 |doi = 10.1016/j.neuron.2021.06.008 |pmid = 34228959 |pmc = 8376772 |url = https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34228959/}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Cato M. H. de Vos, Natasha L. Mason, Kim P. C. Kuypers |tytuł = Psychedelics and Neuroplasticity: A Systematic Review Unraveling the Biological Underpinnings of Psychedelics |czasopismo = Frontiers in Psychiatry |data = 2021 |data dostępu = 2023-12-25 |issn = 1664-0640 |wolumin = 12 |s = 724606 |doi = 10.3389/fpsyt.2021.724606 |pmid = 34566723 |pmc = 8461007 |url = https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34566723/}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Neil K. Savalia, Ling-Xiao Shao, Alex C. Kwan |tytuł = A Dendrite-Focused Framework for Understanding the Actions of Ketamine and Psychedelics |czasopismo = Trends in Neurosciences |data = 2021-04 |data dostępu = 2023-12-25 |issn = 1878-108X |wolumin = 44 |numer = 4 |s = 260–275 |doi = 10.1016/j.tins.2020.11.008 |pmid = 33358035 |pmc = 7990695 |url = https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33358035/}}</ref> |
||
== Funkcje == |
== Funkcje == |
||
Aktualna wersja na dzień 06:40, 25 gru 2023
Dendryt (od gr. δένδρον déndron, drzewo) – cylindryczna wypustka cytoplazmatyczna, która stanowi przedłużenie ciała komórki nerwowej. Dendryty zazwyczaj występują licznie, tworząc drzewo dendrytyczne. Ich ułożenie i ilość to cechy typowe dla danego neuronu.
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Dendryty osiągają długość do 1 mm[1]. Rozgałęziają się na całej swojej długości, a w miarę oddalenia od somy zmniejsza się ich średnica. Są otoczone błoną komórkową składającą się z mikrotubuli, neurofilamentów i cytosolu, pod którą znajduje się cytoplazma[2]. Ze względu na to, że dendryty stanowią przedłużenie ciała komórki, można w nich znaleźć organelle tam występujące: mitochondria, siateczka śródplazmatyczna szorstka, aparat Golgiego, rybosomy. W niektórych neuronach dendryty są pokryte cienkimi tworami, zwanymi kolcami dendrytycznymi, na których szczycie tworzą się synapsy z innymi neuronami. Komórki nerwowe mające kolce nazywane są neuronami kolczastymi, a te bez nich neuronami bezkolcowymi[1]. Rozgałęzienia dendrytowe mogą rozrastać się lub kurczyć. Alkohol wpływa szkodliwie na wzrost dendrytów; w podeszłym wieku zaś dochodzi do skrócenia i zmniejszenia liczby tych rozgałęzień.[3] Psychodeliki serotoninergiczne, takie jak psylocybina, LSD czy DMT zdają się wywoływać szybki i trwały wzrost dendrytów w korze przedczołowej, utrzymujący się długotrwale, co potencjalnie wiąże się ze wzrostem adaptacji synaptycznej. [4][5][6]
Funkcje[edytuj | edytuj kod]
Dendryty są wyspecjalizowane w odbieraniu bodźców i przesyłaniu sygnałów do ciała komórkowego, które integruje dochodzące sygnały.[7] Impulsy nerwowe są przewodzone wzdłuż błony komórkowej. Wytwarzając połączenia z innymi neuronami i przewodząc impulsy, dendryty pełnią funkcje integrujące czynności wielu komórek nerwowych. Pojedyncze, długie dendryty nerwów rdzeniowych przewodzą impulsy elektryczne wzbudzone bodźcami czuciowymi do ciał komórkowych neuronów czuciowych[2]. Dendryty znacznie zwiększają powierzchnię komórek nerwowych - stanowią do 90% powierzchni wielu neuronów[1].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c A. Longstaff, Krótkie wykłady. Neurobiologia.
- ↑ a b Wojciech Sawicki, Histologia.
- ↑ Aleksander Michajlik, Witold Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka.
- ↑ Ling-Xiao Shao i inni, Psilocybin induces rapid and persistent growth of dendritic spines in frontal cortex in vivo, „Neuron”, 109 (16), 2021, 2535–2544.e4, DOI: 10.1016/j.neuron.2021.06.008, ISSN 1097-4199, PMID: 34228959, PMCID: PMC8376772 [dostęp 2023-12-25].
- ↑ Cato M.H. de Vos, Natasha L. Mason, Kim P.C. Kuypers, Psychedelics and Neuroplasticity: A Systematic Review Unraveling the Biological Underpinnings of Psychedelics, „Frontiers in Psychiatry”, 12, 2021, s. 724606, DOI: 10.3389/fpsyt.2021.724606, ISSN 1664-0640, PMID: 34566723, PMCID: PMC8461007 [dostęp 2023-12-25].
- ↑ Neil K. Savalia, Ling-Xiao Shao, Alex C. Kwan, A Dendrite-Focused Framework for Understanding the Actions of Ketamine and Psychedelics, „Trends in Neurosciences”, 44 (4), 2021, s. 260–275, DOI: 10.1016/j.tins.2020.11.008, ISSN 1878-108X, PMID: 33358035, PMCID: PMC7990695 [dostęp 2023-12-25].
- ↑ Eldra P. Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Biologia.