Przejdź do zawartości

Sketchnoting: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
źródła/przypisy
rozbudowanie hasła, dodanie sekcji i uźródłowianie
Linia 2: Linia 2:
[[Plik:Gabriela Borowczyk - sketchnoting.jpg|mały|Autorska notatka graficzna Gabrieli Borowczyk obrazująca elementy sketchnotingu]]
[[Plik:Gabriela Borowczyk - sketchnoting.jpg|mały|Autorska notatka graficzna Gabrieli Borowczyk obrazująca elementy sketchnotingu]]
'''Sketchnoting''' (od ang. ''sketch'' – szkic i ''noting'' – notować), inaczej notowanie graficzne lub wizualne; [[mnemotechnika]], metoda ułatwiająca zapamiętywanie [[Informacja|informacji]]<ref name=":3">{{Cytuj |autor = Natalia Mikołajek |tytuł = Notatki wizualne: jak je tworzyć i wykorzystywać na co dzień |data = 2020 |data dostępu = 2024-03-17 |isbn = 978-83-8087-909-6 |miejsce = Warszawa |wydawca = MT Biznes |s = s. 12 |oclc = 1225221604 |url = https://www.worldcat.org/title/1225221604}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Gabriela Borowczyk; Natalia Jadźka Mikołajek; Ola Krawczyk; Klaudia Tolman; dr Aleksandra Wycisk; Jarosław Chojecki; Dariusz Parzych; dr Marek Piotrowski;
'''Sketchnoting''' (od ang. ''sketch'' – szkic i ''noting'' – notować), inaczej notowanie graficzne lub wizualne; [[mnemotechnika]], metoda ułatwiająca zapamiętywanie [[Informacja|informacji]]<ref name=":3">{{Cytuj |autor = Natalia Mikołajek |tytuł = Notatki wizualne: jak je tworzyć i wykorzystywać na co dzień |data = 2020 |data dostępu = 2024-03-17 |isbn = 978-83-8087-909-6 |miejsce = Warszawa |wydawca = MT Biznes |s = s. 12 |oclc = 1225221604 |url = https://www.worldcat.org/title/1225221604}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Gabriela Borowczyk; Natalia Jadźka Mikołajek; Ola Krawczyk; Klaudia Tolman; dr Aleksandra Wycisk; Jarosław Chojecki; Dariusz Parzych; dr Marek Piotrowski;
Paweł Huras; Marcin Karolak; Małgorzata Płaszczyca; Tomasz Flis |redaktor = Magda Matysiak; Mateusz Kałamarz; Katarzyna Modrzejewska |tytuł = Myślenie wizualne - skuteczność i obszary zastosowań |data = 2018 |isbn = 978-83-951174-2-8 |miejsce = Warszawa |wydawca = Politechnika Warszawska |s = s. 34 |język = pl}}</ref> polegająca na tworzeniu wizualnych [[Notatka|notatek]]<ref>{{Cytuj |autor = Joanna Celusta |tytuł = Sketchnoting: jak prezentować swoje myśli za pomocą prostych rysunków i grafik |data = 2024 |data dostępu = 2024-03-17 |isbn = 978-83-8322-502-9 |miejsce = Gliwice |wydawca = Onepress |s = s. 12}}</ref>; forma wspomagająca proces zapamiętywania dzięki przenoszeniu uzyskanych informacji do postaci graficznej<ref>{{Cytuj |autor = Maja Starakiewicz |tytuł = Obraz jako argument w humanistyce |czasopismo = Zagadnienia Rodzajów Literackich |data = 2017 |numer = T. 60, z. 3 |wydawca = Łódzkie Towarzystwo Naukowe |s = s. 67-81 |język = pl}}</ref>, ręcznie wykonywanych prostych [[Rysunek|rysunków]]<ref>{{Cytuj |autor = Agnieszka Jachymek |tytuł = Sketchnoting: kompletnie inny sposób notowania |data = 2022 |data dostępu = 2024-03-16 |isbn = 978-83-240-7684-0 |wydanie = Wydanie I |miejsce = Kraków |wydawca = Znak Emotikon}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Karolina Jóźwik, Szymon Zwoliński |tytuł = Myślenie wizualne w biznesie: ty też potrafisz rysować |data = 2016 |data dostępu = 2024-03-16 |isbn = 978-83-8087-072-7 |miejsce = Warszawa |wydawca = MT Biznes}}</ref>.
Paweł Huras; Marcin Karolak; Małgorzata Płaszczyca; Tomasz Flis |redaktor = Magda Matysiak; Mateusz Kałamarz; Katarzyna Modrzejewska |tytuł = Myślenie wizualne - skuteczność i obszary zastosowań |data = 2018 |isbn = 978-83-951174-2-8 |miejsce = Warszawa |wydawca = Politechnika Warszawska |s = s. 34 |język = pl}}</ref> polegająca na tworzeniu wizualnych [[Notatka|notatek]]<ref name=":4">{{Cytuj |autor = Joanna Celusta |tytuł = Sketchnoting: jak prezentować swoje myśli za pomocą prostych rysunków i grafik |data = 2024 |data dostępu = 2024-03-17 |isbn = 978-83-8322-502-9 |miejsce = Gliwice |wydawca = Onepress |s = s. 16}}</ref>; forma wspomagająca proces zapamiętywania dzięki przenoszeniu uzyskanych informacji do postaci graficznej<ref>{{Cytuj |autor = Maja Starakiewicz |tytuł = Obraz jako argument w humanistyce |czasopismo = Zagadnienia Rodzajów Literackich |data = 2017 |numer = T. 60, z. 3 |wydawca = Łódzkie Towarzystwo Naukowe |s = s. 67-81 |język = pl}}</ref>, ręcznie wykonywanych prostych [[Rysunek|rysunków]]<ref>{{Cytuj |autor = Agnieszka Jachymek |tytuł = Sketchnoting: kompletnie inny sposób notowania |data = 2022 |data dostępu = 2024-03-16 |isbn = 978-83-240-7684-0 |wydanie = Wydanie I |miejsce = Kraków |wydawca = Znak Emotikon}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Karolina Jóźwik, Szymon Zwoliński |tytuł = Myślenie wizualne w biznesie: ty też potrafisz rysować |data = 2016 |data dostępu = 2024-03-16 |isbn = 978-83-8087-072-7 |miejsce = Warszawa |wydawca = MT Biznes}}</ref>.


== Charakterystyka ==
Sketchnoting defiują trzy terminy: [[Słowo|słowa]], obrazy, kształty<ref name=":0">{{Cytuj odcinek |tytuł = Sketchnoting – co to jest? |url = https://www.youtube.com/watch?v=YIp9mBll0YU |data dostępu = 2024-03-16}}</ref>. Proste ikony wykorzystywane w sketchnotingu opierają się głównie na trzech kształtach: koła, trójkąta i prostokątu, a ich rysowania można nauczyć się z tutoriali czy specjalnych książek<ref>{{Cytuj |autor = Sylwia Oszczyk |tytuł = Poradnik myślenia wizualnego. Sketchnotki w edukacji |data = 2024-03-17 |data dostępu = 2024-03-17 |isbn = 978-83-66804-41-8 |wydawca = WiR |s = s. 15}}</ref>.
Sketchnoting definiują trzy terminy: [[Słowo|słowa]], obrazy, kształty<ref name=":0">{{Cytuj odcinek |tytuł = Sketchnoting – co to jest? |url = https://www.youtube.com/watch?v=YIp9mBll0YU |data dostępu = 2024-03-16}}</ref>. Proste ikony wykorzystywane w sketchnotingu opierają się głównie na trzech kształtach: koła, trójkąta i prostokąta. Sporządzenie notatki wizualnej nie wymaga posiadania szczególnych umiejętności plastycznych<ref name=":4" />, a rysowania ikon można nauczyć się z ogólnodostępnych[[Tutorial|tutoriali]] czy specjalnych książek<ref>{{Cytuj |autor = Sylwia Oszczyk |tytuł = Poradnik myślenia wizualnego. Sketchnotki w edukacji |data = 2024-03-17 |data dostępu = 2024-03-17 |isbn = 978-83-66804-41-8 |wydawca = WiR |s = s. 15}}</ref>.


Pojedynczy produkt sketchnotingu to sketchnotka (ang. ''sketchnote'') wykonana ręcznie na papierze lub digitalnie (przy użyciu [[tablet graficzny|tabletu graficznego]]). Charakterystyczny dla niej jest mały format (A3, A4, A5), podręczny, zeszytowy<ref name=":0" />.
Pojedynczy produkt sketchnotingu to sketchnotka (ang. ''sketchnote'') wykonana ręcznie na papierze lub digitalnie<ref name=":5">{{Cytuj |autor = Gabriela Borowczyk |tytuł = Narysujesz - zapamiętasz! |czasopismo = Marketing w Praktyce |data = 2016 |issn = 1425-8315 |numer = 12 |s = 76-79 |język = pl}}</ref> (przy użyciu [[tablet graficzny|tabletu graficznego]]). Charakterystyczny dla niej jest mały format (A3, A4, A5), podręczny, zeszytowy<ref name=":0" />.


⚫
== Historia terminu ==
Sketchnoting jest wykorzystywany w wielkoformatowym zapisie graficznym (ang. ''graphic recording'') np. podczas konferencji, seminariów, spotkań<ref name=":3" />.
⚫
Twórcą terminu ''myślenie wizualne'' jest dr Robert Horn, autor książki "Visual Language"<ref>{{Cytuj |autor = Frank Nuessel |tytuł = Robert E. Horn Visual Language: Global Communication for the 21st Century |czasopismo = Language Problems and Language Planning |data = 1999 |data dostępu = 2024-03-20 |issn = 0272-2690 |wolumin = 23 |numer = 3 |s = 299–301 |url = https://www.academia.edu/79951718/Robert_E_Horn_Visual_Language_Global_Communication_for_the_21st_Century}}</ref>. Zauważył on, że połączenie tekstu i rysunku zdecydowanie ułatwia proces komunikowania się, a także lepiej organizuje nasze myśli nielinearnie i przestrzennie<ref>{{Cytuj |autor = Przez Michał Walasek |tytuł = Sketchnoting – narysuj sobie notatkę |data dostępu = 2024-03-20 |opublikowany = W NAUCE |url = https://wnauce.pl/sketchnoting-narysuj-sobie-notatke/ |język = pl-PL}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Robert Horn |tytuł = Visual Language: Global Communication for the 21st Century |data = 1998 |isbn = 978-90-481-6279-6 |miejsce = Bainbridge Island |wydawca = MarcoVU |s = s. 141-150 |język = en}}</ref>.Termin ''sketchnoting'' pojawił się w [[2006]] roku, a za jego autora uznaje się projektanta Michaela Rohde’a<ref name=":2">{{Cytuj |tytuł = Sketchnotes: A Guide to Visual Note-Taking {{!}} JetPens |data dostępu = 2024-03-17 |opublikowany = www.jetpens.com |url = https://www.jetpens.com/blog/Sketchnotes-A-Guide-to-Visual-Note-Taking/pt/892}}</ref>. Jego zdaniem tradycyjne notowanie bywa stresujące, ponieważ nie pozwala na uchwycenie każdego szczegółu. Postanowił połączyć standardowy sposób notowania z prostymi rysunkami, aby powstały notatki łatwiej zapadające w pamięć. Okazało się, że ta metoda pomaga lepiej skupić się na danym temacie, a dzięki ilustracjom i atrakcyjnej formie graficznej więcej zapamiętać. Rohde nazwał swoje notatki ''sketchnotes'' (polski odpowiednik: ''sketchnotki''), ponieważ jego technika łączyła słowa i szkice/rysunki. Nazwa ta utrwaliła się i jest używana przez propagatorów myślenia wizualnego<ref name=":2" />.

⚫
== Historia ==
⚫
Termin ''sketchnoting'' pojawił się w [[2006]] roku, a za jego autora uznaje się projektanta Michaela Rohde’a<ref name=":2">{{Cytuj |tytuł = Sketchnotes: A Guide to Visual Note-Taking {{!}} JetPens |data dostępu = 2024-03-17 |opublikowany = www.jetpens.com |url = https://www.jetpens.com/blog/Sketchnotes-A-Guide-to-Visual-Note-Taking/pt/892}}</ref>. Jego zdaniem tradycyjne notowanie bywa stresujące, ponieważ nie pozwala na uchwycenie każdego szczegółu. Postanowił połączyć standardowy sposób notowania z prostymi rysunkami, aby powstały notatki łatwiej zapadające w pamięć. Okazało się, że ta metoda pomaga lepiej skupić się na danym temacie, a dzięki ilustracjom i atrakcyjnej formie graficznej więcej zapamiętać. Rohde nazwał swoje notatki ''sketchnotes'' (polski odpowiednik: ''sketchnotki''), ponieważ jego technika łączyła słowa i szkice/rysunki. Nazwa ta utrwaliła się i jest używana przez propagatorów myślenia wizualnego<ref name=":2" />.


Michael Rohde jest autorem dwóch książek na temat notatek graficznych:
Michael Rohde jest autorem dwóch książek na temat notatek graficznych:
Linia 20: Linia 19:
== Elementy notatki wizualnej ==
== Elementy notatki wizualnej ==
=== według Agaty Baj ===
=== według Agaty Baj ===
[[Agata Baj]] wyróżnia następujące elementy notatek graficznych<ref>{{Cytuj odcinek |tytuł = Sketchnoting: użyteczne elementy |url = https://www.youtube.com/watch?v=RngaqyVF41g |data dostępu = 2024-03-16}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Agata Baj |tytuł = Myślografia |data = 2020 |isbn = 987-83-947850--3-1 |miejsce = Stargard |wydawca = eduBAJ |s = s. 99-128 |język = pl}}</ref>:
Agata Baj wyróżnia następujące elementy notatek graficznych<ref>{{Cytuj odcinek |tytuł = Sketchnoting: użyteczne elementy |url = https://www.youtube.com/watch?v=RngaqyVF41g |data dostępu = 2024-03-16}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Agata Baj |tytuł = Myślografia |data = 2020 |isbn = 987-83-947850--3-1 |miejsce = Stargard |wydawca = eduBAJ |s = s. 99-128 |język = pl}}</ref>:
* [[typografia]],
* [[typografia]],
* [[liternictwo]],
* [[liternictwo]],
Linia 44: Linia 43:


== Hierarchizacja treści ==
== Hierarchizacja treści ==
Gabriela Borowczyk wyróżnia dwa zakresy hierarchizacji treści w sketchnotce<ref>{{Cytuj |tytuł = Sketchnoting (sketchnote) – Gabriela Borowczyk |data = 2021-05-18 |data dostępu = 2024-03-17 |url = https://flipowanie.pl/blog/flipowanie-i-facylitacja-graficzna/co-to-jest-sketchnoting/ |język = pl}}</ref>:
Gabriela Borowczyk wyróżnia dwa zakresy hierarchizacji treści w sketchnotce<ref name=":1" />:


=== Hierarchizacja typograficzna ===
=== Hierarchizacja typograficzna ===
Linia 57: Linia 56:
* separatory i łączniki,
* separatory i łączniki,
* wyróżnienie kolorem i kod kolorystyczny.
* wyróżnienie kolorem i kod kolorystyczny.

== Zastosowanie sketchnotingu ==
Notowanie graficzne znajduje zastosowanie w marketingu<ref name=":5" />, jest metodą chętnie stosowaną przez trenerów, [[Facylitator|facylitatorów]] graficznych<ref>{{Cytuj |tytuł = Szkolenie z facylitacji, facylitacja graficzna - Gabriela Borowczyk |data = 2021-05-18 |data dostępu = 2024-03-20 |url = https://flipowanie.pl/blog/flipowanie-i-facylitacja-graficzna/co-to-jest-flipowanie-i-facylitacja-graficzna/ |język = pl-PL}}</ref> podczas szkoleń. Szczególnie istotną rolę pełni w szeroko pojętej edukacji, pomaga zwłaszcza w procesie uczenia się [[Wzrokowiec|wzrokowcom]] i [[Kinestetyk|kinestetykom]]. Entuzjaści sketchnotingu uważają wręcz, że jest to metoda dla każdego<ref>{{Cytuj |tytuł = Sketchnoting - co to jest, dla kogo, kiedy się przydaje? |data = 2014-05-02 |data dostępu = 2024-03-20 |url = https://www.klaudiatolman.pl/sketchnoting-co-to-jest/ |język = pl-PL}}</ref>.

Sketchnoting jest wykorzystywany także w wielkoformatowym zapisie graficznym (ang. ''graphic recording'') np. podczas konferencji, seminariów, spotkań<ref name=":3" /><ref>{{Cytuj |autor = Agata Jakuszko |tytuł = Słownik pojęć czyli co znaczy sketchnoting? |data = 2016-03-12 |data dostępu = 2024-03-20 |opublikowany = Draw The Words |url = https://drawthewords.pl/2016/03/slownik-pojec-czyli-co-znaczy-sketchnoting/ |język = pl-PL}}</ref>.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==

Wersja z 12:43, 20 mar 2024

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Autorska notatka graficzna Gabrieli Borowczyk obrazująca elementy sketchnotingu

Sketchnoting (od ang. sketch – szkic i noting – notować), inaczej notowanie graficzne lub wizualne; mnemotechnika, metoda ułatwiająca zapamiętywanie informacji[1][2] polegająca na tworzeniu wizualnych notatek[3]; forma wspomagająca proces zapamiętywania dzięki przenoszeniu uzyskanych informacji do postaci graficznej[4], ręcznie wykonywanych prostych rysunków[5][6].

Charakterystyka

Sketchnoting definiują trzy terminy: słowa, obrazy, kształty[7]. Proste ikony wykorzystywane w sketchnotingu opierają się głównie na trzech kształtach: koła, trójkąta i prostokąta. Sporządzenie notatki wizualnej nie wymaga posiadania szczególnych umiejętności plastycznych[3], a rysowania ikon można nauczyć się z ogólnodostępnychtutoriali czy specjalnych książek[8].

Pojedynczy produkt sketchnotingu to sketchnotka (ang. sketchnote) wykonana ręcznie na papierze lub digitalnie[9] (przy użyciu tabletu graficznego). Charakterystyczny dla niej jest mały format (A3, A4, A5), podręczny, zeszytowy[7].

Historia terminu

Twórcą terminu myślenie wizualne jest dr Robert Horn, autor książki "Visual Language"[10]. Zauważył on, że połączenie tekstu i rysunku zdecydowanie ułatwia proces komunikowania się, a także lepiej organizuje nasze myśli nielinearnie i przestrzennie[11][12].Termin sketchnoting pojawił się w 2006 roku, a za jego autora uznaje się projektanta Michaela Rohde’a[13]. Jego zdaniem tradycyjne notowanie bywa stresujące, ponieważ nie pozwala na uchwycenie każdego szczegółu. Postanowił połączyć standardowy sposób notowania z prostymi rysunkami, aby powstały notatki łatwiej zapadające w pamięć. Okazało się, że ta metoda pomaga lepiej skupić się na danym temacie, a dzięki ilustracjom i atrakcyjnej formie graficznej więcej zapamiętać. Rohde nazwał swoje notatki sketchnotes (polski odpowiednik: sketchnotki), ponieważ jego technika łączyła słowa i szkice/rysunki. Nazwa ta utrwaliła się i jest używana przez propagatorów myślenia wizualnego[13].

Michael Rohde jest autorem dwóch książek na temat notatek graficznych:

  • 2012 – The Sketchnote Handbook[14]
  • 2014 – The Sketchnote Workbook[15]

Elementy notatki wizualnej

według Agaty Baj

Agata Baj wyróżnia następujące elementy notatek graficznych[16][17]:

według Gabrieli Borowczyk

Gabriela Borowczyk wskazuje na następujące elementy notatki wizualnej[18]:

  • liternictwo – czytelna synteza i zapis treści,
  • pola tekstowe – grupowanie i porządkowanie treści (nagłówki, śródnagłówki i teksty uzupełniające),
  • kolory i cienie – grupowanie treści, wyróżnienia, kod kolorystyczny,
  • ikony – proste, dosłowne lub metaforyczne,
  • łączniki – wskazanie kierunku, procesu, wynikania, powiązania treści,
  • separatory – oddzielenie treści, ułatwiające ich odczytywanie.

Hierarchizacja treści

Gabriela Borowczyk wyróżnia dwa zakresy hierarchizacji treści w sketchnotce[18]:

Hierarchizacja typograficzna

  • wyspy wyrazowe,
  • nagłówki i śródnagłówki,
  • różna wielkość i krój pisma,
  • pogrubienia.

Hierarchizacja wizualna

  • pola tekstowe,
  • ikonki/ metafory/ wizualizacje,
  • separatory i łączniki,
  • wyróżnienie kolorem i kod kolorystyczny.

Zastosowanie sketchnotingu

Notowanie graficzne znajduje zastosowanie w marketingu[9], jest metodą chętnie stosowaną przez trenerów, facylitatorów graficznych[19] podczas szkoleń. Szczególnie istotną rolę pełni w szeroko pojętej edukacji, pomaga zwłaszcza w procesie uczenia się wzrokowcom i kinestetykom. Entuzjaści sketchnotingu uważają wręcz, że jest to metoda dla każdego[20].

Sketchnoting jest wykorzystywany także w wielkoformatowym zapisie graficznym (ang. graphic recording) np. podczas konferencji, seminariów, spotkań[1][21].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Natalia Mikołajek, Notatki wizualne: jak je tworzyć i wykorzystywać na co dzień, Warszawa: MT Biznes, 2020, s. 12, ISBN 978-83-8087-909-6, OCLC 1225221604 [dostęp 2024-03-17].
  2. ↑ Gabriela Borowczyk i inni, Myślenie wizualne - skuteczność i obszary zastosowań, Magda Matysiak, Mateusz Kałamarz, Katarzyna Modrzejewska (red.), Warszawa: Politechnika Warszawska, 2018, s. 34, ISBN 978-83-951174-2-8 (pol.).
  3. ↑ a b Joanna Celusta, Sketchnoting: jak prezentować swoje myśli za pomocą prostych rysunków i grafik, Gliwice: Onepress, 2024, s. 16, ISBN 978-83-8322-502-9 [dostęp 2024-03-17].
  4. ↑ Maja Starakiewicz, Obraz jako argument w humanistyce, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” (T. 60, z. 3), Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2017, s. 67-81 (pol.).
  5. ↑ Agnieszka Jachymek, Sketchnoting: kompletnie inny sposób notowania, Wydanie I, Kraków: Znak Emotikon, 2022, ISBN 978-83-240-7684-0 [dostęp 2024-03-16].
  6. ↑ Karolina Jóźwik, Szymon Zwoliński, Myślenie wizualne w biznesie: ty też potrafisz rysować, Warszawa: MT Biznes, 2016, ISBN 978-83-8087-072-7 [dostęp 2024-03-16].
  7. ↑ a b Sketchnoting – co to jest?. [dostęp 2024-03-16].
  8. ↑ Sylwia Oszczyk, Poradnik myślenia wizualnego. Sketchnotki w edukacji, WiR, 17 marca 2024, s. 15, ISBN 978-83-66804-41-8 [dostęp 2024-03-17].
  9. ↑ a b Gabriela Borowczyk, Narysujesz - zapamiętasz!, „Marketing w Praktyce” (12), 2016, s. 76-79, ISSN 1425-8315 (pol.).
  10. ↑ Frank Nuessel, Robert E. Horn Visual Language: Global Communication for the 21st Century, „Language Problems and Language Planning”, 23 (3), 1999, s. 299–301, ISSN 0272-2690 [dostęp 2024-03-20].
  11. ↑ Przez Michał Walasek, Sketchnoting – narysuj sobie notatkę [online], W NAUCE [dostęp 2024-03-20] (pol.).
  12. ↑ Robert Horn, Visual Language: Global Communication for the 21st Century, Bainbridge Island: MarcoVU, 1998, s. 141-150, ISBN 978-90-481-6279-6 (ang.).
  13. ↑ a b Sketchnotes: A Guide to Visual Note-Taking | JetPens [online], www.jetpens.com [dostęp 2024-03-17].
  14. ↑ Mike Rohde, The Sketchnote Handbook: The Illustrated Guide to Visual Note Taking, Peachpit Press, 2012, ISBN 978-0-321-85789-7 [dostęp 2024-03-16].
  15. ↑ Mike Rohde, The Sketchnote Workbook: Advanced techniques for taking visual notes you can use anywhere, Peachpit Press, 22 sierpnia 2014, ISBN 978-0-13-383171-9 [dostęp 2024-03-16].
  16. ↑ Sketchnoting: użyteczne elementy. [dostęp 2024-03-16].
  17. ↑ Agata Baj, Myślografia, Stargard: eduBAJ, 2020, s. 99-128, ISBN 987-83-947850--3-1 (pol.).
  18. ↑ a b Sketchnoting (sketchnote) – Gabriela Borowczyk [online], 18 maja 2021 [dostęp 2024-03-16] (pol.).
  19. ↑ Szkolenie z facylitacji, facylitacja graficzna - Gabriela Borowczyk [online], 18 maja 2021 [dostęp 2024-03-20] (pol.).
  20. ↑ Sketchnoting - co to jest, dla kogo, kiedy się przydaje? [online], 2 maja 2014 [dostęp 2024-03-20] (pol.).
  21. ↑ Agata Jakuszko, Słownik pojęć czyli co znaczy sketchnoting? [online], Draw The Words, 12 marca 2016 [dostęp 2024-03-20] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sketchnoting&oldid=73191467”