Beluarda
Beluarda lub beluard (z wł. baluardo) – początkowo obszerna baszta w fortyfikacji, w postaci tarasu, podobna do bastei. Użyta pierwotnie we Włoszech w XV w. W Polsce używana od XVI wieku do obrony najbardziej narażonych części fortyfikacji zamkowych, np. w Ogrodzieńcu i Tenczynku. Przyjmowała czasem formę baszty o dwóch kondygnacjach, lub wyposażonej częściowo lub całościowo w kazamaty[1]. To także fragment fortyfikacji stałej[2]
Inne znaczenie to dawne określenia na hulajgorod[3].
Beluard w Rożnowie[edytuj | edytuj kod]
Przykład beluardu stosunkowo dobrze zachowanego znajduje się w Rożnowie, gm. Gródek nad Dunajcem (przy drodze Rożnów - Tropie). Jest elementem nieukończonej twierdzy - jednej z pierwszych w Polsce warowni o nowożytnej fortyfikacji obronnej - wzniesionej z inicjatywy wybitnego teoretyka sztuki wojennej Jana Amora Tarnowskiego około 1560 roku[4]. Jej budowę podjęto w związku ze wzrostem zagrożenia tureckiego po bitwie pod Mohaczem, miała być jedną z najnowocześniejszych fortyfikacji w ówczesnej Polsce (w zamierzeniu była to tzw. palazzo in fortezza), jednak po śmierci hetmana w 1561 r. prace przerwano[5].
Jako pierwszy badania beluardu w 1863 roku przeprowadził Władysław Łuszczkiewcz[6].
Od 1961 roku krakowski PKZ i Miastoprojekt oddział w Nowym Sączu w ramach prac konserwatorskich zabezpieczyły obiekt i uporządkowały teren. Przeprowadzono również odgruzowanie i zabezpieczenie poterny prowadzącej od bramy w kierunku rzeki i innych pomieszczeń, a nad budynkiem bramnym wymieniono więźbę dachową. W celu zabezpieczenie wykonano system odwodnienia, odsłonięto mur tarczowy, który był zagrożony z powodu obciążenia ziemią i zawilgocenia[4].
Do czasów współczesnych przetrwał wspomniany beluard oraz mur kurtynowy wraz z bramą wjazdową[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Janusz Bogdanowski, Sztuka obronna, 1993, Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, str. 59-60
- ↑ Andrzej Krupa (red.): Encyklopedia wojskowa: dowódcy i ich armie, historia wojen i bitew, technika wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 80. ISBN 978-83-01-15175-1.
- ↑ M. Arcta Słownik Staropolski/Hulajgród - Wikiźródła, wolna biblioteka [online], pl.wikisource.org [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ a b Rożnów - beluard, „Ochrona Zabytków” (4), 1963, s. 67-69.
- ↑ a b Ewa Stachura, Rożnowska beluarda: to mogła być największa forteca renesansowej Polski [online], Sądeczanin.info, 24 sierpnia 2020 [dostęp 2022-12-17] (pol.).
- ↑ Buleard w Roznowie, „Dziennik Polski” (94), 1953, s. 4.
