Bunt w Cattaro
Bunt w Cattaro – bunt marynarzy Cesarsko-Królewskiej Marynarki Wojennej stacjonującej w adriatyckim porcie Cattaro (dziś Kotor), mający miejsce w dniach 1–3 lutego 1918 roku, w schyłkowym okresie I wojny światowej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Z początkiem 1918 roku marynarze Cesarsko-Królewskiej Marynarki Wojennej (niem. Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine) cierpieli na niedostatek podstawowych produktów – żywności i odzieży[1]. Okręty stały bezczynnie w porcie Cattaro w Zatoce Kotorskiej, a zachowanie ich załóg nie przystawało żołnierzom marynarki[1]. Dowództwo przez długi okres tolerowało taki stan rzeczy, by w końcu wprowadzić ciężkie kary dyscyplinarne[1].
W październiku 1917 roku czescy i słoweńscy marynarze zamknęli swoich dowódców w kabinach torpedowców, które następnie poddali Włochom[1]. 10 grudnia 1917 roku Włosi przedarli się przez linie obronne i zatopili w porcie SMS „Wien”[1].
Przebieg buntu[edytuj | edytuj kod]
Niedostatki zaopatrzenia, kary dyscyplinarne i niskie morale przyczyniły się do buntu, który wybuchł 1 lutego 1918 roku[1][2]. Buntownicy zajęli krążowniki pancerne SMS „Sankt Georg” i SMS „Kaiser Karl VI” oraz SMS „Gäa”[1][3]. Bunt rozszerzył się na instalacje portowe i stację wodnosamolotów w Kumborze, lecz nie objął wszystkich jednostek w porcie[2]. M.in. zabito I oficera krążownika „Sankt Georg” (kmdr por. Egon Ritter Zipperer von Arbach)[4].
Około 400 marynarzy uczestniczących w buncie założyło komitet, który objął dowodzenie[1]. Komitet przedstawił żądania zapewnienia lepszego wyżywienia, dodatkowych urlopów i więcej czasu wolnego podczas służby na okrętach, buntownicy domagali się również pokoju bez aneksji terytorialnych (propozycja Rosji), wprowadzenia zasad demokracji i prawa narodów do samostanowienia (w odpowiedzi na czternaście punktów Wilsona)[1][2]. Przywódcy podjęli próbę powiadomienia o buncie założyciela ruchu socjaldemokratycznego w Austrii Victora Adlera (1852–1918) i węgierskiego polityka Mihálya Károlyiego (1875–1955), do których informacje jednak nie dotarły[1].
Przerażone buntem władze austriackie zareagowały bardzo szybko[1]. Komendant portu Oskar Guseck von Glankirchen zmobilizował artylerię nabrzeżną i ściągnął z Puli trzy okręty[1]. Wsparcia udzieliły również niemieckie okręty podwodne[1]. Buntownikom postawiono ultimatum[2]. W ciągu paru godzin bunt został zakończony[1].
Konsekwencje[edytuj | edytuj kod]
Aresztowano ok. 800 osób[2], czterech przywódców buntu zostało straconych, 392 uczestników postawiono przed sądem wojennym[1]. W ostatnich tygodniach wojny oskarżenia wycofano wobec 348 osób[2].
Cesarz Karol I Habsburg dokonał zmian personalnych w dowództwie marynarki[1]. Kontradmirał Maximilian Njegovan podał się do dymisji, a jego miejsce zajął Miklós Horthy[3].
Z uwagi na szybkie zakończenie buntu, nie miał on szczególnego znaczenia politycznego[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Spencer Tucker: World War I: Encyclopedia, Volume 1. ABC-CLIO, 2005, s. 275–276. ISBN 978-1-85109-420-2. [dostęp 2018-11-18]. (ang.).
- ↑ a b c d e f The Cattaro Mutiny, 1918. W: Christopher Bell, Bruce Elleman: Naval Mutinies of the Twentieth Century: An International Perspective. Routledge, 2004. ISBN 978-1-135-75552-2. [dostęp 2018-11-18]. (ang.).
- ↑ a b Lawrence Sondhaus: The Naval Policy of Austria-Hungary, 1867-1918: Navalism, Industrial Development, and the Politics of Dualism. Purdue University Press, 1994, s. 317–328. ISBN 978-1-55753-034-9. [dostęp 2018-11-18]. (ang.).
- ↑ Erwin Sieche. Krążownik pancerny Sankt Georg. „Okręty Wojenne”. Nr 11, s. 16-18, 1994.