Dialekty języka czeskiego
1a – dialekt wschodnioczeski,
1b – dialekt środkowoczeski,
1c – dialekt zachodnioczeski,
1d – dialekt czesko-morawski)
2 – dialekt hanacki
3 – dialekt morawsko-słowacki
4a – dialekt laski,
4b – dialekt przejściowy polsko-czeski)
5 – dialekty mieszane (dawne tereny niemieckojęzyczne)
Dialekty czeskie to mówione formy języka czeskiego, używane na niektórych obszarach Czech. Poszczególne dialekty są w większości wzajemnie zrozumiałe. Pod wpływem mediów i ogólnoczeskiego języka potocznego różnice między dialektami się zacierają.
Przejście między dialektami czeskimi i słowackimi jest płynne, tworzą one kontinuum dialektalne.
Dialekty języka czeskiego można podzielić na cztery grupy[1][2]:
- dialekty czeskie właściwe (z potocznym czeskim jako interdialektem)
- dialekt wschodnioczeski (północno-wschodnioczeski)
- dialekt środkowoczeski
- dialekt zachodnioczeski (południowo-zachodnioczeski)
- dialekt czesko-morawski (południowoczeski)
- dialekt hanacki (środkowomorawski)
- dialekt laski (śląsko-morawski).
- dialekt morawsko-słowacki (wschodniomorawski),
przy czym ten ostatni z uwagi na cechy fonetyczne i morfologiczne jest szczególnie bliski dialektom słowackim i często jest do nich zaliczany[3]
Obszar przygraniczny, zamieszkiwany przed 1945 rokiem głównie przez Niemców, nie posiada własnych dialektów. Wysiedlona ludność niemiecka została zastąpiona przez Czechów z różnych regionów i na skutek kontaktu użytkowników różnych dialektów, zostały one w dużej mierze wyparte przez czeszczyznę literacką[4].
Charakterystyczne cechy dialektów czeskich[5][edytuj | edytuj kod]
| dialekt | czeski właściwy | hanacki | morawsko-słowacki | laski | literacki czeski |
|---|---|---|---|---|---|
| ý → ej (→ é) | tak: novej | tak: nové | nie: nový | nie: novy | nie: nový |
| ú → ou (→ ó) | tak: vedou | tak: vedó | nie: vedú | nie: vedu | tak: vedou |
| é → í/ý | tak: nový | nie: nové | nie: nové | nie: nove | nie: nové |
| protetyczne v przed o- | tak: vokno; większość obszaru nie (protetyczne h): hokno; gwara chodzka nie: okno; tylko w gwarze doudlebskiej |
tak: vokno; południowe i południowo-zachodnie Morawy nie: okno; reszta obszaru |
nie: okno | nie: okno | nie: okno |
| rozróżnianie i ~ y | nie | nie | nie | tak | nie |
| rozróżnianie l ~ ł | nie; większość obszaru tak; sporadycznie w dialekcie zachodnioczeskim, np. w gwarze doudlebskiej |
nie | tak | tak | nie |
| obecność ř | tak | tak | tak; większość obszaru nie; tylko wzdłuż granicy ze Słowacją |
tak | tak |
| obecność iloczasu | tak | tak | tak | nie | tak |
| udźwięczniająca fonetyka międzywyrazowa | nie | tak; tylko na wschodzie | tak | tak | nie |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Karlík, Nekula, Pleskalová (2002), s. 393.
- ↑ Stieber 1965 ↓, s. 74.
- ↑ Stieber 1965 ↓, s. 64.
- ↑ Stieber 1965 ↓, s. 54.
- ↑ Stieber 1965 ↓, s. 74–79.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zdzisław Stieber: Zarys dialektologii języków zachodniosłowiańskich. Warszawa: PWN, 1965.
- Petr Karlík, Marek Nekula, Jana Pleskalová: Encyklopedický slovník češtiny. Praha: Nakladatelství Lidové noviny, 2002. ISBN 80-7106-484-X.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Odmiany języka czeskiego na stronie Uniwersytetu Ostrawskiego. osu.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-29)].
- Mapa dialektów czeskich z opisami
- Český jazykový atlas
- Mapa dialektów języka czeskiego