Filip Višnjić
 Ilustracja przedstawiająca poetę opublikowana w Znameniti Srbi XIX weka (1901) | |
| Data i miejsce urodzenia |
1767 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1834 |
| Zawód, zajęcie |
gęślarz, poeta |
Filip Višnjić, cyr. Филип Вишњић (ur. 1767 w Gornjej Trnovie, zm. 1834 w Grku) – bośniacki Serb grający na gęślach. Był autorem trzynastu poematów epickich opisujących I powstanie serbskie przeciw Imperium Osmańskiemu (1804–1813) oraz czterech reinterpretowanych eposów poświęconych różnym okresom historii serbskiej. Uważany jest za jednego z głównych twórców serbskiej epiki ludowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w 1767 roku we wsi Gornja Trnova koło Ugljevika w północno-wschodniej części Bośni i Hercegowiny, należącej wówczas do Imperium Osmańskiego. Jego rodzicami byli Đorđe i Marija Vilić. Nazwisko, którego później używał, pochodziło od przezwiska matki – Višnja (z serb. „wiśnia”). Gdy był małym dzieckiem zmarł jego ojciec, a w wieku ośmiu lub dziewięciu lat stracił wzrok po zarażeniu ospą. Jego matka wyszła ponownie za mąż i rodzina przeprowadziła się do wsi Međaši położonej w Semberii. Kiedy miał 20 lat, Turcy wymordowali jego rodzinę i spalili wioskę. Zaczął w tym czasie grać na gęślach oraz recytować poezję epicką[1][2][3].
Latami przemierzał Bałkany jako włóczęga, utrzymując się z grania i żebrania, docierając aż do Szkodry. Jego umiejętności zjednały mu wiele wpływowych osobistości, w tym Iva Kneževicia, szlachcica z Semberii. Około 1798 roku Višnjić poślubił Nastę Ćuković, pochodzącą z zamożnej rodziny. Mieli sześcioro dzieci, z których niektóre zmarły w dzieciństwie. W 1809 roku opuścili wschodnią Bośnię i wyruszyli do Serbii, w której od 1804 roku trwała rewolucja serbska wymierzona przeciw Turkom. Osiedlili się najpierw w Ložnicy, potem w Badovinci, a wreszcie w Salašu Noćajskim. Następnie poeta podróżował wzdłuż Driny, grając na gęślach i recytując w celu podniesienia morale powstańców. Jego występy zrobiły wrażenie także na przywódcach, w tym na Jerzym Czarnym. Po upadku powstania w 1813 roku zostali zmuszeni do przesiedlenia się do kontrolowanej przez Austriaków Syrmii, na północ od rzeki Sawy. W 1815 roku osiedlili się w miejscowości Grk[1].
W Grku Višnjić poznał językoznawcę i badacza folkloru Vuka Karadžicia, który zaczął dokumentować jego poezję, wydaną później w tomie Narodna srpska pjesnarica („Pieśni ludu serbskiego”)[4][5]. Utwory te przyniosły mu uznanie, także za granicą. Višnjić mieszkał z rodziną w Grku aż do śmierci w 1834 roku, a wieś zmieniła później nazwę na Višnjićevo w celu jego upamiętnienia[1].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Jego twórczość to cztery reinterpretowane eposy i trzynaście oryginalnych poematów, które powstawały podczas I powstania serbskiego (1804-1813). Ich głównym tematem jest walka z Imperium Osmańskim. Akcja dziesięciu z trzynastu poematów autorstwa Višnjicia ma miejsce w regionie Podrinje, który rozciąga się wzdłuż Driny. W sumie jego dorobek składa się z 5001 linii wierszy[1][3].
Poniższa lista zawiera wiersze, których autorstwo Šašić przypisał wyłącznie Višnjiciowi[1]:
- Početak bune protiv dahija
- Boj na Čokešini
- Boj na Salašu
- Boj na Mišaru
- Boj na Loznici
- Uzimanje Užica
- Knez Ivo Knežević
- Luka Lazarević i Pejzo
- Miloš Stojićević i Meho Orugdžić
- Hvala Čupićeva
- Stanić Stanojlo
- Bjelić Ignjatije
- Lazar Mutap i Arapin
W dorobku poety szczególne miejsce zajmuje Početak bune protiv dahija[6]. Odnosi się do genezy pierwszego powstania serbskiego i jego początków, kiedy Serbowie odnosili zwycięstwa[7].
Višnjić był jednym z niewielu serbskich poetów ludowych z XVIII i początku XIX wieku, których wiersze nie były rozpowszechniane anonimowo. Utwory wielu innych, przekazywane ustnie, nie zachowały się[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Šašić, Branko (1998). „Филип Вишњић”. Знаменити Шапчани и Подринци. Šabac, Štampa „Dragan Srnić”. s. 59–62.
- ↑ Wachtel, Andrew Baruch (1998), Making a Nation, Breaking a Nation: Literature and Cultural Politics in Yugoslavia, Stanford, Stanford University Press, s. 32.
- ↑ a b Carmichael, Cathie (2015), A Concise History of Bosnia, Cambridge, Cambridge University Press, s. 28–30.
- ↑ Wilson, Duncan (1970), The Life and Times of Vuk Stefanović Karadžić, 1787–1864: Literacy, Literature and National Independence in Serbia, Oksford, Oxford University Press, s. 111.
- ↑ Neubauer, John (2007), „Introduction: Folklore and National Awakening”. [W:] Cornis-Pope, Marcel; Neubauer, John, The Making and Remaking of Literary Institutions. History of the Literary Cultures of East-Central Europe: Junctures and Disjunctures in the 19th and 20th Centuries, 3. Amsterdam, John Benjamins Publishing, s. 269–284.
- ↑ Zlatar, Zdenko (2007), Njegoš. The Poetics of Slavdom: The Mythopoeic Foundations of Yugoslavia. 2. Berno, Peter Lang, s. 602.
- ↑ Norris, David A. (2008). Belgrade: A Cultural History, Oksford, Oxford University Press, s. 33–35.
- ↑ Vucinich, Wayne S. (1963). „Some Aspects of the Ottoman Legacy”. [W:] Jelavich, Charles; Jelavich, Barbara. The Balkans in Transition: Essays on the Development of Balkan Life and Politics Since the Eighteenth Century, Los Angeles, University of California Press, s. 56–80.