HRPI

Węgierski indeks fitoplanktonu w rzekach (HRPI) (węg. Fitoplankton alapú folyóvízi minősítő rendszer, ang. Hungarian River Phytoplankton Index) – wskaźnik jakości wód oparty na fitoplanktonie opracowany na Węgrzech i stosowany w monitoringu jakości rzek w tym kraju i kilku innych.

Wzór

Wskaźnik ten jest obliczany według wzoru:

$\mathrm {HRPI} ={\frac {2NChla+NQr}{3}},$

gdzie:

$NChla$ – znormalizowany metriks chlorofilowy (pochodna stężenia chlorofilu A),

$NQr$ – znormalizowany metriks składu taksonomicznego.

Wskaźnik Qr (przed normalizacją) oblicza się według wzoru:

$\mathrm {Qr} \;=\sum \limits _{i=1}^{n}p_{i}F_{i},$

gdzie:

$p_{i}$ – względna obfitość grupy funkcjonalnej $i$ (biomasa osobników grupy funkcjonalnej $i$ podzielona przez biomasę wszystkich zidentyfikowanych osobników),

$F_{i}$ – współczynnik wskazujący na pożądany lub niepożądany charakter grupy funkcjonalnej $i$.

Przebieg badania

Pobór próbki

Próbkę pobiera się z linii rzeki – ciągłej krzywej łączącej najniższe punkty dna rzeki bądź wydłużonej doliny. Celem sklasyfikowania terenu do konkretnej grupy, należy pobrać wodę o objętości 10 litrów. Następnie, po wymieszaniu jej, odlewa się 0,33 l próbki i utrwala płynem Lugola. Urządzeniem służącym do badania (próbkowania) jest próbnik wody.

Próbki do badań pobierane są od kwietnia do października, zarówno z małych rzek, jak i tych dużych. W celu dokonania klasyfikacji, do badań należy pobrać sześć próbek w sezonie wegetacyjnym.

Przetwarzanie próbki

Przebieg procesu polega na zidentyfikowaniu organizmów znajdujących się w kompletnej próbce. Następuje określenie przynależności badanego organizmu do odpowiedniej jednostki taksonomicznej – identyfikacja taksonomiczna mikroorganizmu. W tym przypadku jednostką taksonomiczną jest gatunek. Analiza ilościowa fitoplanktonu polega na policzeniu poszczególnych komórek, niekiedy także kolonii, cenobiów lub nici w określonej objętości wody, a następnie na oszacowaniu biomasy poszczególnych taksonów. Obecność mikroorganizmów w próbce wyraża się w jednostkach masy w objętości – mg/l.

Do szacowania biomasy wybranych taksonów glonów planktonowych używa się techniki Utermöhla bądź stężenia chlorofilu A.

Metoda Utermöhla polega na mikroskopowym liczeniu organizmów, pomiarze wielkości komórek i obliczaniu ich objętości.

Stężenie chlorofilu A jest często jednym ze wskaźników cząstkowych wchodzących w skład złożonych wskaźników jakości wód. W metodzie Phyto-Seen-Index (PSI) opracowanej do oceny stanu jezior w Niemczech oprócz wskaźników opartych ma składzie taksonomicznym fitoplanktonu pod uwagę brana jest średnie sezonowe i maksymalne stężenie chlorofilu A. We wskaźniku PMPL (polski multimetriks fitoplanktonowy) stosowanym w Polsce stężenie chlorofilu A jest jednym ze wskaźników obok biomasy ogólnej fitoplanktonu i biomasy sinic.

Następnie wskaźnik obliczany jest z powyższego wzoru, a jego wartość porównywana do wartości referencyjnych. Ustalane są one zazwyczaj na podstawie próbek z istniejących rzek, o warunkach najbardziej zbliżonych do naturalnych. Wynik wyrażony jest jako wskaźnik jakości ekologicznej (Ecological Quality Ratio – EQR) o wartościach od 0 do 1, gdzie 1 oznacza najlepszą jakość wód, a 0 – najgorszą.

Wskaźnik HRPI w innych krajach

Wskaźnik opracowano dla rzek płynących przez Węgry. Przyjęto go również w Chorwacji, a zmodyfikowane wersje zaadaptowane do miejscowych warunków przyjęto na Łotwie i Estonii.

Chorwacja przyjęła wskaźnik HRPI z niewielką modyfikacją – próbki pobiera się od kwietnia do września.

Łotwa używa wskaźnika LatRPI, zmodyfikowanej wersji HRPI. Łotewski indeks modyfikuje węgierski indeks biomasy i używa granic dla węgierskich rzek typu 3 w celu ustalenia wskaźnika kompozycji.

Estoński indeks EstRPI modyfikuje HRPI, zmieniając czas poboru próbek na miesiące: maj, sierpień i wrzesień oraz nakłada luźniejsze ograniczenia wskaźnika dla oceny stanu wód jako „dobre” z powodu lokalnych uwarunkowań.