Helena Tyszkiewicz

Helena Tyszkiewicz

Grób na cmentarzu przy ul. Morskiej
Data i miejsce urodzenia	12 lutego 1928 Dulsk, woj. kujawsko-pomorskie
Data śmierci	28 lutego 2023
Zawód, zajęcie	bibliotekarka
Odznaczenia

Helena Tyszkiewicz (ur. 12 lutego 1928 w Dulsku w woj. kujawsko-pomorskim, zm. 28 lutego 2023) – polska bibliotekarka, poetka, pisarka, publicystka, animatorka życia kulturalnego i artystycznego ziemi braniewskiej.

Życiorys

Działalność bibliotekarska i społeczna

Po wojnie, w 1946 roku, przyjechała do niewielkiej Płoskini w powiecie braniewskim. Przez wiele lat była związana z Płoskinią i Braniewem. W latach 1946–1951 pracowała w przedszkolu w Płoskini. W roku 1963 została kierowniczką Gromadzkiej Biblioteki Publicznej w Braniewie, na którym to stanowisku pozostawała przez pięć kolejnych lat. Biblioteka gminna mieściła się wówczas w jednym lokalu wspólnie z nowo utworzonym oddziałem dla dzieci Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Braniewie. Jej głównym celem było podjęcie starań o pozyskanie oddzielnego lokum, uporządkowanie księgozbioru bibliotecznego i, przede wszystkim, podjęcie pracy w terenie, ażeby zorganizować jak najgęstszą sieć bibliotek wiejskich w gminie.

Były to bowiem czasy, gdy nie dowożono dzieci wiejskich do szkoły w Braniewie. Brak środków transportu wymuszał tworzenie szkół w małych wioskach, które nie posiadały często żadnego zaplecza dydaktycznego. Na terenie gmin i gromad, które weszły później w skład gminy Braniewo, szkoły takie po wojnie utworzono w: Białczynie, Gronowie, Jarocinie, Klejnowie, Lipowinie, Nowej Pasłęce, Krasnolipiu, Krzewnie, Pęciszewie, Piotrowcu, Rogitach, Rosinach, Stępniu (przeniesiona z Garbiny w 1954), Szylenach, Świętochowie, Woli Lipowskiej, Zakrzewcu, Zawierzu i Żelaznej Górze.

Dzięki wysiłkowi Heleny Tyszkiewicz – która niczym Siłaczka docierała do kolejnych wsi z pomocami dydaktycznymi, częstokroć przychodząc z książkami na piechotę, rowerem, wozem konnym lub traktorem – po 2 latach działalności biblioteka gminna posiadała już 14 punktów bibliotecznych, ulokowanych w wiejskich szkołach i świetlicach. W 1964 również dla siedziby biblioteki gminnej w Braniewie udało się jej pozyskać własny lokal.

W 1968 Helena Tyszkiewicz została oddelegowana do pracy w oddziale dla dzieci Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Braniewie, w której pracowała w latach 1969–1975. W 1976 powróciła ponownie do pracy w Bibliotece Publicznej Gminy Braniewo. Pracowała w niej do roku 1997 (od 1991 będąc już na emeryturze), dalej współtworząc życie kulturalne gminy Braniewo. Wykonywała szeroko zakrojoną pracę z dziećmi i młodzieżą w zakresie prowadzenia zespołów teatralnych i muzycznych, organizowała liczne wystawy książek oraz plenery malarsko-rzeźbiarskie. Organizowała liczne konkursy literackie i spotkania z ludźmi kultury, pisarzami, poetami, patriotami lokalnymi. Pod jej zarządem biblioteka znacznie się rozrosła, tworząc w wielu miejscowościach gminy punkty biblioteczne (łącznie w dziejach działalności biblioteki gminnej było ich 24).

Działalność poetycka i literacka

W życiu prywatnym jej pasją od najmłodszych lat była poezja, która, jak pisała, „była dla niej ucieczką w lepszy, wspaniały świat”.

Inny, osobisty rodzaj jej twórczości poetyckiej stanowią stworzone przez nią treny, napisane po wstrząsającym wydarzeniu – tragicznej śmierci w 1983 roku jej 27-letniego syna Krzysztofa Tyszkiewicza, również poety. Wiersze napisane po śmierci syna wydała w zbiorze „Zatrzymany czas” (1997), w którym zawarła również wiersze napisane przez syna. W 1995 ukazała się jej książka „Poezja sercem śpiewana”. W 2005 roku jej wiersze ukazały się również w zbiorze „Ziemia elbląska sercem najbliższa”. Wyrażała w nich swoją perspektywę do osiedlenia się na obcych Ziemiach Odzyskanych.

Praca kulturalna i oświatowa z dziećmi i młodzieżą stała się dla niej inspiracją do rozpoczęcia działalności literackiej z myślą o tych podopiecznych. W roku 2002 wydała drukiem „Legendy”, przedstawiające legendy o Braniewie i okolicach w formie scenariusza (Legenda o Braniewie, Legenda o starym pałacu w Rudłowie, Legenda o diamentowym pierścieniu). Również była autorką adaptacji innych baśni i legend. Ponadto publikowała artykuły w prasie regionalnej i ogólnopolskiej. Była współautorką szkicu wspomnieniowego o pisarzu Władysławie Gębiku pt. „Mądry przed szkodą” (1991) oraz współautorką (wspólnie z Franciszkiem Chruścielem) książki „Z dziejów gminy Braniewo” (2000), przedstawiającej historię gminy Braniewo oraz historię powstania i działalności Biblioteki Publicznej Gminy Braniewo w latach 1945–2000. Na początku lat 90. brała udział w tworzeniu nowego czaspisma lokalnego – IKAT-a.

Zmarła 28 lutego 2023 roku. Pochowana została 4 marca po mszy żałobnej w bazylice mniejszej św. Katarzyny na miejscowym cmentarzu przy ul. Morskiej, w grobie przy swoim przedwcześnie zmarłym synu-poecie Krzysztofie.

Odznaczenia i nagrody

W uznaniu za jej pracę oraz liczne dokonania została uhonorowana wieloma odznaczeniami państwowymi, przyznanymi za działalność społeczną oraz kulturalną na rzecz ziemi braniewskiej oraz okolic. W 2004 „za wybitne zasługi dla rozwoju bibliotekarstwa i upowszechniania kultury” została odznaczona przez prezydenta RP Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Linki zewnętrzne

• Helena Tyszkiewicz w Leksykonie Kultury Warmii i Mazur