Jakub Gargasz
| Data i miejsce urodzenia |
27 lipca 1881 |
|---|---|
| Data śmierci |
1951 |
| Zawód, zajęcie |
rolnik |
| Miejsce zamieszkania |
Brzozów |
| Narodowość |
polska |
| Wyznanie | |
| Rodzice |
Stanisław Gargasz i Marianna z domu Sawik |
| Małżeństwo | |
| Odznaczenia | |
| |
Jakub Gargasz (ur. 27 lipca 1881 w Woli Jasienickiej[1], zm. 1951) – Polak, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jakub Gargasz urodził się jako syn Stanisława i Marianny z domu Sawik[1]. Mieszkał z żoną Zofią i synami w Brzozowie w okolicy Krosna. Przed wojną przyjaźnili się z Henią Katz, Żydówką która prowadziła sklep z tekstyliami w Brzozowie, a także wynajmowała u Gargaszów pokój. W sierpniu 1942 r. kobieta zbiegła z brzozowskiego getta przed likwidacją i zwróciła się do Gargaszów z prośbą o pomoc w ukryciu się. Mimo śledzenia ze strony sąsiadów, Jakub Gargasz za namową żony Zofii zgodził się udzielić schronienia schorowanej kobiecie. Ukrywali Henię Katz przez 18 miesięcy w swoim gospodarstwie na strychu jednego z budynków. Po otrzymaniu donosu, 9 lutego 1944 do domu Gargaszów przybyli niemieccy funkcjonariusze, wraz z granatowymi policjantami i przewodnikiem z magistratu. Przeprowadzili rewizję. Henia Katz została rozstrzelana na miejscu. Jakub Gargasz i jego żona zostali aresztowani i osadzeni w więzieniu w Brzozowie, a następnie przewiezieni do Sanoka. Postawiono im zarzut udzielenia schronienia Żydom. Sąd Specjalny przy Sądzie Niemieckim w Rzeszowie na posiedzeniu w dniu 19 kwietnia 1944 w Sanoku skazał Jakuba i Zofię Gargaszów na karę śmierci, ponieważ w prawie niemieckim jedyną karą za ukrywanie Żydów była kara śmierci[1]. Skazanych przewieziono do Rzeszowa. Przebywający w tym czasie na przymusowych robotach w Niemczech starszy syn Gargaszów wniósł w imieniu obojga skazanych prośbę o ułaskawienie. Po dwóch miesiącach wyrok Jakuba został zmieniony z kary śmierci na rok pozbawienia wolności, a karę jego żony zmieniono na 3 lata pozbawienia wolności. W zeznaniach Zofia odsunęła męża od odpowiedzialności za ukrywanie Heni Katz. Pod koniec lipca 1944 Jakuba Gargasza zwolniono z więzienia[2][3].
8 maja 1979 Jakub i Zofia Gargaszowie zostali odznaczeni medalami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[4][5][6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej - materiały dla ucznia, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2008, s. 85–86, ISBN 978-83-7629-008-9.
- ↑ Martyna Grądzka-Rejak, „Przeżyłam piekło na tej ziemi, ale mam czyste sumienie”. Historia Jakuba i Zofii Gargaszów. Polscy Sprawiedliwi, Klara Jackl (red.) [online], sprawiedliwi.org.pl, listopad 2018 [dostęp 2020-03-11].
- ↑ Elżbieta Rączy, Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Jan. M. Ruman (red.), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2014, s. 66, ISBN 978-83-7629-669-2.
- ↑ Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2022. Poland [online], yadvashem.org, 2022, s. 24 [dostęp 2023-05-31].
- ↑ Gargasz Jakub, [w:] Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej [online], muzeumulmow.pl [dostęp 2021-02-28].
- ↑ Gargasz-Różycka Zofia, [w:] Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej [online], muzeumulmow.pl [dostęp 2021-02-27].