Kārlis Rusovs
Kārlis Rusovs, ps. Salna[1], segvārds Raiskums[2] (ur. 30 listopada 1916, zm. 8 września 2005) – łotewski nauczyciel, następnie uczestnik antyradzieckiego podziemia na Łotwie po II wojnie światowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ukończył studia w Instytucie Pedagogicznym w Rydze[1]. Od 1938 r. pracował jako nauczyciel w Kiesiu, Cesvainē i Lizumie[2]. Według Rafała Wnuka razem z braćmi Jānisem i Pēterisem[3] przeszedł niemieckie przeszkolenie w zakresie walki partyzanckiej w ramach SS-Jagdverband Ost[1], razem z innymi łotewskimi ochotnikami przygotowywanymi do walki partyzanckiej na tyłach Armii Czerwonej, w ramach operacji Dziki Kot (niem. Wildkatze, łot. Mežaķakis)[4]. Stworzona w ramach szkolenia grupa braci Rusovsów wiosną 1945 r. znajdowała się w Kiesiu. Tam też wiosną 1945 r. została oficjalnie włączona do antyradzieckiego, niepodległościowego Zjednoczenia Narodowych Partyzantów Łotwy (LNPA)[1], tworzonego przez partyzantów wyszkolonych przez Niemców[5], przez komendanta Zjednoczenia Pēterisa Supe[6]. Informacjom o przeszkoleniu Rusovsa i jego braci przez SS zaprzecza natomiast łotewski historyk Heinrihs Strods[7].
Oddział, w którym walczyli bracia Rusovs, działał w rejonie Madony. 21 września 1945 r. zajął wioskę Mēdzūla. Wcześniej, 1 sierpnia 1945 r., w starciu z NKWD zginął Pēteris Rusovs, zaś 21 września najstarszy z braci – Jānis. Kārlis, najmłodszy, przejął wówczas dowodzenie oddziałem[3]. Redagował również partyzancką gazetę „Srebrzyste Słońce” („Sudrabota Saule”)[1][8]. Łotewskie podziemie zostało zdziesiątkowane podczas operacji NKWD w powiecie madońskim na przełomie 1945 i 1946 r.[9] W 1948 r. Rusovs formalnie był szefem Sztabu Centralnej Liwonii, jednak w praktyce dowodził jedynie 45 partyzantami ukrywającymi na terenie powiatu kieskiego, nie mając nawet kontaktu z tymi, którzy ukrywali się przed NKWD i MGB w sąsiednim powiecie[10]. Został ujęty po tym, gdy MGB udało się wprowadzić do jego otoczenia swojego agenta, ps. Pēteris Lidumus, któremu udało się przekonać Rusovsa, iż jest przywódcą młodzieżowej organizacji konspiracyjnej w Rydze. Rusovs został schwytany w sierpniu 1948 r. Podczas jego aresztowania MGB przejęło również archiwum Sztabu Centralnej Liwonii, co doprowadziło do zatrzymania kolejnych 10 partyzantów i 97 wspierających ich ludzi[11].
Kārlis Rusovs został najpierw osadzony w Więzieniu Centralnym w Rydze[3], następnie skazany na 25 lat łagru[2], którą to karę odbywał w Workucie[3]. W 1987 r. otrzymał zgodę na powrót na Łotwę[3]. Osiadł w Valmierze[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e R. Wnuk, Leśni Bracia, s. 371.
- ↑ a b c d Kārlis Rusovs [online], Cēsu Centrālā Bibliotēka [dostęp 2020-05-03] (łot.).
- ↑ a b c d e R. Wnuk, Leśni Bracia, s. 372.
- ↑ R. Wnuk, Leśni Bracia, s. 340–341.
- ↑ R. Wnuk, Leśni Bracia, s. 347–348.
- ↑ R. Wnuk, Leśni Bracia, s. 362.
- ↑ Heinrihs Strods. Latvijas Nacionālo partizānu karš III. Dokumenti, apcerējumi un atmiņas, 1944-1956. Rīga : Latvijas Universitātes žurnāla "Latvijas Vēsture" fonds, 2003. ISBN 9984-643-55-7
- ↑ R. Wnuk, Leśni Bracia, s. 385.
- ↑ R. Wnuk, Leśni Bracia, s. 375–376.
- ↑ R. Wnuk, Leśni Bracia, s. 388.
- ↑ R. Wnuk, Leśni Bracia, s. 389–390.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- R. Wnuk, Leśni Bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944-1956, Warszawa-Lublin, Bellona-Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 9788311152618.