Kaplica Myszkowskich
Kaplica Myszkowskich przy kościele Dominikanów w Krakowie ukończona w 1614 roku. Kaplica została zbudowana z inicjatywy braci: marszałka wielkiego koronnego Zygmunta Myszkowskiego oraz kasztelana oświęcimskiego Aleksandra Myszkowskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kaplica Myszkowskich jest dowodem przemian jakie zaszły w ciągu XVI stulecia w kulturze polskiej i dowodem awansu finansowego średniozamożnej rodziny szlacheckiej Myszkowskich herbu Jastrzębiec do rzędu magnaterii, której przedstawiciele pełnili z najważniejszych funkcji w państwie. Jest rzeczą charakterystyczną, że fundator nie poprzestał na wzorowaniu się na budowli królewskiej w postaci Kaplicy Zygmuntowskiej, lecz próbował jej wręcz dorównać.
Kaplica powstała w miejscu starszej gotyckiej kaplicy, w której pochowano wcześniej twórcę potęgi rodu biskupa krakowskiego Piotra Myszkowskiego (zm.1591), Aleksandra Myszkowskiego (zm. 1548), kasztelana żarnowskiego Jana Myszkowskiego, a także wojewodę rawskiego Piotra Myszkowskiego (zm. 1601), będącego synem burgrabiego krakowskiego Zygmunta (brata biskupa). Kaplicę ufundowali pozostali dwaj bracia marszałek wielki koronny Zygmunt i kasztelan oświęcimski Aleksander.
Podczas pożaru w 1850 roku wypaliło się wnętrze kaplicy, w związku z tym do 1910 roku wymieniono częściowo okładzinę marmurową i wykonano nowy ołtarz oraz balustradę. Z zewnątrz ściany są pokryte jednolita rustyką. W ścianie południowej jest wmontowana tablica fundacyjna z datą 1614.
Opis kaplicy[edytuj | edytuj kod]
W pendentywach umieszczone są cztery duże kartusze herbowe z koronami i herbami Gonzagów – Myszkowskich. Strefa ta wyróżnia się obfitością panopliów na pilastrach i obramieniach okiennych bębna i płaskorzeźbionymi popiersiami członków rodu w dolnym pasie kopuły. Podkreśla się związek tych przedstawień z sarmackim kultem antenatów. Pod każdą z szesnastu półfigur, na fryzie pod gzymsem tamburu, znajdują się inskrypcje odnoszące się do każdej z nich. Przedstawienia są chronologicznie rozmieszczone poczynając od końca XV wieku do początku XVIII.
Wyobrażenie te wprowadzono zgodne z kosmiczną filozofią renesansu i neoplatońską interpretacją budowli centralnych w celu podkreślenia symbolicznego znaczenia kopuły jako nieba usianego gwiazdami, z aniołami i świętymi. Uskrzydlone główki pojawiają się w kaplicy Myszkowskich w kasetonach wyższych rzędów. W partii najwyższej główki aniołków są bardziej odstające i nachylone ku dołowi.
Rzeźby często są krzywo wmurowane, a w trójkątnych polach między oknami a pilastrami w tamburze brakuje gdzieniegdzie ornamentu.
Autorstwo[edytuj | edytuj kod]
Budowy kaplicy mógł dokonać tylko jeden warsztat składający się z muratorów i rzeźbiarzy pińczowskich, przejmujących i kontynuujących tradycje artystyczne Gucciego. Przypuścić jednak można, że autorem projektu powstałego zapewne wcześniej był sam Santi Gucci, najwybitniejszy artysta na dworze Myszkowskich, który zmarł w 1600 r.
Tekst tablicy fundacyjnej[edytuj | edytuj kod]
D : O : M : II A : D : 1614 II
MAIORVM MEMORIAE CINRRIBVS PATRVI ET BENEFACTORIS AETERNAE MATRIS FRATRVMQUE REQVIEI II
SVAE DENIQ[ue] ET CONIVGIS SUORVMQ[ue] SVCCESSORVM SEPVLTVRAE SACELLVM HOC A FUNDAMENTIS EREXIT II
SIGISMVNDVS MYSZKOWSKI MARCHIO GONZAGAE ET MIROVIAE SVPREMVS REGNI POLONIAE MARESCHALLVS II
PETRICOVIENSIS PRIMUM POST NOVO CORCIN[ensis] GRODECEN[sis] SOLECEN[sis] VISLICEN[sis] PRAEFECTUS ETC. II
NON INSCIVS SORTIS HVMANAE FINEM RESPICIENS HANC METAM OMNIUM ESSE OPERAE HOS TESTATVS EST II
ET EO IN LOCO VBI ILL[ustrissi] MVM PRINCIPEM ET R[ever]EN[dissi]MVM
IN CHR[ist]O PATREM D[ominum] PETRUM EPISCOPVM CRACOVIENS[sem] ET DUCEM SEVERIEN[sem] II
HVMAVIT IBIDEM ILL[ustrisssi]MAM BEATAM DE PRZERAB IOAN[nis] CAST[ellani] SIRADIEN[sis] FILIAM CONIVGEM VERO SIGISMVNDI II
OSVIECIM[ensis] ET ZATORIEN[sis] DVC[atum] PRAEFECTI MATREM SVAM SEPELIRI CVRAVIT II
DVOS ITIDEM FRATRES IOAN[nem] CAST[ellanum] ZARNOV[iensis] ET PETRVM PALATI[num] RAVEN[sem] CAP[itaneum] CHECIN[ensem] REGNI SENATORES II
INGENIO FAELICISSIMOS DOCTRINA ET VSV RERVM INSIGNES PRVDENTIA INCOMPARABILES II
MAGNOS IN REPVB[lica] VIROS DEPOSVIT SIBI LOCVM IN QVO MORTVVS QVIESCENS VLTIMVM OPERIRETVR II
DIEM VIVVS ELEGIT II
QVIENTEM POSTERI PRAECENTVR
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- H. i S. Kozakiewiczowie, Renesans w Polsce, Warszawa 1976
- Andrzej Fischinger, Kaplica Myszkowskich w Krakowie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Rocznik Krakowski, zeszyt 3, tom XXXIII,1956
- Historia sztuki polskiej, t. II, Kraków 1965, red. Tadeusz Dobrowolski