Koronka klockowa
Koronka klockowa – jeden z typów koronki, wykonywanej przy pomocy podłużnych szpulek, często drewnianych, zwanych klockami (stąd nazwa koronki).
Opis techniki i materiału[edytuj | edytuj kod]
Technika polega na przeplataniu w grupach po cztery wielu nici nawiniętych na klocki. Dzięki temu tworzy się tzw. płócienko tworzące formy ornamentu i różne rodzaje siateczek w tle oraz wypełnieniach motywów. Koronkę podczas tworzenia umieszcza się na specjalnej poduszce z umieszczonym na niej wzorem. Technika ta umożliwia uzyskanie delikatnych ażurowych wyrobów o bardzo różnorodnych wzorach.
Technika wytwarzania koronki klockowej jest znana od XVI wieku, szczególnie cenione były koronki pochodzące z Flandrii (skąd prawdopodobnie pochodzi).
Do wyrobu koronki klockowej wykorzystywano białe lub kremowe nici lniane i bawełniane, czarne, białe, kremowe i beżowe nici jedwabne (koronki jedwabne), wielobarwne nici wełniane (koronki wełniane) oraz złote i srebrne nici metalowe (koronki metalowe)[1].
Rodzaje koronki klockowej[edytuj | edytuj kod]
- antualaż - koronka z przewagą płócienka o motywach roślinnych, wyrabiana od XVII do XIX wieku[2];
- brukselska - produkowana od XVI wieku, zaawansowana technicznie, o motywach kwiatowych;
- brabancka – technicznie gorsze naśladownictwo brukselskiej;
- malines – produkowana od XVII do XVIII wieku, bardzo cienka, o dużych motywach konturowanych błyszczącą nitką;
- valenciennes (walensjenka) – wąska, cienka, bardzo delikatna, ornament kwiatowy bez konturowania, siateczka tła o kolistych oczkach, a od końca XVIII wieku rombowych;
- binche – ornament z płócienka nierównej gęstości z pięcio- i ośmioboczną siateczką w tle, znana w XVII i XVIII wieku;
- chantilly – produkowana w XVIII i XIX wieku, czarna, z konturowanym ornamentem;
- blonda (blondyna) – jedwabna, z ornamentem konturowanym grubszą nicią na tle cienkiej siateczki, popularna we Francji i Hiszpanii w XVIII i XIX wieku;
- gipiura – o ornamencie kwiatowym, reliefowanym, modna w XIX i XX wieku[3].
Pod koniec XX w. i na początku XXI w. największym producentem wytwarzanej mechanicznie koronki klockowej w Europie był zakład Koronki S.A. w Brzozowie[4][5], od 2004 r. wchodzący w skład Grupy Koronki[6], od 2009 r. będący w stanie upadłości[7][8]. Jednym z ośrodków ręcznej koronki klockowej w Polsce jest Kraków. Krakowska koronka klockowa została wpisana na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego 26 października 2016 roku[9]. Innym ośrodkiem jest Bobowa (bobowska koronka klockowa), gdzie znajduje się Galeria Koronki Klockowej. W marcu 2023 roku decyzją Ministra Kultury i dziedzictwa Narodowego również koronka bobowska została wpisana na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego[10]. Na Słowacji z kolei słynne są koronki na tiulowym tle z rejonu Myjavy, które w 2017 znalazły się na Liście Niematerialnego Dziedzictwa Słowacji[11].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Pokaz wyrobu słowackiej koronki klockowej (Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny w Myjavie, 2017)[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Marta Michałowska: Leksykon włókiennictwa. Surowce i barwniki, narzędzia i maszyny, techniki i technologie, wyroby i dziedziny. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006, s. 196. ISBN 83-922906-5-8.
- ↑ Marta Michałowska: Leksykon włókiennictwa. Surowce i barwniki, narzędzia i maszyny, techniki i technologie, wyroby i dziedziny. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006, s. 17. ISBN 83-922906-5-8.
- ↑ Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2016, s. 204. ISBN 978-83-01-12365-9.
- ↑ Janusz Szkutnik, Józef Świeboda: Almanach podkarpacki 2000. Rzeszów: Wydawnictwo Akces, 1999, s. 270. ISBN 83-907343-3-8.
- ↑ Agnieszka Sobala-Gwosdz. Barriers to development of small county centres. The case of Brzozów. „Przedsiębiorstwo i Region”. 2, s. 150, 2010. ISSN 2080-458X.
- ↑ O Firmie. Korontex S.A., 2009. [dostęp 2017-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-03)]. (pol.).
- ↑ Dorota Mękarska: "Koronki" w Brzozowie przestają istnieć. Syndyk rozpoczął postępowanie upadłościowe. Nowiny24.pl, 2009-04-21. [dostęp 2017-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-04)]. (pol.).
- ↑ Patrimonio Culturale Immateriale. Fabric and Clothing Decorations. Cultural Capitals Counts. Patrimonio Culturale Immateriale banca dati. [dostęp 2017-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-04)]. (ang.).
- ↑ Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego [online], NID [dostęp 2023-09-30] (pol.).
- ↑ Agnieszka Nigbor-Chmura, Bobowska koronka klockowa w prestiżowym gronie. Minister Gliński wpisał ją na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego [online], Nowy Sącz Nasze Miasto, 18 marca 2023 [dostęp 2023-03-26] (pol.).
- ↑ Trenčín, upadki koronki Myjavska są rejestrowane jako skarbów dziedzictwa kulturowego SR [online], www.trencinregion.sk [dostęp 2017-11-20] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-12365-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bobowska koronka klockowa. ck.bobowa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-02)].
- koronki.art.pl – strona nt. koronek klockowych. koronki.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-05)].