Nowy gladiator
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania |
Warszawa |
| Język | |
| Data wydania | |
| Wydawca |
Aleksander Nowolecki |
Nowy gladiator – debiutancka powieść Walerii Marrené-Morzkowskiej, wydana w 1857 roku. Jej fragmenty opublikowała rok wcześniej „Gazeta Warszawska”.
Fabuła[edytuj | edytuj kod]
Wacław, polski malarz mieszkający w Rzymie, odczuwa brak natchnienia. Nie potrafi z tego powodu namalować postaci Ewy na obrazie. Wkrótce poznaje kuzynkę przyjaciela, Sylwię, która to staje się nie tylko jego modelką, ale i źródłem nowej inspiracji. Gdy obraz Ewy zostaje ukończony, Wacław zamierza porzucić dziewczynę. Sylwia dowiedziawszy się o jego intencjach i przyszłych zamiarach, niszczy namalowany obraz ku rozpaczy malarza.
Recepcja[edytuj | edytuj kod]
Aleksander Niewiarowski, pierwszy recenzent powieści, zwracał uwagę na manieryczne malowanie „wszystkich rysów charakteru w przydługich rozmowach i spowiadaniu się wzajemnym osób działających”[1], nie uważał jednak Nowego gladiatora za powieść złą[a]. Kolejny recenzent, którym był Antoni Jaksa-Marcinkowski, zwrócił uwagę na pewne podobieństwo tego utworu do Pod włoskim niebem Józefa Kraszewskiego; poza tym zarzucił jej stosowanie zużytych motywów, wtórność fabuły, a w konsekwencji papierowość całej powieści:
Autorka nie umiała sobie ani obmyśleć jasno idei, ani zakreślić, ani podołać formie: jest to szereg dialogów, bez akcji, pełno frazesów błyskotnych, ale dość zużytych o miłości, uczuciu, sztuce, cierpieniach, zapoznaniu istnienia itd. itd. Aż żal, patrząc jak się autorka bije w tej pracy i nic stworzyć nie może, wydając postaci blade, sceny znajome, dialogi oklepane[2].
Jan Zachariasiewicz tonem niestroniącym od zgryźliwości[b] podziela zdanie poprzednich recenzentów, dodatkowo jednak odmawia jej talentu, który jest „jak iluminacja z różnobarwnych ciemnego koloru lampionów. Może bawić oko, łudzić zmysły, ale nie daje czystego światła”[3]. Inaczej Felicjan Faleński – owszem, uznaje „Nowego gladiatora” jako utwór niedojrzały, najsłabszy w dorobku Walerii, jednak nie odmawia mu doniosłości podejmowanej problematyki. Dostrzega nawet pewne pokrewieństwo z Portretem owalnym Edgara Allana Poego. Ostatecznie autor Kwiatów i kolców stwierdza:
Nowy gladyator jest tylko metafizyczną rozprawą o samowładztwie piękna, w warunkach, które się żadną miarą przymierzyć do życia nie dadzą. Oderwane pojęcia noszą nazwiska osób, coś niby działają, chcą, czują, ale łudzić się nie należy, są to tylko pozory życia i każdy z tych działaczy byćby może i mógł, gdyby nie to, że z pewnością nigdy nie był”[4].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Co ciekawe, pierwsze nazwisko, z jakim skojarzyła mu się ta powieść, to... Mickiewicz: „Tytuł sam zapowiada coś męskiego, przedstawienie jakiejś walki i albo zwycięstwa, albo tragicznego, bohaterskiego upadku. Prócz tego nadaje ten tytuł dziełu charakter historyczny. Zaiste szczęśliwie pochwyciła autorka historyczne znaczenie gladiatorstwa, a myśl jej choć nie jest oryginalna, to ma tę zaletę, że jest powtórzoną po wielkim mistrzu naszym: Mickiewiczu”. Tylko czy ta opinia świadczy o powieści Morzkowskiej, czy może o samym Niewiarowskim?
- ↑ Recenzja zaczyna się w następujący sposób: „Rzecz dzieje się w Rzymie. Bohater tej nowej powieści jest z powołania malarzem, imię mu Wacław, autorka dodaje że rodem z Polski; podzięka się jej należy za to objaśnienie, bobyśmy narodowości jego inaczej, z toku powieści odgadnąć nie potrafili”.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nowy gladjator. Powieść oryginalnie napisana przez p. Walerję Morzkowską, „Dziennik Literacki” 1856, nr 94, s. 319.
- ↑ List Antoniego Nowosielskiego, „Gazeta Warszawska” 1857, nr 137, s. 4.
- ↑ Nasz stół redakcyjny, „Kronika Wiadomości Krajowych i Zagranicznych” 1857, nr 10, s. 6.
- ↑ Walerya Morzkowska. Ocenienie literackie, „Tygodnik Illustrowany” 1868, nr 15, s. 176.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut, tom 8: Romantyzm, PIW, Warszawa 1969, dostępne online: https://rcin.org.pl/dlibra/publication/80274/edition/61208.