Po (słowo)
Po – wyrażenie honoryfikatywne obecne w kulturze Filipin[1]. Pochodzi z języka tagalskiego. Powszechnie używane w kontaktach międzyludzkich jako narzędzie do okazania szacunku osobom starszym bądź stojącym wyżej w hierarchii społecznej. Integralna część filipińskiej kultury, niekiedy zestawiane jest z określeniami takimi jak angielskie sir czy hiszpańskie señor.
Pochodzenie i znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Pochodzi z języka tagalskiego[2]. Jego etymologia jest niejasna. W niektórych źródłach podaje się, iż jest odpowiednikiem anglojęzycznych wyrażeń sir czy też madam[3][4][5]. W opracowaniach z okresu kolonialnego, pozostawionych przez pracujących na Filipinach misjonarzy hiszpańskich, spotyka się zrównywanie go z kastylijskim señor[6], a niekiedy też z usted[7]. Generalnie niemniej używa się tego słowa szerzej, a analogia do terminów zachodnich nie oddaje jego pełnego sensu[8]. Dodaje się je na końcu zdania czy też wypowiedzi, czyniąc tym samym komunikat bardziej eleganckim czy zwyczajnie grzeczniejszym[9][10][11].
Obecność w filipińskiej kulturze[edytuj | edytuj kod]
Stanowi integralną część filipińskiej kultury[12], nie tylko w kraju, ale również w społecznościach diasporalnych[13][14]. Powszechnie używane jest do wyrażania szacunku w kontaktach międzyludzkich, zwłaszcza wobec nieznajomych czy osób starszych[15][16][13]. Stosowane jest też w sytuacji, gdy rozmówca to osoba o wyższej pozycji społecznej[17]. Często jego stosowanie jest nie tylko częścią przyjętego zwyczaju, a już wprost jest od jednostki wymagane[18][19][20]. Zdarza się również, że poprzez wplecenie tego słowa w konwersację okazuje się uszanowanie czyimś indywidualnym osiągnięciom[21]. Wysoce ceniona w filipińskiej kulturze uprzejmość sprawia ponadto, iż nawet podczas odrzucania prośby o jałmużnę żebrakowi odpowiada się zazwyczaj przy użyciu tej właśnie formy grzecznościowej[22].
Przepełniona szacunkiem prośba o dłoń wyrażana przy okazji wykonywania tradycyjnego gestu mano zawiera w sobie to właśnie słowo[23]. Podobnie jest ono ujęte w złożonej z uszanowaniem prośbie, którą Filipińczycy wypowiadają niekiedy przechodząc przez lasy czy obszary trawiaste. Zgodnie z tradycyjnymi wierzeniami odganiają w ten sposób duchy czy skrzaty znajdujące się nieopodal[24].
Identyczne do tagalskiego po sformułowanie występuje też w języku bikolskim[25]. Pomimo swojej wszechobecności w codziennym życiu Filipin nie we wszystkich częściach kraju cieszy się równie dużym uznaniem. Jedynie z rzadka wykorzystywane jest na Mindanao czy też w rejonach, w których mówi się językami bisajskimi[26].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Artemio R. Guillermo, May Kyi Win: Historical Dictionary of the Philippines Second Edition Historical Dictionaries of Asia, Oceania, and the Middle East, No. 54. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2005, s. 316. ISBN 0-8108-5490-2. (ang.).
- ↑ Geri-Ann Galanti: Caring for Patients from Different Cultures. Philadelphia, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press, 2004, s. 37. ISBN 978-0-8122-1857-2. (ang.).
- ↑ Jonathan H.X. Lee, Kathleen M. Nadeau: Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife Volume 1. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2010, s. 410. ISBN 978-0-313-35066-5. (ang.).
- ↑ Carroll 1975 ↓, s. 31.
- ↑ Sybil M. Lassiter: Multicultural Clients A Professional Handbook for Health Care Providers and Social Workers. Santa Barbara, California: Greenwood Press, 1995, s. 83. ISBN 978-0-313-29140-1. (ang.).
- ↑ Sales 2016 ↓, s. 57.
- ↑ Sales 2016 ↓, s. 58.
- ↑ Bea Orante: Netizens react: Is it time to let go of ‘Ma’am, Sir’?. [w:] Rappler [on-line]. rappler.com, 2015-08-14. [dostęp 2023-04-23]. (ang.).
- ↑ 5 Most Popular Filipino Culture and Values – Which One Do You Love Most?. [w:] CBN Asia [on-line]. cbnasia.org, 2022-07-06. [dostęp 2023-04-20]. (ang.).
- ↑ Precy Anza: Filipino Culture: Showing Respect to Elders. [w:] Owlcation [on-line]. owlcation.com, 2023-04-14. [dostęp 2023-04-24]. (ang.).
- ↑ Manuel B. Dy: Values in Philippine Culture and Education. Washington, DC: Council for Research in Values and Philosophy, 1994, s. 63. ISBN 978-1-56518-041-3. (ang.).
- ↑ Tabuena i in. 2022 ↓, s. 398.
- ↑ a b Keh Jr. i in. 2020 ↓, s. 6.
- ↑ Joyce Giger Newman, Linda Haddad: Transcultural Nursing Assessment and Intervention. Amsterdam: Elsevier Health Sciences, 2020, s. 409. ISBN 978-0-323-69555-8. (ang.).
- ↑ Sales 2016 ↓, s. 56–57.
- ↑ Sales 2016 ↓, s. 59.
- ↑ Chara Scroope: Filipino Culture Communication. [w:] Cultural Atlas [on-line]. sbs.com.au, 2017. [dostęp 2023-04-23]. (ang.).
- ↑ Emily Ignacio: Building Diaspora Filipino Cultural Community Formation on the Internet. New Brunswick, New Jersey: Rutgers University Press, 2004, s. 75. ISBN 978-0-8135-3744-3. (ang.).
- ↑ Yo Jackson: Encyclopedia of Multicultural Psychology. Newbury Park, California: SAGE Publications, 2006, s. 217. ISBN 978-1-4522-6556-8. (ang.).
- ↑ Andrea De Capua, Ann C. Wintergerst: Crossing Cultures in the Language Classroom, Second Edition. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press, 2016, s. 30. ISBN 978-0-472-03641-7. (ang.).
- ↑ Joe Giordano, Monica McGoldrick, Nydia Garcia Preto: Ethnicity and Family Therapy. New York: Guilford Publications, 2005, s. 324. ISBN 978-1-60623-794-6. (ang.).
- ↑ James L. Nolan: Philippines Business The Portable Encyclopedia for Doing Business with the Philippines. Petaluma, California: World Trade Press, 1996, s. 159. ISBN 978-1-885073-08-2. (ang.).
- ↑ Artemio R. Guillermo, May Kyi Win: Historical Dictionary of the Philippines Second Edition Historical Dictionaries of Asia, Oceania, and the Middle East, No. 54. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2005, s. 249–250. ISBN 0-8108-5490-2. (ang.).
- ↑ Jim Kline: The Otherworld in Myth, Folklore, Cinema, and Brain Science. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2019, s. 78. ISBN 978-1-5275-3290-8. (ang.).
- ↑ Carroll 1975 ↓, s. 31–32.
- ↑ Frenelie Ann L. Ong: Little Big Respect. [w:] Federation of World Peace and Love [on-line]. fowpal.org. [dostęp 2023-04-24]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- John S. Carroll. Trans-Pacific Distribution of the Honorific apu. „Philippine Studies”. 23 (1/2), s. 30–35, 1975. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. OCLC 6015357321. JSTOR: 42635032. (ang.).
- Marlon James Sales. Translating politeness cues in Philippine missionary linguistics: “Hail, Mister Mary!” and other stories. „Journal of World Languages”. 3 (1), s. 54–66, 2016. Routledge Taylor & Francis Group. DOI: 10.1080/21698252.2016.1176626. ISSN 2169-8260. OCLC 7065525767. (ang.).
- Almighty C. Tabuena, Carrie Danae S. Bravo, Feliz Danielle R. Dimalanta, Kate Ashley P. Jusay i inni. Inclination State on the Philippine Culture and Arts Using the Appraisal Theory: Factors of Progress and Deterioration. „Participatory Educational Research (PER)”. 9 (1), s. 388–403, 2022. DOI: 10.17275/per.22.21.9.1. ISSN 2148-6123. OCLC 9225934827. (ang.).
- Danilo N. Keh Jr., Ibrahim G. Al-Barazanchi, Lian Andre G. Mamarlao, Ken Anthony M. Montenegro, Kit Cyrel Sarangay, Ali Sylla, Ruth G. Arcangel, Anne Pauline R. San Mateo, Marithei G. Santos. The Diaspora of Nations: The Culture Journey of Foreign Students in Philippine School Doha. „International Journal of Research Publications”. 62 (1), s. 1–18, 2020. DOI: 10.47119/IJRP1006211020201454. ISSN 2708-3578. (ang.).