Płat Puławskiego
Płat Puławskiego („polskie skrzydło”[1]) – rodzaj konfiguracji skrzydła samolotu, odmiana skrzydła typu mewa, o charakterystycznym wygięciu w kształcie spłaszczonej litery M w samolotach górnopłatowych, opracowany i opatentowany przez Zygmunta Puławskiego w polskim samolocie myśliwskim PZL P.1 z 1928 roku.
Nazwa
Funkcjonują w literaturze fachowej dwie nazwy na określenie konstrukcji skrzydeł inżyniera Puławskiego. Obecnie rozwiązanie to nazywa się od jego imienia „płatem Puławskiego” chociaż stosuje się również inne nazwy. W grudniu 1930 roku zagraniczna prasa lotnicza na ekspozycji samolotu PZL P.6 na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu nazwała konstrukcję „polskim skrzydłem”[1].
Historia
Jednym z problemów w konstruowaniu samolotów było uzyskanie odpowiedniej widoczności z kabiny pilota. Szczególnie było to istotne w przypadku samolotów bojowych, a zwłaszcza myśliwskich, gdzie dobra widoczność we wszystkich kierunkach mogła decydować o dostrzeżeniu przeciwnika i uniknięciu zaskoczenia. Jednym z głównych elementów w samolocie ograniczających widoczność były skrzydła. Zwłaszcza stwarzało to problem w przypadku górnopłatów i dwupłatowców, w których pilot zwykle miał nad sobą płat, zasłaniający mu częściowo widoczność w górnej półsferze. W celu ominięcia tego problemu, konstruktorzy samolotów umieszczali górny płat przed kabiną pilota, zamiast nad nią i obniżali go oraz robili wycięcie nad głową pilota, lecz były to jedynie połowiczne rozwiązania. W średniopłatach i dolnopłatach z kolei płat ograniczał widoczność w dół.
W celu rozwiązania problemu widoczności, Puławski opracował nową koncepcję górnopłatu. Miał on skrzydła umieszczone przed pilotem, nad kadłubem, mniej więcej na wysokości wzroku pilota, które w pobliżu kadłuba były zagięte w dół i łączyły się bezpośrednio z kadłubem. Skrzydła były dodatkowo zwężone i pocienione w miejscu połączenia z kadłubem. W ten sposób, pilot miał bardzo dobrą widoczność bezpośrednio do przodu i w górnej półsferze ponad skrzydłami. W kierunku do przodu w dolnej półsferze pilot miał możliwość obserwacji pod skrzydłami, ograniczoną jedynie w niewielkim stopniu przez skrzydła w miejscu mocowania do kadłuba. Oprócz tego, widoczność w dolnej półsferze ograniczał jedynie kadłub samolotu. Pilot miał nieco ograniczoną widoczność na wysokości jego wzroku na boki w przedniej półsferze, lecz rozmiar tej martwej strefy widoczności zredukowany był do minimum, gdyż widział on skrzydło z jego najcieńszego profilu (rozmiar porównywany obrazowo do słupków szyby przedniej w samochodzie).
Z powodu osłabienia skrzydła przy mocowaniu do kadłuba, istotnym elementem przenoszącym obciążenia były zastrzały, przez co skrzydło musiało mieć największą wytrzymałość w miejscu podparcia zastrzałami[potrzebny przypis]. Dzięki temu skrzydło było też mniej podatne na gięcie, lżejsze i sztywniejsze.
Na taki układ płata Państwowe Zakłady Lotnicze, których Puławski był konstruktorem, uzyskały polski patent nr 13826 z 18 maja 1931 roku[2]. Szablon:CytatD
Układ ten, zastosowany najpierw w prototypowych konstrukcjach myśliwskich z serii „P” zwanych popularnie „Puławszczakami”[1] - P.1 i P.6, wywołał duże zainteresowanie na świecie na początku lat 30.
Na świecie powstało kilka konstrukcji samolotów, wzorujących się w rozwiązaniu górnego płata na płacie Puławskiego. Przede wszystkim był on stosowany w serii polskich myśliwców PZL P.7, PZL P.11 (podstawowym polskim myśliwcu kampanii wrześniowej) i eksportowym PZL P.24.
Polskie samoloty z płatem Puławskiego:
Zagraniczne samoloty z płatem Puławskiego (niepełna lista):
- Dewoitine D.560, 1934 (Francja, nie produkowany)
- Loire 46, 1934 (Francja)
- Aero A-102, 1934 (Czechosłowacja),
- Ikarus IK-2, 1936 (Jugosławia)
- Henschel Hs 121, 1934 (Niemcy, nie produkowany)
- Polikarpow I-153, 1938 (ZSRS)
Przypisy
- ↑ a b c Andrzej Morgała, Samoloty myśliwskie w lotnictwie polskim, WKiŁ, Warszawa 1979, ISBN 83-206-0025-1, s. 39.
- ↑ Opis patentowy Nr 13826. 1931-08-17. [dostęp 2013-04-16]. (pol.).
Bibliografia
- A. Glass, T. Kopański, T. Makowski, PZL P.11 - cz. 1-2 Monografie Lotnicze, wyd. AJ-PRESS.
- Witold Szewczyk: Samoloty na których walczyli Polacy. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1988, s. 58-63, ISBN 83-206-0738-8.
- Krzysztof Cieślak, Wojciech Gawrych, Andrzej Glass: Samoloty myśliwskie września 1939. Warszawa: Wydaw. Czasopism i Książek Technicznych NOT „Sigma”, 1987, ISBN 83-85001-11-5.
- Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce: 1924-1939 [T. 2]. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 2003, ISBN 83-11-09319-9.
- Andrzej Morgała, Samoloty myśliwskie w lotnictwie polskim, WKiŁ, Warszawa 1979, ISBN 83-206-0025-1.