Skala Celsjusza

stopień Celsjusza [°C]

Wymiar	[°C]
Jednostka	temperatury
Źródło nazwy	Anders Celsius

Skala Celsjusza – skala termometryczna, nazwana od nazwiska szwedzkiego uczonego Andersa Celsiusa, który zaproponował ją w roku 1742.

Historia

Anders Celsius w roku 1742 zbudował swój pierwszy termometr rtęciowy. Aby mierzyć temperaturę, musiał przyjąć jakąś skalę pomiarową. Ta, którą zaproponował, była odwrotna do współczesnej. Za zero przyjął temperaturę wrzenia wody (obecnie zerem jest temperatura jej krzepnięcia), a jako sto stopni wybrał temperaturę jej zamarzania (współcześnie za 100 przyjęto punkt wrzenia wody). Oznacza to, że w pierwotnej skali Celsiusa temperatura pokojowa odpowiadała 80 stopniom, a ciepłota ciała człowieka 63,4 stopnia. Podczas mroźnego poranka pierwszy termometr Celsiusa mógł wskazywać 110 stopni (obecnie -10).

Dopiero później naukowcy doszli do wniosku, że lepiej połączyć wzrost liczby stopni z procesem ocieplania. Wielu badaczy, między innymi Elvius ze Szwecji (1710), Christian of Lyons (1743) i Karol Linneusz (1740), zwracało uwagę na odwrotność wielu zjawisk do zaproponowanego układu temperatur. W efekcie temperatura wrzenia i zamarzania zostały zamienione miejscami i przyjęto znaną nam współcześnie skalę temperatur.

Od 1774 do 1954 stopień skali Celsjusza zdefiniowany był jako jedna setna różnicy temperatur topnienia lodu i wrzenia wody przy ciśnieniu normalnym jednej atmosfery fizycznej. Zero na skali Celsjusza przyporządkowano temperaturze topnienia lodu, a 100 stopniom odpowiadała temperatura wrzenia wody w warunkach normalnych. Definicja ta cały czas jest w powszechnym użyciu i naucza się jej w szkołach.

Obecnie skala Celsjusza jest zdefiniowana przez Międzynarodowe Biuro Miar i Wag poprzez temperaturę zera bezwzględnego (−273,15 °C) oraz temperaturę punktu potrójnego wody VSMOW (0,01 °C), a zatem stopień Celsjusza to 1/273,16 tego przedziału.

Przeliczanie

Sposób dokładny

$T_{Kelvin}=273,15+T_{Celsius}$

$T_{Celsius}=T_{Kelvin}-273,15$

$T_{Fahrenheit}=32+{\frac {9}{5}}\cdot T_{Celsius}$ lub $T_{Fahrenheit}=((T_{Celsius}+40)\cdot 1,8)-40$

$T_{Celsius}={\frac {5}{9}}\cdot (T_{Fahrenheit}-32)$ lub $T_{Celsius}=((T_{Fahrenheit}+40):1,8)-40$

Przelicznik °F na °C i na K w zakresie 0–1000 K (należy użyć suwaka)

Sposób praktyczny

Do szybkiego przeliczania temperatury wyrażonej w stopniach Fahrenheita (na przykład podczas pobytu w krajach stosujących daną skalę) na stopnie Celsjusza bez stosowania urządzeń liczących można używać następujących wzorów przybliżonych:

• T_Celsjusz = (T_Fahrenheit - 32)/2 — wynik zaniżony o 10% w stosunku do dokładnego
• T_Celsjusz = ( (T_Fahrenheit - 32)/2 ) × 1,1 — wynik zaniżony o 1% w stosunku do dokładnego.

Zapis

Według opinii Rady Języka Polskiego z 2003 roku dla stopni Celsjusza nie należy stosować spacji i poprawny zapis to [...] 10°C (nie: 10 °C ani 10° C). Zgodnie jednak z zaleceniem Międzynarodowego Biura Miar i Wag między liczbą a jednostką występuje spacja, to znaczy pisze się 23 °C (a nie 23°C ani 23° C). W Polsce do roku 2010 podobną konwencję zapisu zalecały przepisy dotyczące legalnych jednostek miar. W roku 2010 przepisy te zostały uchylone bez wprowadzenia nowych zaleceń dotyczących użycia odstępu. Pisownię ze spacją stosuje oficjalnie polski Główny Urząd Miar w definicji temperatury Celsjusza.

Na komputerze „°C” uzyskuje się zwykle pisząc symbol stopnia (U+00B0) (lewy alt+0176), po którym pisze się wielką literę „C” (U+0043). Dla kompatybilności z językami CJK istnieje również specjalny znak unikodu U+2103 (dziesiętnie 8451), czyli: ℃. Dla porównania, poniżej zestawiony jest wygląd tych dwóch możliwych wersji (najpierw wersja unikodowa, po niej „zwykła” – z użyciem dwóch znaków):

℃ °C

Na urządzeniu poprawnie odtwarzającym znaki unikodu te dwie wersje powinny wyglądać bardzo podobnie. To samo porównanie pokazano niżej w wersji graficznej:

Linki zewnętrzne

• Przelicznik temperatur