Wielka Puszcza (Prusy): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 12:31, 22 gru 2017

Wielka Puszcza (z niem. Grosse Wildnis, wildnis – pustkowie) – średniowieczne określenie kronikarzy na wyludniony puszczański obszar, położony na kresach państwa zakonnego, graniczący od południowego wschodu z Litwą, a od południa z Mazowszem. Wcześniej zamieszkany był przez Galindów (dlatego nazywany bywa także Puszczą Galindzką) oraz Jaćwingów.

Teren Puszczy Galindzkiej zamieszkiwał pruski lud Galindów. Od wielu lat wśród historyków i archeologów powszechna jest opinia, że kres, zarówno Galindom, jak i lasom, które były środowiskiem ich życia, położyła ekspansja krzyżacka oraz prowadzona przez Zakon Krzyżacki rabunkowa gospodarka leśna i systematyczna akcja kolonizacyjna rozpoczęta w XIV wieku. Wyniki najnowszych badań paleobotanicznych wskazują, że trwałe wylesienie sporych powierzchni tej puszczy nastąpiło przez Galindów już w X-XI wieku^[1].

Po pokonaniu Galindów, początkowo wyludniony obszar Wielkiej Puszczy rozciągał się w całych południowych Prusach i na pograniczu prusko-mazowieckim i prusko-litewskim. Po podboju przez Zakon Prus Górnych i Warmii w XIV wieku stopniowo był kolonizowany od zachodu i północy. Na mocy pokoju mełneńskiego z 1422 roku wytyczono granice między Państwem zakonnym, Polską a Litwą, co dało początek zorganizowanemu osadnictwu.

W XV wieku nieskolonizowany obszar Wielkiej Puszczy obejmował komturie (później starostwa w Prusach Książęcych od 1525 r.): piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie).

Pierwsza faza kolonizacja Wielkiej Puszczy w XV i XVI w. odbywała na południu z dużym udziałem ludności polskiej z Mazowsza (Mazurzy), stąd z czasem obszar ten został nazwany "Pruskim Mazowszem" lub "Pruskimi Mazurami", a potem skrótowo Mazurami. Jej wschodnią i północną część natomiast zasiedlali również osadnicy litewscy i żmudzcy, stad znana jest jako Pruska Litwa. Duża część osadników pochodziła również z wcześniej zasiedlonych obszarów Prus.

Drugą fazę kolonizacji tych obszarów leśnych w Prusach Książęcych (a później w Królestwie Prus) realizowano w ramach osadnictwa szkatułowego od połowy XVII wieku.

Południowa część Wielkiej Puszczy należąca do Mazowsza stała się znana jako "Zagajnica", a później Puszcza Kurpiowska i była kolonizowana dopiero od II połowy XVII wieku przez osadników z innych części Mazowsza oraz Mazurów z Prus (zwanych "Prusikami").

Po dawnym kompleksie leśnym zostały współcześnie:

Zobacz też

Bibliografia

Grzegorz Białuński: Kolonizacja Wielkiej Puszczy (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie). Olsztyn, OBN, 2002, 237 str., ISBN 83-87643-97-1, ISSN 0585-3893

↑ MariuszM. Wyczółkowski MariuszM., Szal M., Kupryjanowicz M., Wyczolkowski M., Puszcza Galindzka - kto i kiedy przyczynił się do jej wylesienia?, „[in:] Ciereszko I., Bajguz A. (ed.), Różnorodność biologiczna - od komórki do ekosystemu. Rośliny i grzyby w zmieniających się warunkach środowiska, Polskie Towarzystwo Botaniczne, Białystok 2013: 227-243” [dostęp 2017-12-22] (ang.).

[1] MariuszM. Wyczółkowski MariuszM., Szal M., Kupryjanowicz M., Wyczolkowski M., Puszcza Galindzka - kto i kiedy przyczynił się do jej wylesienia?, „[in:] Ciereszko I., Bajguz A. (ed.), Różnorodność biologiczna - od komórki do ekosystemu. Rośliny i grzyby w zmieniających się warunkach środowiska, Polskie Towarzystwo Botaniczne, Białystok 2013: 227-243” [dostęp 2017-12-22] (ang.).

[1]

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 '''Wielka Puszcza''' (z [[język niemiecki|niem.]] ''Grosse Wildnis'', ''wildnis'' – pustkowie) – średniowieczne określenie kronikarzy na wyludniony [[puszcza]]ński obszar, położony na kresach [[Państwo zakonu krzyżackiego|państwa zakonnego]], graniczący od południowego wschodu z [[Litwa|Litwą]], a od południa z [[Mazowsze]]m. Wcześniej zamieszkany był przez [[Galindowie|Galindów]] (dlatego nazywany bywa także '''Puszczą Galindzką''') oraz [[Jaćwingowie|Jaćwingów]].
+Teren Puszczy Galindzkiej zamieszkiwał pruski lud Galindów. Od wielu lat wśród historyków i archeologów powszechna jest opinia, że kres, zarówno Galindom, jak i lasom, które były środowiskiem ich życia, położyła ekspansja krzyżacka oraz prowadzona przez Zakon Krzyżacki rabunkowa gospodarka leśna i systematyczna akcja kolonizacyjna rozpoczęta w XIV wieku. Wyniki najnowszych badań paleobotanicznych wskazują, że trwałe wylesienie sporych powierzchni tej puszczy nastąpiło przez Galindów już w X-XI wieku<ref>{{Cytuj |autor = Mariusz Wyczółkowski |tytuł = Szal M., Kupryjanowicz M., Wyczolkowski M., Puszcza Galindzka - kto i kiedy przyczynił się do jej wylesienia? |czasopismo = [in:]  Ciereszko I., Bajguz A. (ed.), Różnorodność biologiczna - od komórki do ekosystemu. Rośliny i grzyby w zmieniających się warunkach środowiska, Polskie Towarzystwo Botaniczne, Białystok 2013: 227-243 |data dostępu = 2017-12-22 |url = https://www.academia.edu/5587544/Szal_M._Kupryjanowicz_M._Wyczolkowski_M._Puszcza_Galindzka_-_kto_i_kiedy_przyczyni%C5%82_si%C4%99_do_jej_wylesienia |język = en}}</ref>.
-Początkowo wyludniony obszar Wielkiej Puszczy rozciągał się w całych południowych [[Prusy|Prusach]] i na pograniczu prusko-mazowieckim i prusko-litewskim. Po podboju przez Zakon [[Prusy Górne|Prus Górnych]] i [[Warmia|Warmii]] w XIV wieku stopniowo był kolonizowany od zachodu i północy. Na mocy [[Pokój mełneński|pokoju mełneńskiego]] z [[1422]] roku wytyczono granice między Państwem zakonnym, Polską a Litwą, co dało początek zorganizowanemu osadnictwu.
+Po pokonaniu Galindów, początkowo wyludniony obszar Wielkiej Puszczy rozciągał się w całych południowych [[Prusy|Prusach]] i na pograniczu prusko-mazowieckim i prusko-litewskim. Po podboju przez Zakon [[Prusy Górne|Prus Górnych]] i [[Warmia|Warmii]] w XIV wieku stopniowo był kolonizowany od zachodu i północy. Na mocy [[Pokój mełneński|pokoju mełneńskiego]] z [[1422]] roku wytyczono granice między Państwem zakonnym, Polską a Litwą, co dało początek zorganizowanemu osadnictwu.
 W XV wieku nieskolonizowany obszar Wielkiej Puszczy obejmował [[komturia|komturie]] (później starostwa w [[Prusy Książęce|Prusach Książęcych]] od 1525 r.): piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie).