Toksyczna męskość

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Toksyczna męskość – pojęcie używane w akademickich i medialnych dyskusjach na temat męskości w odniesieniu do norm kulturowych, które są szkodliwe dla społeczeństwa i samych mężczyzn. Tradycyjne stereotypy mężczyzn jako postaci dominujących społecznie, wraz z powiązanymi cechami, takimi jak mizoginia i homofobia, można uznać za „toksyczne” ze względu na propagowanie przez nich przemocy (np. domowej czy seksualnej)[1], która w społeczeństwach patriarchalnych często jest propagowana.

Poleganie wyłącznie na sobie i tłumienie emocji są dodatnio skorelowane ze zwiększonymi problemami psychologicznymi u mężczyzn, takimi jak depresja, stres i zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych[2]. Przykładem tego mechanizmu jest powiedzenie „chłopaki nie płaczą”[3], które legitymizuje tłumienie emocji stwierdzeniem, że leży to w naturze mężczyzn. Toksyczne cechy męskie są charakterystyczne dla niepisanego kodeksu zachowania wśród mężczyzn, na przykład w więzieniach, gdzie istnieją jako odpowiedź na trudne warunki życia więziennego[4].

Inne tradycyjnie męskie cechy, takie jak poświęcenie się pracy, duma z doskonalenia się w sporcie i bycie „żywicielem” rodziny tradycyjnie nie były uważane za „toksyczne”. Koncepcja ta była pierwotnie używana przez autorów związanych z mitopoetyckim ruchem mężczyzn[5][6], takich jak Shepherd Bliss, aby przeciwstawić stereotypowe pojęcie „prawdziwej” lub „głębokiej” męskości. Powodem takiego zabiegu było poczucie, że mężczyźni utracili kontakt ze wspomnianą „prawdziwą” męskością we współczesnym społeczeństwie. Krytycy terminu toksycznej męskości twierdzą, że jego znaczenie błędnie sugeruje, że problemy związane z płcią są spowodowane nieodłącznymi cechami męskimi[1].

Koncepcja toksycznej męskości została skrytykowana przez niektóre środowiska prawicowe[1][7], uważające, że nadmiernie potępia ona tradycyjną męskość. Natomiast niektóre feministki krytykują toksyczną męskość jako koncepcję esencjalistyczną, która ignoruje rolę wyboru i kontekstu w powodowaniu szkodliwych zachowań i postaw związanych z męskością[1][8].

Etymologia i użycie terminu[edytuj | edytuj kod]

Termin toksyczna męskość (z angielskiego toxic masculinity) wywodzi się z mitopoetycznego ruchu mężczyzn lat 80. i 90. XX wieku[1]. Później znalazł on szerokie zastosowanie zarówno w piśmiennictwie akademickim, jak i popularnym[9]. Medialne dyskusje w drugiej dekadzie XXI wieku używały tego terminu w odniesieniu do tradycyjnych i stereotypowych norm męskości. Według socjologa Michaela Flooda obejmują one „oczekiwania, że chłopcy i mężczyźni muszą być aktywni, agresywni, twardzi, odważni i dominujący”[10].

Ruch mitopoetycki[edytuj | edytuj kod]

Niektórzy autorzy związani z mitopoetyckim ruchem mężczyzn określali presję społeczną wywieraną na mężczyzn jako agresywną, konkurencyjną, niezależną i nieczułą, „toksyczną” formę męskości, przeciwstawiając ją do „prawdziwej” lub „głębokiej” męskości z którą mężczyźni stracili kontakt we współczesnym społeczeństwie[5][6]. Shepherd Bliss zaproponował powrót do agraryzmu jako alternatywy dla „potencjalnie toksycznej męskości” etosu wojownika[11]. Socjolog Michael Kimmel uważał, że pojęcie toksycznej męskości Blissa można postrzegać jako część odpowiedzi ruchu mitopoetyckiego na męskie poczucie bezsilności w czasie, gdy ruch feministyczny kwestionował tradycyjny męski autorytet.

Użycie akademickie[edytuj | edytuj kod]

W naukach społecznych toksyczna męskość odnosi się do tradycyjnych męskich norm kulturowych, które mogą być szkodliwe dla mężczyzn, kobiet i ogółu społeczeństwa[12][13]. Koncepcja ta nie potępia jednak mężczyzn ani męskich atrybutów, ale raczej podkreśla szkodliwe skutki społecznego dostosowania się do pewnych tradycyjnych męskich zachowań, takich jak dominacja, samodzielność i rywalizacja. Toksyczna męskość jest zatem definiowana jako przestrzeganie tradycyjnych ról płci męskiej, które w konsekwencji stygmatyzują i ograniczają niektóre pozytywne lub neutralne emocje, które chłopcy i mężczyźni mogliby swobodnie wyrażać (jak na przykład empatia), jednocześnie uwypuklając inne negatywne emocje, takie jak gniew[14]. Bezpośrednią konsekwencją toksycznej męskości są ekonomiczne, polityczne i społeczne oczekiwania, że mężczyźni dążą do dominacji („samiec alfa”).

W kontekście badań nad płcią, socjolożka Raewyn Connell odnosi się raczej do toksycznych praktyk związanych z toksyczną męskością, które mogą wynikać z tego, co nazywa hegemoniczną męskością, a nie z podstawowych męskich cech.[9] Connell twierdzi, że takie praktyki jak przemoc fizyczna, mogą wzmacniać dominację mężczyzn nad kobietami w społeczeństwach zachodnich. Podkreśla, że tego typu zachowania są istotną cechą hegemonicznej męskości, choć nie zawsze cechami ją definiującymi[9][15]. Terry Kupers opisuje toksyczną męskość jako obejmującą „potrzebę agresywnej rywalizacji i dominacji nad innymi” oraz „konstelację społecznie regresywnych cech męskich, które służą wspieraniu dominacji, dewaluacji kobiet, homofobii i bezmyślnej przemocy”[4][16] Według Kupersa toksyczna męskość obejmuje aspekty „hegemonicznej męskości”, które są społecznie destrukcyjne, takie jak mizoginia, homofobia, chciwość i gwałtowna dominacja. Kontrastuje te cechy z cechami bardziej pozytywnymi, takimi jak „duma ze zdolności do wygrywania w sporcie, zachowywania solidarności z przyjacielem, odnoszenia sukcesów w pracy lub utrzymania rodziny”[4]. Feministyczny pisarz John Stoltenberg twierdzi, że wszystkie tradycyjne pojęcia męskości są toksyczne i wzmacniają ucisk kobiet[17][18].

Normy dotyczące płci[edytuj | edytuj kod]

Według Kupersa, toksyczne męskie normy są cechą życia mężczyzn w amerykańskich więzieniach, gdzie znajdują one odzwierciedlenie w zachowaniu zarówno personelu, jak i więźniów. Cechy skrajnego polegania na sobie, dominacji nad innymi mężczyznami poprzez przemoc oraz unikanie pozorów kobiecości lub słabości stanowią niepisany kodeks wśród więźniów[19][20]. Tłumienie wrażliwych emocji jest często stosowane w celu skutecznego radzenia sobie z trudnymi warunkami życia więziennego, takimi jak kara, izolacja społeczna i agresja. Czynniki te prawdopodobnie odgrywają istotną rolę w zjawisku samobójstw wśród więźniów płci męskiej[19][21].

Toksyczna męskość może również przybierać formę znęcania się nad chłopcami przez ich rówieśników oraz przemocy domowej wobec chłopców w domu[22]. Nierzadko gwałtowna socjalizacja chłopców polegająca na promowaniu agresji i braku więzi interpersonalnych powoduje u nich uraz psychiczny. Taka trauma jest często lekceważona[23]. Promowanie wyidealizowanych męskich ról podkreślających dominację, poleganie wyłącznie na sobie i ograniczenie emocji może rozpocząć się już w dzieciństwie. Tego typu normy są przekazywane, na przykład, przez rodziców, innych krewnych płci męskiej i członków społeczności[24][25]. Obraz męskości w mediach, np. na YouTube często promują podobne stereotypowe role płci[25].

Według Ronalda F. Levanta i innych psychologów[24], zachowania określane jako tradycyjnie męskie mogą prowadzić do opłakanych skutków, w tym przemocy (napaść na tle seksualnym i przemoc domowa), rozwiązłości, zachowań ryzykownych i/lub społecznie nieodpowiedzialnych, w tym uzależnień od substancji psychoaktywnych i dysfunkcji w związkach.

Efekty zdrowotne[edytuj | edytuj kod]

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne ostrzega, że „tradycyjna ideologia męskości” wiąże się z negatywnymi skutkami dla zdrowia psychicznego i fizycznego[26][27]. Mężczyźni, którzy funkcjonują w ramach tradycyjnie męskich norm kulturowych, takich jak podejmowanie ryzyka, przemoc, dominacja, wiedzenie prymu w pracy, potrzeba kontroli emocjonalnej, pragnienie zwycięstwa czy dążenie do posiadania wysokiego statusu społecznego, są bardziej narażeni na doświadczenie problemów psychologicznych, takich jak depresja, stres, problemy z postrzeganiem własnego ciała, używanie substancji psychoaktywnych i nieprawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie[28]. Efekt ten jest jeszcze silniejszy u mężczyzn, którzy aktywnie pochwalają „toksyczne” męskie normy, takie jak poleganie wyłącznie na sobie, poszukiwanie władzy nad kobietami i rozwiązłość seksualna[13][29].

W Stanach Zjednoczonych, społeczna wartość samowystarczalności zmalała, gdy współczesne społeczeństwo amerykańskie przesunęło się bardziej w kierunku współzależności[25]. Zarówno poleganie wyłącznie na sobie, jak i tłumienie ekspresji emocjonalnej mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne, ponieważ zmniejszają prawdopodobieństwo szukania pomocy psychologicznej przez mężczyzn lub posiadania umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami[25]. Wstępne badania sugerują, że presja kulturowa, aby mężczyźni byli stoiccy i samowystarczalni, powoduje, iż rzadziej rozmawiają oni o problemach zdrowotnych ze swoimi lekarzami, co może z kolei prowadzić do skracania długości ich życia[30][31].

Toksyczna męskość jest również powiązana z problemami zdrowia publicznego mającymi społeczny charakter, takimi jak podwyższony wskaźnik alkoholizmu i niektórych rodzajów raka[32] wśród mężczyzn lub rola rozwiązłości seksualnej we wskaźnikach przenoszenia wirusa HIV i innych chorób przenoszonych drogą płciową[33].

Psychiatra Frank Pittman wspominał o tym, że mężczyźni są krzywdzeni przez tradycyjnie męskie normy kulturowe, których konsekwencjami są m.in. krótsza długość życia, większe prawdopodobieństwo gwałtownej śmierci i choroby, takie jak rak płuc i marskość wątroby[18].

Krytyka[edytuj | edytuj kod]

Koncepcja toksycznej męskości spotkała się z krytyką. Niektóre osoby o poglądach prawicowych postrzegają toksyczną męskość jako niespójną koncepcję lub uważają, że nie ma czegoś takiego[1][7]. W styczniu 2019 roku konserwatywni komentatorzy polityczni skrytykowali nowe wytyczne Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (APA) przestrzegające przed szkodami związanymi z „tradycyjną ideologią męskości”, argumentując, że stanowi to atak na męskość[34]. David French z National Review skrytykował wytyczne APA dotyczące „tradycyjnej ideologii męskości” za uwzględnienie „bardzo powszechnych, nieodłącznych cech męskich”, w tym „antykobiecości, dążenia do sukcesów, unikania pozorów słabości, skłonności do ryzyka i przemocy”. French argumentował, że te cechy nie są „z natury złe ani szkodliwe”, a właściwe zrozumienie tradycyjnej męskości „odrzuca szkodliwe skrajności”[35]. Szef praktyki zawodowej APA Jared Skillings odpowiedział na tę krytykę, stwierdzając, że dyskusja w raporcie na temat tradycyjnej męskości dotyczy „negatywnych cech, takich jak przemoc, nadmierna konkurencyjność czy niechęć do przyznania się do słabości” i zauważył, że raport omawia również pozytywne cechy tradycyjnie kojarzone z męskością typu „odwaga, przywództwo, opiekuńczość”[34].

Koncepcja toksycznej męskości została również skrytykowana z perspektywy feministycznej. Andrea Waling i Michael Salter argumentowali, że pojęcie „toksycznej męskości” w przeciwieństwie do „zdrowej męskości” wyłoniło się z niezrozumienia pracy Raewyna Connella z 1987 roku na temat hegemonicznej męskości[1][8]. Dla Waling „toksyczna męskość” jest problematyczna, ponieważ przedstawia mężczyzn jako ofiary nieuniknionej patologii, co jest podejściem esencjalistycznym, które ignoruje kontekst społeczny i materialny[8]. Waling uważa także, że nauczenie mężczyzn praktykowania „zdrowej męskości” odrzuca androgynię i uznawanie aspektów kobiecości jako ważnych opcji dla mężczyzn, utrwalając w ten sposób binarne płcie i uprzywilejowując męskość nad kobiecością. Waling twierdzi również, że „toksyczna męskość” odrzuca pewne tradycyjnie męskie cechy, które są odpowiednie w niektórych sytuacjach[8]. Salter zauważa natomiast, że właściwie zinterpretowana praca Raewyn Connell przedstawia męską przemoc nie jako konsekwencję toksyczności wkraczającej w samą męskość, ale raczej jako rezultat otoczenia społeczno-politycznego, które wywołuje „wewnętrzne konflikty o społeczne oczekiwania i męskie uprawnienia”[1].

Źródła[edytuj | edytuj kod]

Źródła Akademickie[edytuj | edytuj kod]

Prasa[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h Michael Salter: The Problem With a Fight Against Toxic Masculinity. 27 lutego 2019.
  2. ↑ Christa Labouriere, Marjorie Kleinman, Madelyn Gould. When Self-Reliance Is Not Safe: Associations between Reduced Help-Seeking and Subsequent Mental Health Symptoms in Suicidal Adolescents. „International Journal of Environmental Research and Public Health”. 12 (4), 2015. DOI: 10.3390/ijerph120403741. 
  3. ↑ Aleksandra Kowalewska-Buraczewska. Kto powiedział, że chłopaki nie płaczą, a dziewczynki są zawsze miłe? O normatywnym charakterze pewnych typów zdań gatunkowych. „Studia Wschodniosłowiańskie”. 17, 2017. 
  4. ↑ a b c Terry A. Kupers. Toxic masculinity as a barrier to mental health treatment in prison. „Journal of Clinical Psychology”. 61 (6), s. 713–724, czerwiec 2005. DOI: 10.1002/jclp.20105. 
  5. ↑ a b Abby L. Ferber. Racial Warriors and Weekend Warriors: The Construction of Masculinity in Mythopoetic and White Supremacist Discourse. „Men and Masculinities”. 3 (1), s. 30–56, lipca 2000. DOI: 10.1177/1097184X00003001002. 
  6. ↑ a b W. Merle Longwood, William C. Schipper, Philip Culbertson, Gar Kellom: Forging the Male Spirit: The Spiritual Lives of American College Men. Wipf and Stock Publishers, 2012, s. 65–6. ISBN 978-1-55-635305-5. (ang.).
  7. ↑ a b Bryant W. Sculos. Who's Afraid of 'Toxic Masculinity'?. „Class, Race and Corporate Power”. 5 (3), 2017. DOI: 10.25148/CRCP.5.3.006517. 
  8. ↑ a b c d Andrea Waling. Problematising 'Toxic' and 'Healthy' Masculinity for Addressing Gender Inequalities. „Australian Feminist Studies”. 34 (101), s. 362–375, 14 października 2019. DOI: 10.1080/08164649.2019.1679021. 
  9. ↑ a b c Debbie Ging. Alphas, Betas, and Incels: Theorizing the Masculinities of the Manosphere. „Men and Masculinities”. 22 (4), s. 638–657, 20 maja 2017. DOI: 10.1177/1097184X17706401. Cytat: Although the term 'toxic masculinity' has become widely used in both academic and popular discourses, its origins are somewhat unclear.. 
  10. ↑ Michael Flood: Toxic masculinity: A primer and commentary. [dostęp 2019-06-12].
  11. ↑ Agrarianism. W: Rebecca Hartman: American Masculinities: A Historical Encyclopedia. SAGE Publications, 2003, s. 20–22. ISBN 978-1-45-226571-1. (ang.).
  12. ↑ Peter Hess: Sexism may be bad for men's mental health. 21 listopada 2016. [dostęp 2017-06-12]. (ang.).
  13. ↑ a b Sarah Kaplan: Sexist men have psychological problems. 22 listopada 2016. [dostęp 2017-06-12].
  14. ↑ William Ming Liu: How Trump's 'Toxic Masculinity' Is Bad for Other Men. 14 kwietnia 2016. [dostęp 2018-01-21].
  15. ↑ R. W. Connell, James W. Messerschmidt. Hegemonic Masculinity: Rethinking the Concept. „Gender and Society”. 19 (6), s. 829–859, grudzień 2005. DOI: 10.1177/0891243205278639. JSTOR: 27640853. 
  16. ↑ Terry A. Kupers. Role of Misogyny and Homophobia in Prison Sexual Abuse. „UCLA Women's Law Journal”. 18 (1), s. 107–30, 2010. DOI: 10.5070/L3181017818. [dostęp 2017-05-15]. 
  17. ↑ Wilbert L. Cooper: All Masculinity Is Toxic. 26 lipca 2018. [dostęp 2019-04-12].
  18. ↑ a b Nancy E. Dowd: Redefining Fatherhood. New York University Press, 2000, s. 185–6. ISBN 0-8147-1925-2. Cytat: [Pittman] links toxic masculinity to men being raised by women without male role models. In his view, if men raised children they would save their lives, and save the world. On the other hand, John Stoltenberg views toxic masculinity from a strongly antimasculinist, radical feminist perspective, arguing that masculinity can be serious, pervasive, and hateful..
  19. ↑ a b Prisons. W: Terry A. Kupers: Men and Masculinities: A Social, Cultural, and Historical Encyclopedia. ABC-CLIO, 2004, s. 630–633. ISBN 978-1-57-607774-0. (ang.).
  20. ↑ Working with men in prison. W: Terry A. Kupers: International Encyclopedia of Men and Masculinities. Routledge, 2007, s. 648–649. ISBN 978-1-13-431707-3. (ang.).
  21. ↑ Men's Mental Health and Masculinities. W: E.S. Mankowski, R.M. Smith: Encyclopedia of Mental Health, Volume 3. Wyd. 2. Academic Press, 2016. ISBN 978-0-12-397753-3.
  22. ↑ Thomas Keith: Masculinities in Contemporary American Culture: An Intersectional Approach to the Complexities and Challenges of Male Identity. Routledge, 2017. ISBN 978-1-31-759534-2. Cytat: In some ways, bullying and other forms of coercion and violence are part of what has been termed toxic masculinity, a form of masculinity that creates hierarchies favoring some and victimizing others. Disrupting these forms of toxic masculinity benefits boys and men, rather than attacks and blames men for these behaviors..
  23. ↑ Gender Role Conflict. W: William Ming Liu: The SAGE Encyclopedia of Psychology and Gender. 2017. ISBN 978-1-48-338427-6.
  24. ↑ a b Ronald F. Levant. The new psychology of men. „Professional Psychology: Research and Practice”. 27 (3), s. 259–265, 1996. DOI: 10.1037/0735-7028.27.3.259. 
  25. ↑ a b c d Kirsten Weir. The men America left behind. „Monitor on Psychology”. 48 (2), luty 2017. American Psychological Association. 
  26. ↑ Maya Salam: What Is Toxic Masculinity?. 22 stycznia 2019. [dostęp 2019-06-07].
  27. ↑ Jacey Fortin: Traditional Masculinity Can Hurt Boys, Say New A.P.A. Guidelines. 10 stycznia 2019. [dostęp 2019-06-07].
  28. ↑ Y. Joel Wong, Moon-Ho Ringo Ho, Shu-Yi Wang, I. S. Keino Miller. Meta-analyses of the relationship between conformity to masculine norms and mental health-related outcomes. „Journal of Counseling Psychology”. 64 (1), s. 80–93, 2017. DOI: 10.1037/cou0000176. 
  29. ↑ Ben Panko: Sexism Sucks for Everybody, Science Confirms. 22 listopada 2016. [dostęp 2017-06-12]. (ang.).
  30. ↑ Kate Horowitz: Psychologists Say Macho Behavior May Help Explain Men's Shorter Lifespans. 28 marca 2016. [dostęp 2017-06-12]. (ang.).
  31. ↑ Marie Ellis: 'Tough guys' less likely to be honest with doctor. 24 marca 2016. [dostęp 2017-06-12]. (ang.).
  32. ↑ Roger Kirby, Mike Kirby. The perils of toxic masculinity: four case studies. „Trends in Urology & Men's Health”. 10 (5), s. 18–20, 2019. DOI: 10.1002/tre.712. 
  33. ↑ Nelson Muparamoto. 'Trophy-hunting scripts' among male university students in Zimbabwe. „African Journal of AIDS Research”. 11 (4), s. 319–326, grudzień 2012. DOI: 10.2989/16085906.2012.754831. 
  34. ↑ a b Alia E. Dastagir: Psychologists call 'traditional masculinity' harmful, face uproar from conservatives. 10 stycznia 2019. [dostęp 2021-01-20].
  35. ↑ David French: The APA Can't Spin Its Way Out of Its Attack on 'Traditional Masculinity'. 9 stycznia 2019. [dostęp 2021-01-20].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Toksyczna_męskość&oldid=71119841”