Urban von Feilitzen
| |
| Data i miejsce urodzenia |
23 maja 1834 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
14 września 1913 |
Olof Otto Urban von Feilitzen (ur. 23 maja 1834 w Vargsäter, zm. 14 września 1913 w Lövingsborg) – szwedzki eseista i krytyk, działający pod pseudonimem Robinson[1][2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urban von Feilitzen urodził się 23 maja 1834 roku w miejscowości Vargsäter (parafia Skeda, region Östergötland w Szwecji)[1]. Razem z rodzeństwem: Carlem, Beatą, Wilhelminą, Hedvigą i Evą wychowywali się na wsi[1][2]. W autobiograficznych wspomnieniach Urbana A Life Trial jego ojciec, Gottfried von Feilitzen, jawi się jako osoba praktyczna, z dużym poczuciem humoru. Matkę, Elisabeth von Feilitzen, wspomina z dużym szacunkiem, żałując jednocześnie, że surowość jej wychowania stłumiła w nim spontaniczność i pewność siebie. Dzieciństwo wspomina jako szczęśliwe[1].
Feilitzen już jako dziecko wykazywał duże zainteresowanie naukami humanistycznymi, ale musiał kultywować tradycje rodzinne i już w 1853 roku otrzymał tytuł oficera[1].
W wojsku poznał Pehra Lindblada, który przedstawił go swojemu ojcu i siostrze, z którą kilka lat później wziął ślub. W trakcie służby inspirował się głównie twórczością Szekspira i Dickensa. W połowie lat pięćdziesiątych XX wieku duży wpływ na jego życie miała również twórczość Kierkegaarda. Pod wpływem jego poezji i strachu przed małżeństwem myślał nawet o zerwaniu zaręczyn z Lotten Lindblad, które miały miejsce w 1857 roku. Pokonał jednak swoje lęki i spalił literaturę Kierkegaarda[1]. W 1958 roku kupił nieruchomość w Löfvingsborg w Östergötland, gdzie zamieszkał wraz z narzeczoną[1][3], swój czas dzieląc pomiędzy służbą wojskową, rolnictwem i realizowaniem swojej pasji literackiej[1][4]. W 1859 roku wziął ślub z Lotten von Feilitzen, córką znanego szwedzkiego kompozytora, Adolfa Fredrika Lindblada[1][2], z którą miał czwórkę dzieci: Pehra Claesa Urbana, Annę Charlottę (znaną pianistkę), Emmę Marię i Adolfa Gottfrida[2].
W 1864 roku do Lövingsborg przenieśli się jego teściowie. Lotten była ukochanym dzieckiem Adolfa Lindblada, przez co od czasu ich przeprowadzki do Lövingsborg swój wolny czas w znacznej mierze poświęcała ojcu oraz ich wspólnym interesom muzycznym. To doprowadziło Urbana do poczucia osamotnienia i odsunięcia[1].
Urban aktywnie uczestniczył w życiu lokalnej społeczności. Z wielkim zaangażowaniem czytał wieczorami starszą i nowszą literaturę. Nauczył się, że czytanie na głos jest najlepszą metodą na zbadanie wartości książki. Swoim gospodarstwem nie kierował osobiście, dzięki czemu miał mnóstwo czasu na medytację i studia. Pisał wiersze, dysertacje religijne, wygłaszał tezy do szwagra, który był księdzem. W wierszu "Nattviolen", skomponowanym przez Lindblada, starał się zinterpretować naturę swojej istoty za pomocą elementu światła i ciemności[1].
Urban von Feilitzen interesował się głównie literaturą anglosaską. Duży wpływ na jego twórczość i postrzeganie świata miała wojna francusko-niemiecka i komuna paryska[1]. W wieku 40 lat, działając pod pseudonimem Robinson, po raz pierwszy objawił się jako pisarz, tworząc subtelną nowelę o małżeństwie pt. Erik Werner[1][4]. Wydał również trudną do odczytania, lecz głęboką i wartościową powieść pt. "Protestantismens Maria-kult", w której porusza temat emancypacji kobiet oraz nierówności między prawami mężczyzn i kobiet. Książka stała się bardzo ważna dla Ellen Key, która przez długi czas była zaufaną przyjaciółką Urbana[1][4][5]. Wiele z jego przemyśleń można znaleźć w jej książce "Missbrukad kvinnokraft"[1].
Długa i intensywna wymiana listów oraz wspólne poglądy przerodziły się w romans pomiędzy Urbanem a Ellen. Związek ten był w dużej mierze podtrzymywany przez ogromną liczbę listów wymienianych między stronami. Kiedy Ellen Key wystraszyła się, że związek może się wydać, spaliła większość listów dotyczących ich miłości. Pozostało tylko kilka i znajdują się teraz w Bibliotece Królewskiej. Mirjam Tapper opracowała i przepisała ich listy i przy ich pomocy próbowała zrekonstruować tę historię miłosną. Reprodukcję listów umieściła w swojej książce "Ellen Key och Urban von Feilitzen - en kärlekshistoria per brev"[6]. Ostatecznie ze względu na swoją żonę, Urban musiał zakończyć romans z Ellen[4].
Dzięki powieści "Ibsen och äktenskapsfrågan" wydanej w 1882 roku zdobył autorytet jako czołowy krytyk lat osiemdziesiątych. Jego krytyka charakteryzowała się wysokim idealizmem, poetycko była jednak ciężka do przyswojenia przez czytelnika[1].
Bibliografia[1][3][4][edytuj | edytuj kod]
- Erik Werner: En svenskdansk novell – 1874
- Protestantismens Maria-kult – 1874
- Rydbergiana – 1879
- Ibsen och äktenskapsfrågan – 1882
- Realister och idealister: tidsteckningar – 1885
- Tjenare, statare och torpare: en del statististiskt material till jordarbetarfrågans lösning – 1890-1892
- Religionsmötet i Chicago af Robinson – 1895
- Behöfver Sverige en arrendelag? – 1897
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Olof Otto Urban Feilitzen, von - Svenskt Biografiskt Lexikon [online], sok.riksarkivet.se [dostęp 2019-02-12].
- ↑ a b c d Olof Otto Urban von Feilitzen [online], geni_family_tree [dostęp 2019-02-12] (pol.).
- ↑ a b Henrik Ibsens skrifter: Registerinfo for peUvF [online], www.ibsen.uio.no [dostęp 2019-02-12].
- ↑ a b c d e Urban och Lotten von Feilitzens samling [online], www.ediffah.org [dostęp 2019-02-12].
- ↑ Ellen Key och hennes blodtörstiga belackare [online], lindelof.nu, 14 listopada 2017 [dostęp 2019-02-12] (szw.).
- ↑ Ellen Key och Urban von Feilitzen - en kärlekshistoria per brev av Mita Bokförlag [online], LitteraturMagazinet [dostęp 2019-02-12] (szw.).