Zawietrzność
Zawietrzność – zjawisko występujące na statkach z napędem żaglowym, polegające na dążeniu jednostki do skręcania w kierunku przeciwnym do kierunku, z którego wieje wiatr (odpadania), mimo neutralnego położenia steru. Zachowanie takie jest spowodowane brakiem zrównoważenia żaglowego, co może być stałą cechą jednostki, lub skutkiem celowego działania.
Przyczyna zawietrzności[edytuj | edytuj kod]
Równowaga kursowa jachtu zależy od wzajemnego położenia środka ożaglowania (SOż) oraz środka bocznego oporu SBO. W ogólności zawietrzność występuje, gdy SOż przesunięty jest w kierunku dziobu względem SBO. Powstaje wtedy moment powodujący odpadanie jachtu.
Wpływ na powstawanie zawietrzności ma zarówno ożaglowanie jak i kształt części podwodnej kadłuba. Zawietrzność uznaje się zwykle za cechę niepożądaną, stwarzającą zagrożenie w przypadku utraty kontroli nad sterem - jednostka zaczyna wówczas zmieniać szybko kurs na pełniejszy. Może to spowodować nadmierny przechył wywołany wzrostem siły przechylającej i w skrajnych przypadkach wywrotkę jednostki. Stała zawietrzność jachtu utrudnia manewrowanie i wymaga stałego wychylenia steru od pozycji neutralnej, co zwiększa opór hyrodynamiczny jednostki.
Sposoby wywoływania zawietrzności[edytuj | edytuj kod]
Istnieją sposoby celowego wywoływania zawietrzności jachtu poprzez działanie sternika lub całej załogi. W ogólności sprowadzają się one do wpływania na położenie SOż lub SBO. Poniżej opisano kilka z nich.
Działania mające na celu przesunięcie SOż w kierunku dziobu:
- Wybranie żagli przednich i wyluzowanie żagli tylnych.
- Zrzucenie żagli tylnych.
Działania mające na celu przesunięcie SBO w kierunku rufy:
- Przegłębienie rufy poprzez przesunięcie balastu.
- Podniesienie płetwy mieczowej.
Podczas projektowania jachtu konstruktor stara się zaplanować ożaglowanie dla jednostki oraz kształt kadłuba w taki sposób, aby jacht był zrównoważony, jednakże w przypadkach samodzielnych modyfikacji takich jak np. zmiana ożaglowania (jego typu, powierzchni, czy kroju) lub kształtu kadłuba, może wystąpić nawietrzność lub zawietrzność jednostki.
Zjawiskiem przeciwnym zawietrzności jest nawietrzność, a w transporcie lądowym zjawiskami podobnymi do nich są nadsterowność i podsterowność.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Franciszek Haber: Vademecum żeglarza i sternika jachtowego. Warszawa: WILGA, 2004, s. 51-52. ISBN 83-7375-197-1.
- Andrzej Kolaszewski, Piotr Świdwiński: Żeglarz i sternik jachtowy. Warszawa: Alma-press.