Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu

Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu

Stara, niemiecka pocztówka przedstawiająca pomnik.

Pomnik Mikołaja Kopernika na Rynku Staromiejskim w Toruniu został odsłonięty 25 października 1853. Pomnik został wykonany z brązu przez berlińskiego rzeźbiarza Fryderyka Abrahama Tiecka. Ma on 2,6 m wysokości

Monument przedstawia Mikołaja Kopernika ubranego w togę profesorską, który w swojej lewej ręce trzyma astrolabium, a palcem prawej ręki wskazuje niebo, co ma wskazywać na powiązania Kopernika z astronomią i badaniami nieba. Pomnik znajduje się na cokole, wokół którego znajdują się połączone z nim kamienne ławki, natomiast przed nim znajduje się kamienna studzienka.

Na cokole z przedniej strony znajduje się napis w języku łacińskim Nicolaus Copernicus Thorunensis. Terrae motor, Solis Caelique stator (pol. "Mikołaj Kopernik Torunianin. Ruszył Ziemię, wstrzymał Słońce i Niebo"). Autorem tego tekstu jest toruński profesor Rudolf Brohm. Na tylnej części cokołu znajduje się data urodzin i śmierci astronoma. Użyte słowo Thorunensis jest poprawnym, regularnym przymiotnikiem od łacińskiej nazwy Torunia T(h)orunia, T(h)orunium. Na karcie tytułowej pierwszego wydania De revolutionibus orbium coelestium użyto jednak innej jego formy: Torinensis (zdjęcie).

Propozycja budowy pomnika po raz pierwszy została podniesiona w 1765 ze strony księcia Józefa Aleksandra. Następne próby wysunął Stanisław Staszic i dzięki jego inicjatywie w 1809 wmurowany został kamień węgielny pod budowę pomnika. Jego powstanie jednak utrudniała pruska administracja, która wówczas sprawowała władzę nad Toruniem. W 1839 r. zawiązane zostało niemieckie towarzystwo budowy pomnika toruńskiego astronoma (niem. Coppernicus-Verein), które w 1853 przekształciło się w Kopernikańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk i Sztuk (niem. Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst). Początkowo planowano, że odsłonięcie pomnika nastąpi w 1843 r., w 300-setną rocznicę śmierci Kopernika, jednak na skutek trudności natury finansowej oraz słabo układającej się współpracy z rzeźbiarzem, pomnik udało się ostatecznie wykonać i przetransportować z Berlina do Torunia dopiero w 1852 r. Uroczyste odsłonięcie odbyło się 25 października 1853 roku. Ponad 2/3 kosztów budowy pokrytych zostało przez miasto oraz pruskiego króla Fryderyka Wilhelma IV, Pozostała część pochodziła ze zbiórek pieniężnych prowadzonych w całych Prusach.

Z biegiem czasu powierzchnia pomnika przyjęła kolor zielony, czego powodem była zbierająca się patyna. W 2003 doszło do gruntownej renowacji pomnika z okazji jego 150 rocznicy powstania. Wówczas odkryto, że astronom ma wąsy, które widać tylko z bliska. Pomnik został oczyszczony, przywrócona została kamienna studzienka z brązową paszczą delfina i półkolistym rezerwuarem, które znajdują się tuż przed pomnikiem. Elementy te zostały zdemontowane w okresie międzywojennym.

Bibliografia

• Magdalena Niedzielska. Pomnik Kopernika w Toruniu. Historia jego powstania. „Rocznik Toruński”. 33, ss. 81-117 (2006).