Łokieć (miara)
Łokieć (niem. Elle, franc. Aune, ang. Ell) – jednostka miary – o długości zależnej od państwa, regionu i epoki historycznej. Tradycyjna europejska miara łokcia nawiązywała do średniej długości ręki od stawu łokciowego do końca palca środkowego[1]. Dzielił się najczęściej na 2 stopy albo 24 cale.
Łokieć staroegipski z XXVIII w.p.n.e. wynosił od 52,35539 cm do 52,36 cm[2].
Łokieć sumeryjski (XX wiek p.n.e.) mierzył 51,72 cm i jest najstarszą znaną standardową jednostką miar.
W Wielkiej Brytanii stosowany był łokieć (ang. ell) równy 45 calom, tzn. 114,3 cm, a także łokieć szkocki (ok. 37 cali) i flamandzki (27 cali)[potrzebny przypis].
Według polskich wzmianek o kaliskich miarach długości stosowanych w XI wieku podstawową jednostkę miary długości sprzedawanego sukna był łokieć[3]. Długości łokcia ustalone lokalnie różniły się między sobą. Stwarzało to możliwości pomyłek, a nawet spekulacji w handlu na szlaku bursztynowym, na przykład tekstyliami. Trudności z tym związane pogłębione były dodatkowo przez nawyk stosowania różnych miar do różnych celów.
Spis treści
Jednostki miar długości stosowane w Polsce[edytuj]
- łokieć krakowski wiek XII – 52,36 cm; wiek XIII – 64,66 cm; wiek XIV – 62,5 cm; a w poł. XVI w. – 58,6 cm; od 1836-1857 – 59,6 cm;
- łokieć chełmiński (w poł. XVI w.) 57,62 cm;
- łokieć lwowski albo galicyjski (w Galicji 1787–1857 r.) – 59,6 cm;
- łokieć wrocławski (na Śląsku do 1816) – 57,6 cm;
- łokieć warszawski albo staropolski (w I Rzeczypospolitej i po rozbiorach do 1819 r.) – 59,6 cm;
- łokieć nowopolski (w Królestwie Polskim 1819-1849) – 57,6 cm;
- łokieć gdański – 57,8 cm (1 łokieć (Elle) = 2 stopy = 24 cale = 57,38 cm)
Jednostki miar długości stosowane w innych krajach[edytuj]
- łokieć austriacki (lub łokieć wiedeński; w Austrii do 1876) 77,9 cm;
- łokieć bawarski 88,30 cm;
- łokieć berliński (w Prusach do 1872) 66,7 cm;
- łokieć brabancki 69,50 cm;
- łokieć czeski (lub łokieć praski) 59,3 cm[4]
- łokieć duński 62,77 cm
- łokieć hamburski 57,3 cm
- łokieć hanowerski 58,42 cm
- łokieć holenderski 68,78 cm
- łokieć lubecki 57,7 cm
- łokieć norweski 62,75 cm
- łokieć pruski 66,09 cm
- łokieć saski 56,64 cm
- łokieć szwedzki 59,4 cm
- łokieć szwajcarski 60,00 cm
- łokieć wirtemberski 61,42 cm
- turecki długi łokieć (pik halebi) 70,9 cm
Przypisy
- ↑ Encyklopedia PWN (pol.). PWN. [dostęp 2011-04-19].
- ↑ J. Fauvel, J. Gray (eds), The History of Mathematics. A Reader, The Open University, 1987
- ↑ Ziąbka L., Ze świata Celtów: Kaliskie w kręgu wpływów europejskiej cywilizacji celtyckiej, Kalisz 2003.
- ↑ Iveta Panáčková: Vybrané české názvy délkových a plošných měr a motivace jejich pojmenování (cz.). Masarykova univerzita, Filozofická fakulta, 2014. [dostęp 2014-05-28]. s. 17.
Bibliografia[edytuj]
- M. Kozera, Łokieć jako miara długości w średniowieczu, Problemy nr 2/1988
- M. Bukowski, M. Zlat, Ratusz Wrocławski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958, s. 132
