Przejdź do zawartości

Świerząbek złotawy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Świerząbek złotawy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

świerząbek

Gatunek

świerząbek złotawy

Nazwa systematyczna
Chaerophyllum aureum L.
Sp. Pl., ed. 2.: 370 (1762)[3]

Świerząbek złotawy[4] (Chaerophyllum aureum L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny selerowatych. Występuje w środkowej i południowej Europie, w tym także w Polsce, poza tym w zachodniej Azji.

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Zasięg obejmuje południową Europę od Hiszpanii po Kaukaz, na północy sięga do Niemiec, Słowacji, Rumunii i Krymu. W południowo-zachodniej Azji rośnie w Azji Mniejszej i Iranie. Jako gatunek introdukowany rozprzestrzenia się w wielu krajach środkowej i północnej Europy, w europejskiej części Rosji i w zachodniej Syberii[3].

W Polsce gatunek ma status inwazyjnego kenofita; potwierdzony w kraju na pojedynczych stanowiskach w latach 80. i 90. XX wieku, od początku XXI wieku notowany jako gatunek szybko rozprzestrzeniający się[4]. W końcu drugiego dziesięciolecia XXI wieku znany był z licznych stanowisk w południowo-wschodniej części kraju i pojedynczych w części środkowej[5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiatostan
Owoce
Liść
Pokrój
Roślina zielna ze skręconym, czarnobrunatnym, u starszych roślin rozgałęzionym kłączem. Wyrasta z niego wzniesiona łodyga osiągająca wysokość od 40 do 130 cm. Łodyga jest pełna, w dole kanciasto bruzdowana, wyżej delikatnie prążkowana, czerwono plamista lub nabiegła, nieznacznie zgrubiała pod węzłami, w dole szczeciniasto owłosiona, w górze włoski są krótsze i miękkie[6].
Liście
Dolne liście długoogonkowe, górne siedzące i pochwiaste. Blaszki w zarysie trójkątne lub trójkątno rombowe, 3–4 razy pierzasto złożone, z odcinkami I rzędu trójkątnie jajowatymi i zaostrzonymi. Odcinki ostatniego rzędu lancetowate lub sierpowate, w dolnej części wcinane, a w górnej piłkowane. Blaszki są matowo zielone i owłosione[6].
Kwiaty
Zebrane w baldaszki, a te skupione po 8–20 w baldachy złożone. Szypułki baldaszków są gładkie i nierównej długości. U nasady baldachu pokryw brak lub są w liczbie 1–2 i szybko odpadają. Pokrywki u nasady baldaszków są liczne (5–10), lancetowate, obłonione i orzęsione na brzegu. Płatki korony są białe, nagie, brzeżne w baldaszku są większe od środkowych i osiągają do 2 mm długości. Są odwrotnie jajowate, na szczycie wycięte i tamże z łatką zagiętą do wnętrza kwiatu[6].
Owoce
Rozłupnie wąskostożkowate, osiągające do 12 mm długości i 2,5 mm szerokości, o żółtych żebrach[6].
Gatunek podobny
Świerząbek ten może być mylony z trybulą leśną Anthriscus sylvestris, która ma jednak łodygę bez czerwonych plam i płatki co najwyżej słabo wycięte[6].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia[6].

Rośnie w siedliskach ruderalnych i lasach łęgowych[4], w zaroślach, na łąkach i brzegach wód[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. a b c Chaerophyllum aureum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-28].
  4. a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 57, 267, ISBN 978-83-62975-45-7.
  5. Adam Zając, Maria Zając (red.), Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce: dodatek, Kraków: Uniwersytet Jagielloński. Instytut Botaniki, 2019, s. 49, ISBN 978-83-956282-0-7, OCLC 1143739807.
  6. a b c d e f g Marian Koczwara, Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 26.