Źdźbło
Źdźbło (łac. culmus) – łodyga specyficzna dla rodziny wiechlinowatych (traw)[1], a według niektórych źródeł także innych wiechlinowców[2]. Charakterystyczna dla niej jest obecność zgrubiałych węzłów z merystemem interkalarnym, pomiędzy którymi znajdują się międzywęźla. Znajdująca się wewnątrz międzywęźli tkanka miękiszowa u większości traw szybko zanika. Źdźbła są zwykle zielne, rzadziej drewnieją, np. w podrodzinie bambusowych[1][2]. Źdźbła cechują się dużą wytrzymałością, pomimo delikatnej i lekkiej budowy[3].
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Źdźbło u traw jest okrągłe lub nieco spłaszczone[3], podczas gdy wielu przedstawicieli turzycowatych ma łodygę kanciastą. W dolnej części, w najniższych węzłach może się rozgałęziać i tu też wyrastają korzenie przybyszowe. W części środkowej i górnej źdźbło zwykle się nie rozgałęzia z wyjątkiem kwiatostanu (do rozgałęziających się wyjątków należy np. trzcinnik lancetowaty Calamagrostis canescens i bambusowe)[4]. Liście na źdźble wyrastają naprzeciwlegle w dwóch prostnicach. Liście obejmują węzły źdźbła swoimi pochwowatymi nasadami tworząc tzw. kolanko i chroniąc w ten sposób delikatną tkankę twórczą. Pochwa liściowa otacza źdźbło wzdłuż całego międzywęźla i przechodzi w odstającą blaszkę na wysokości kolejnego węzła[1][2].
Anatomia[edytuj | edytuj kod]
Źdźbło składa się z zazwyczaj pustych międzywęźli oraz węzłów. W dolnych częściach międzywęźli znajduje się tkanka twórcza, dzięki której źdźbło może bardzo szybko rosnąć. Jest to tzw. merystem interkalarny. Jest to słaby punkt źdźbła – w okresie kłoszenia łatwo można rozerwać łodygę u nasady międzywęźli i wyciągnąć z pochwy liściowej[4]. Wiązki przewodzące umieszczone są zwykle w źdźbłach w dwóch pierścieniach. Są to wiązki kolateralne zamknięte, w związku z czym łodygi nie mają możliwości przyrostu na grubość. Wiązki otoczone są dużą ilością tkanki mechanicznej – sklerenchymy, tworzącej wokół zewnętrznej części łodygi walec, nadający pędom traw dużą elastyczność i wytrzymałość[4]. W plemieniu palczatkowych i kukurydzowych łodygi są pełne a wiązki przewodzące rozmieszczone są bezładnie. Epiderma (skórka) łodygi jest podobna do skórki liści. Niezróżnicowany miękisz asymilacyjny w młodych częściach źdźbła tworzy zwykle pasma biegnące wzdłuż łodygi[4].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Źdźbła traw mają wielorakie zastosowania. Ze względu na rozpowszechnienie upraw roślin zbożowych, ogromne ilości słomy, czyli uschniętych źdźbeł zbóż, stanowią istotne źródło biomasy. Wykorzystywana jest ona jako pasza, biopaliwo, ściółka w ogrodnictwie i podłoże do produkcji grzybów, także do wyrobu artykułów dekoracyjnych. Wyschnięte źdźbła trzciny wykorzystywane są do produkcji mat budowlanych i krycia dachów. Miękisz trzciny cukrowej zawiera znaczne ilości cukru i źdźbła tego gatunku stanowią surowiec do produkcji cukru trzcinowego. Wszechstronne zastosowania mają drewniejące źdźbła bambusowych; młode są jadalne, starsze stanowią surowiec do wyrobu papieru i wyrobów drzewnych (mebli, mat, elementów konstrukcyjnych budynków, artykułów dekoracyjnych i przedmiotów codziennego użytku)[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Elżbieta Kuta: Źdźbło. W: Encyklopedia biologiczna. T. XII. Zdzisława Otałęga (red. nacz.). Kraków: Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, 2000, s. 197-199.
- ↑ a b c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1049. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b Grau, Kremer, Moseler, Rambold, Triebel: Trawy. Warszawa: GeoCenter, 1984, s. 18. ISBN 83-7129-701-7.
- ↑ a b c d Marian Falkowski (red.): Trawy polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 12-17. ISBN 83-09-00593-8.
- ↑ Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 468-499, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.
