Żubr pierwotny
| Bison priscus | |
| Bojanus, 1827 | |
 Szkielet żubra pierwotnego | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żubr pierwotny |
Żubr pierwotny, żubr stepowy, prażubr (†Bison priscus[1]) – wymarły gatunek dużego ssaka krętorogiego zamieszkujący w plejstocenie Europę i Azję Środkową, Beringię i Amerykę Północną.
Wygląd
[edytuj | edytuj kod]Żubr pierwotny osiągał 2,3 m wysokości w kłębie, 3,5 m długości i ważył 1,5 tony[2][3]. Posiadał rogi prawie dwa razy dłuższe niż współczesny żubr – ich rozpiętość dochodziła do 120 cm[4].
Porównanie z żubrem współczesnym
[edytuj | edytuj kod]Żubr pierwotny to gatunek siostrzany wobec żubra współczesnego[5]. Różnił się od niego trybem życia i zwyczajami pokarmowymi: prażubr zasiedlał nie tylko puszcze, ale także tereny trawiaste, a żywił się trawą, pędami drzew i krzewów oraz porostami[6]. Szeroko zakrojone badania na temat zwyczajów żywieniowych Bison priscus prowadzi obecnie (2016-2019) Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk w Białowieży[7]. Gatunek wymarł 6 tysięcy lat temu, przy czym najdłużej przetrwał na Syberii.
18 października 2016 r. w „Nature Communications” ukazały się wyniki badań kopalnego DNA żubrów, prowadzone przez zespół pod kierunkiem Juliena Soubriera i Alana Coopera, z których wynika, że współczesny żubr jest produktem krzyżówki żubra pierwotnego i tura, do której doszło 120 tys. lat temu[8].
Znaleziska na świecie
[edytuj | edytuj kod]
W roku 1979 w trakcie eksploatacji złota na Alasce pracownicy kopalni odkryli w warstwie wiecznej zmarzliny bardzo dobrze zachowane zwłoki żubra stepowego, nazwane przez nich Blue Babe, ze względu na wtórne zabarwienie skóry minerałem wiwianit, który utworzył się, gdy ciało reagowało z minerałami w mule. Ponadto nazwa ta nawiązuje do legendarnego gigantycznego niebieskiego wołu Paula Bunyana. Szczątki prażubra wydatowano na 36 000 lat[9].
Kompletną mumię prażubra, zachowaną wraz z organami wewnętrznymi, odnaleziono natomiast w roku 2014 na nizinie Jana-Indygirka w Jakucji[10][11].
Najmłodsze jak dotąd europejskie szczątki Bison priscus zostały odkryte w jaskini Habarra w południowej Francji. Pochodziły one sprzed 17 600 lat[12].
Znaleziska w Polsce
[edytuj | edytuj kod]Na terenie Polski żubr pierwotny występował dość licznie, co znajduje odzwierciedlenie w wykopaliskach.
W roku 2013 mówiono o 14 odnalezionych na terenie Polski fragmentach czaszki prażubra, a kolejny wraz z rogiem odkryto w 2017 w Mikoszewie pod Gdańskiem[13]. W 2019 na szczątki dwóch osobników natrafiono podczas budowy stacji metra Bródno w Warszawie[14].
W roku 2016 ilość fragmentów kości żubra pierwotnego znajdujących się w polskich zbiorach ocenia się na 70[15]. Jest on jednym z najpospolitszych dużych ssaków kopalnych Polski.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Andrzej L. Ruprecht, Ssaki czwartorzędu Białostocczyzny – podsumowanie badań
- ↑ Jan Gienc, Paweł Król. Mózgowioczaszka Bison priscus ze zbiorów przyrodniczych Muzeum Narodowego w Kielcach na tle podobnych znalezisk w Polsce. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”. 19. s. 137-153.
- ↑ Skąd wziął się żubr
- ↑ http://www.swiatnauki.pl/8,1602.html
- ↑ Komisja Europejska : CORDIS : Wiadomości i wydarzenia : Badania rzucają światło na drzewo genealogiczne przeżuwaczy [online], cordis.europa.eu [dostęp 2017-11-28].
- ↑ Żubr wcale nie jest gatunkiem leśnym - National Geographic [online], www.national-geographic.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
- ↑ Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk, Białowieża [online], www.zbs.bialowieza.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
- ↑ Wojciech Mikołuszko, Sensacyjne zbydlęcenie żubra (po badaniach genetyków) [online], wyborcza.pl, 18 października 2016 [dostęp 2016-10-20].
- ↑ Blue Babe | Museum | Museum of the North [online], www.uaf.edu [dostęp 2022-08-31].
- ↑ Niezwykłe odkrycie na Syberii. Znaleziono kompletną mumię żubra stepowego - Wiadomości - polskieradio.pl [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2017-11-28].
- ↑ Kompletna mumia żubra sprzed ponad 9 tys. lat | KopalniaWiedzy.pl [online], kopalniawiedzy.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
- ↑ Żubr pierwotny (prażubr) – przeszłość ukryta w kościach - Focus.pl [online], www.focus.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
- ↑ Co przodek żubra robił pod Gdańskiem?; żubr, archeologia, archeologiczne odkrycie [online], historia.trojmiasto.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
- ↑ Paweł Rutkiewicz. Nie tur, lecz prażubr!. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 24–26 grudnia 2019.
- ↑ Powrót do przeszłości - znaleziska kostne żubra pierwotnego (Bison priscus) na terenie Polski [online], www.swiatnauki.pl [dostęp 2017-11-28].