10 groszy 1938
| Dane podstawowe | |
| Emitent | |
|---|---|
| Nominał |
10 groszy |
| Rocznik |
1938 |
| Emisja | |
| Mennica | |
| Nakład |
100 szt. |
| Projektant | |
| Opis fizyczny | |
| Masa |
4,5 g |
| Średnica |
21,6 mm |
| Materiał | |
| Rant |
gładki |
| Stempel | |
| Uwagi |
moneta próbna kolekcjonerska, |
10 groszy 1938 – próbna moneta okresu złotowego II Rzeczypospolitej, będąca efektem poufnych przygotowań Mennicy Państwowej do realizacji nakazu przeprowadzenia specjalnej emisji monet, w celu zabezpieczenia obiegu pieniężnego, w związku ze spodziewanym wycofywaniem przez ludność monet srebrnych i niklowych, w przypadku nadchodzącej wojny[1][2][3][4].
Na monecie umieszczono napis PRÓBA[5]. Moneta ma o 4 mm większą średnicę niż jej odpowiednik obiegowy z 1923 r[6].
Rys historyczny[edytuj | edytuj kod]
Pod koniec drugiego dziesięciolecia XXI w. wśród monet II Rzeczypospolitej[7] znane są[2]:
- dziesięcio-,
- dwudziesto- i
- pięćdziesięciogroszówki
z datą roczną 1938 – efekt przygotowań do zbliżającej się wojny[2]. Dla wszystkich trzech groszowych nominałów niklowych opracowano projekty bite w brązie, w przypadku 50-groszówki również w żelazie i aluminium, będące powieleniem obiegowych wzorów Wojciecha Jastrzębowskiego, różniące się jedynie datą na awersie – 1938 zamiast 1923 oraz obecnością znaku mennicy[2]. Do tej grupy zaliczana jest właśnie 10 groszówka 1938[2].
Cały proces prac nad nowymi monetami nie sprowadził się jedynie do zmiany daty z 1923 na 1938. W 1927 r. wprowadzono nowy wzór godła państwa opracowany przez Zygmunta Kamińskiego (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980)[8]. W związku z tym został przygotowany przez Józefa Aumillera nowy projekt awersu z aktualnym godłem i umieszczoną datą roczną 1938. W ten sposób powstały wzory próbnych 20- i 50-groszówek – z nowym awersem i starym rewersem, z których tylko nominał 50 groszy wybito ostatecznie w ilościach obiegowych. W przypadku 50-groszówki powstał również w medalierni mennicy nowy, bardzo uproszczony wzór rewersu, co ostatecznie zakończyło się jedynie na próbnej 50-groszówce[2].
Z monet ze starym orłem (awersem Wojciecha Jastrzębowskiego) w drugim dziesięcioleciu XXI w. tylko 10-groszówka zaliczana jest do prób kolekcjonerskich, gdyż została wybita w znanym nakładzie – 100 sztuk. 20- i 50-groszówki ze starym orłem zalicza się do prób technologicznych, ponieważ ich nakłady są nieznane[9]. Monety te rzadko pojawiają się w obrocie kolekcjonerskim i to pomimo faktu, że np. większy nominał bito nie tylko w brązie ale również w aluminium oraz żelazie, na krążkach zarówno o obiegowej jak i powiększonej średnicy[2].
Co do zasady obiegowe monety „wojenne” miały być bite w poniklowanym żelazie[1]. W konsekwencji próby kolekcjonerskie 20- i 50-groszówek z awersem Józefa Aumillera (nowym orłem) i rewersami Wojciecha Jastrzębowskiego wybite są na takich krążkach[2].
Awers[edytuj | edytuj kod]
Na tej stronie pośrodku umieszczono godło – stylizowanego orła w koronie, dookoła w otoku napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, nad orłem rok: „♦ 1938 ♦”, pod łapą orła z prawej strony herb Kościesza – znak mennicy w Warszawie[5].
Rysunek awersu, poza datą i obecnością znaku mennicy, jest identyczny jak na monetach 10 groszy 1923[6].
Rewers[edytuj | edytuj kod]
Na tej stronie umieszczono duże cyfry nominału „10”, poniżej napis: „GROSZY”,a pod nim wygięty w lekkim łuku wypukły napis „PRÓBA”, całość otoczona ozdobnym wieńcem dębowym[5].
Rysunek rewersu jest identyczny jak na monecie 10 groszy 1923[6].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Monetę wybito w brązie, z rantem gładkim, na krążku o średnicy 21,6 mm, zwiększonej o 4 mm w stosunku do monet obiegowych, masie 4,5 grama. Moneta nie jest notowana w obrocie kolekcjonerskim. Egzemplarz 10-groszówki 1938 znajduje się w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie[5].
Odmiany[edytuj | edytuj kod]
Istnieją egzemplarze tej monety bite w mosiądzu, na krążku o masie 4,9 grama, w nieznanym nakładzie[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- monety próbne II Rzeczypospolitej
- 10 groszy 1923
- 50 groszy 1938 Stary orzeł
- 20 groszy 1938 Stary orzeł
- 10 groszy
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 192.
- ↑ a b c d e f g h Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 90, 94, 106–113, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1975, wyd. IV poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1976, s. 66–69,85.
- ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1977, wyd. V poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977, s. 75–78,94.
- ↑ a b c d e Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 90, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ a b c Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 28,90, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 16–60, 64–278, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 157, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 90, 94, 106–108, ISBN 978-83-87355-65-4.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J. Parchimowicz Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, Nefryt, Szczecin, wydanie I, ISBN 978-83-87355-65-4