1 korona czechosłowacka (1922)
| |
| Dane podstawowe | |
| Emitent | |
|---|---|
| Nominał |
1 Kč (w latach 1945–1953 „Kčs”) |
| Rocznik |
• 1922, 1923, 1924, 1925, 1929, 1930, 1937, 1938[a] |
| Emisja | |
| Mennica | |
| Nakład |
518 533 000 szt. |
| Data emisji |
29 maja 1922 |
| Data wycofania |
• 28 lutego 1941 S |
| Projektant | |
| Opis fizyczny | |
| Masa | |
| Średnica | |
| Grubość | |
| Materiał | |
| Rant | |
| Stempel | |
| Uwagi | |
.png)
.png)
1 korona (cz. i słow. 1 koruna) – czechosłowacka moneta obiegowa o nominale 1 korony wyemitowana w 1922 roku, a wycofana ostatecznie w roku 1953. W tym czasie bita była w trzech wariantach – dwóch różnych stopach metalu i dwóch rozmiarach. Obie strony monety zostały zaprojektowane przez Otakara Španiela[1][2][3][4][5][6].
Wzór[edytuj | edytuj kod]
W centralnej części awersu umieszczono pochodzące z małego herbu Czechosłowacji godło państwowe – heraldycznego wspiętego lwa w koronie o podwójnym ogonie. Na jego piersi znajdował się herb Słowacji – podwójny krzyż na trójwzgórzu. Poniżej umieszczono rok bicia (zapisany zewnętrznie), zaś wzdłuż otoku inskrypcję „REPUBLIKA ČESKOSLOVENSKÁ” (zapisaną wewnętrznie). Oba elementy legendy rozdzielono dwiema sześcioramiennymi gwiazdami[1][2][3][8][9][10].
Wzór rewersu przedstawiał żniwiarkę przy pracy – jedną ręką ocierała pot z czoła, w drugiej zaś, przytrzymując snopek zboża, dzierżyła sierp. Po lewej stronie monety umieszczono zapisany cyfrą arabską nominał, a poniżej pęd lipy. U dołu znalazło się oznaczenie projektanta („O • ŠPANIEL”)[1][2][3][8][9][10].
Nakład[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze monety jednokoronowe bito na mocy ustawy z dnia 1 marca 1921 r. o emisji drobnych monet[11]. Początkowo wytwarzano je z miedzioniklu (MN20, 80% miedzi, 20% niklu), z krążków o masie 6,67 g[1] (zgodnie z ustawą z kilograma surowca miało powstać 150 sztuk monet)[11]. Rozporządzeniem rządu z 26 maja 1922 r. przewidziano, że do obiegu w formie monet o nominale 1 Kč zostanie wprowadzonych maksymalnie 100 mln koron[12]. Wzór monet oraz ich średnicę (25 mm) ustalono wydanym tego samego dnia zarządzeniem Urzędu Bankowego przy Ministerstwie Finansów[8]. Monety te pozostawały w obiegu także po likwidacji państwa czechosłowackiego w 1939 roku. W Republice Słowackiej wycofano je z obiegu 28 lutego 1941 r.[13] W Protektoracie Czech i Moraw uległy demonetyzacji z dniem 31 lipca 1941 r., choć dopuszczono możliwość ich wymiany w placówkach pocztowych i bankowych przez kolejne cztery miesiące[14].
Miedzioniklowe monety o nominale 1 Kč bito w latach 1922–1925, 1929–1930 oraz 1937–1938, kiedy to powstało ich łącznie przeszło 115 mln sztuk[1][4][7]. Ponadto już po upadku Czechosłowacji, w 1939 roku kremnicka mennica korzystając ze starych stempli wyemitowała dalsze dwa miliony monet na potrzeby Protektoratu Czech i Moraw[15].
Po zakończeniu II wojny światowej monety te ponownie dopuszczono do obrotu na mocy zarządzenia Ministra Finansów z 4 lipca 1945 r.[16] Począwszy od 1946 roku w Kremnicy prowadzono produkcję monet o takim samym wzorze i stopie, jednak już z mniejszych krążków metalu – 21 mm średnicy i 4,5 g masy. Wzór i rozpoczęcie emisji usankcjonowano zarządzeniem Ministra Finansów z 17 kwietnia 1946 r.[9] Monety te bito jedynie przez dwa lata, do roku 1947, jednak już w pierwszym roku wytworzono 88 mln sztuk[2][5][7]. Jednocześnie z końcem maja 1947 r. przedwojenne monety przestały być oficjalnym środkiem płatniczym[17]. W 1950 roku przystąpiono do bicia kolejnych monet o nominale jednej korony. Utrzymano zarówno wzór Španiela, jak i dotychczasowy rozmiar (średnica 21 mm), jednak zdecydowano się na zastosowanie stopu aluminium: glinu z dwuprocentową domieszką magnezu, wobec czego krążek, z jakiego wytwarzano monetę ważył zaledwie 1,33 g[10]. Powojenne typy monet ze żniwiarką na rewersie zostały oficjalnie wycofane z obrotu wraz z wejściem w życie ustawy o reformie walutowej z 30 maja 1953 r.[18]
Łącznie wyemitowano blisko 519 mln tych monet, w tym ponad 119 mln monet pierwszego[7][15], przeszło 100 mln drugiego[7] i niemal 300 mln trzeciego typu[7].
| rok | nakład | stop | |
|---|---|---|---|
| 1922 | 50 000 000 | miedzionikiel | [1][4][7] |
| 1923 | 15 385 000 | ||
| 1924 | 21 041 000 | ||
| 1925 | 8 574 000 | ||
| 1929 | 5 000 000 | ||
| 1930 | 5 000 000 | ||
| 1937 | 3 806 000 | ||
| 1938 | 8 582 000 | ||
| 1939 | 2 000 000 | [15] | |
| 1946 | 88 000 000 | miedzionikiel | [2][5][7] |
| 1947 | 12 550 000 | [5][7] | |
| 1950 | 62 190 000 | aluminium | [3][6][7] |
| 1951 | 61 395 000 | ||
| 1952 | 101 105 000 | ||
| 1953 | 73 905 000 | ||
Wersje próbne[edytuj | edytuj kod]
W roku 1947 wybito pewną liczbę monet aluminiowych o nominale 1 korony[3][7]. Ich wzór, a także ząbkowanie rantu, było identyczne z wytwarzanymi w tym czasie monetami z miedzioniklu. W odróżnieniu od nich aluminiowe monety z lat 1950–1953, choć także miały ząbkowany rant, to jednak ząbkowanie to było grubsze a liczba ząbków mniejsza[19]. Dokładna wysokość nakładu aluminiowej serii z roku 1947 nie jest znana[3][7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- czechosłowackie monety obiegowe
- 1 korona wzoru z 1957, 1961 i 1991
- 1 korona Protektoratu Czech i Moraw wzoru z 1941
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j Ľudovít Malinovský sr., ČSR 1 Kč 1922 Žena so snopom [online], coins.lmsystem.sk [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-03] (słow.).
- ↑ a b c d e f g h i Ľudovít Malinovský sr., ČSR 1 Kčs 1946 Žena so snopom [online], coins.lmsystem.sk [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-03] (słow.).
- ↑ a b c d e f g h i j Ľudovít Malinovský sr., ČSR 1 Kčs 1950 Žena so snopom [online], coins.lmsystem.sk [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-03] (słow.).
- ↑ a b c d e Czechosłowacja 1 korona, 1922-1938 [online], ucoin.net [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-04] (pol.).
- ↑ a b c d e f Czechosłowacja 1 korona, 1946-1947 [online], ucoin.net [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-12] (pol.).
- ↑ a b c d Czechosłowacja 1 korona, 1950-1953 [online], ucoin.net [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-13] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Thomas Michael, Richard Giedroyc, 2018 Standard Catalog of World Coins 1901-2000, wyd. 45, Iola: Krause Publications, 2017, s. 680–681, ISBN 978-1-4402-4797-2.
- ↑ a b c Vyhláška Bankovního úřadu ministerstva financí ze dne 26. května 1922 o vydání korunových mincí měny československé, „Sbírka zákonů”, č. 156/22 Sb. (čá 50/1922), epravo.cz, 29 maja 1922 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ a b c Vyhláška ministra financí ze dne 17. dubna 1946 o ražbě a vydání mincí po 1 Kčs, „Sbírka zákonů”, č. 73/1946 Sb. (čá 36/1646), epravo.cz, 25 kwietnia 1946 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ a b c Vyhláška ministra financí ze dne 27. února 1950 o ražbě a vydání mincí po 1 Kčs z hliníku, „Sbírka zákonů”, č. 22/1950 Sb. (čá 10/1950), epravo.cz, 17 marca 1950 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ a b Zákon ze dne 1. března 1921 o ražbě drobných mincí, „Sbírka zákonů”, č. 94/1921 Sb. (čá 23/1921), epravo.cz, 19 marca 1921 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ Nařízení vlády republiky Československé ze dne 26. května 1922 o vydání korunových mincí měny československé, „Sbírka zákonů”, č. 155/1922 Sb. (čá 50/1922), epravo.cz, 29 maja 1922 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ Marcel Pecník, Peňažníctvo na Slovensku v rokoch 1939-1945, [w:] Slovenská republika 1939-1945 očami mladých historikov, Bańska Bystrzyca: Uniwersytet Mateja Bela, 2005, s. 67 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-15] (słow.).
- ↑ Vyhláška ministra financí ze dne 5. května 1941 o stažení korunových mincí a niklových pětikorun, „Sbírka zákonů”, č. 164/1941 Sb. (čá 51/1941), epravo.cz, 9 maja 1941 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ a b c Ladislav Panoc, Slovenská korunová mena rokov 1939 – 1945, „Humenský Numizmatik” (2), Humenné: Slovenská numizmatická spoločnosť, 2009, s. 9 [dostęp 2018-06-05].
- ↑ Vyhláška ministra financí ze dne 4. července 1945 o obnovení platnosti drobných mincí československé měny po 5 K z čistého niklu, po 1 K, 50 a 20 haléřích ze spěže (bronzu) niklové a po 10 haléřích ze směsi mědi se zinkem, „Sbírka zákonů”, č. 24/1945 Sb. (čá 11/1945), epravo.cz, 12 lipca 1945 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ Vyhláška ministra financí ze dne 6. května 1947 o stažení některých drobných mincí československé měny, „Sbírka zákonů”, č. 73/1947 Sb. (čá 37/1947), epravo.cz, 17 maja 1947 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ Zákon ze dne 30. května 1953 o peněžní reformě, „Sbírka zákonů”, č. 41/1953 Sb. (čá 25/1953), epravo.cz, 30 maja 1953 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-11] (cz.).
- ↑ Michal Biľak, Miroslav Jízdný, Zberateľský katalóg mincí Československa 1980, wyd. II, Koszyce: Slovenská numizmatická spoločnosť, 1981, s. 67 (słow.)., także Gejza Chlapovič, Kremnická mincovňa. História razby československých a slovenských mincí 1921-1992, Nitra 2000, s. 45, ISBN 80-901159-5-0 (słow.). za: Jaroslav Kokolus, Auction #13. Part 1. Collection of Coins and Medals of Czechoslovakia, dom aukcyjny Macho & Chlapovič, 7 kwietnia 2017, s. 42 [dostęp 2018-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-05] (cz. • ang. • niem.).