5 Pułk Policji SS (galicyjski)

5 Galicyjski Pułk Ochotniczy SS (policyjny), Galizisches SS Freiwilligen Regiment 5 – Polizei – niemiecki pułk policyjny SS, utworzony 5 lipca 1943 z ukraińskich ochotników zgłaszających się, jednak nie przyjętych do składu później utworzonej 14 Dywizji Grenadierów SS^[1], oraz niemieckiej kadry dowódczej.

Historia

Z ochotników utworzono pułki policji SS o numerach 4, 5, 6, 7, 8. Dopiero później z następnych ochotników rozpoczęto formowanie 14 Dywizji Grenadierów SS.

Pułk od początku szkolony był w Niemczech. Liczył początkowo 1374 policjantów, był dowodzony przez pułkownika Schutzpolizei, obersturmbannführera Franza Lechthalera.

Od 20 lutego do 9 czerwca 1944 pułk był rozlokowany wzdłuż Bugu z zadaniem budowy linii obronnej. Sztab pułku i 1 batalion stacjonowały w Chełmie, 2 batalion w Hrubieszowie, a 3 batalion w Białej Podlaskiej. W marcu i kwietniu pułk brał udział w walkach z partyzantką polską i sowiecką. Dopuścił się tam zbrodni wojennych m.in. w Smoligowie. Po nawiązaniu kontaktów z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii, walczącymi na Lubelszczyźnie, jeden z pododdziałów pułku, przebywający w rejonie Chełma, zdezerterował do UPA.

Pułk stoczył co najmniej dwa starcia z oddziałami ukraińskiego podziemia: 29 lutego we wsi Horbkowi koło Sokala z UPA (zginął 1 upowiec), oraz 20 marca w Łudynie koło Włodzimierza z UPA, SKW i bojówką SB, które usiłowały rozbroić oddział OUN-M. Po dwugodzinnej walce pododdział 5 pułku wycofał się, tracąc 1 zabitego i 3 rannych. Oddziały podziemia straciły 1 zabitego i 2 rannych^[2].

W marcu 1944 4 i 5 galicyjskie pułki policyjne przeszły pod komendę dowódcy SS i policji w Krakowie, który – pomimo rozkazów i ponagleń – przekazał je do rozformowania dopiero w czerwcu 1944^[3]. 22 kwietnia 1944 Heinrich Himmler wydał polecenie przekazania 4 i 5 pułku do 14 Dywizji Grenadierów SS, jednak polecenie to nie zostało wykonane przez władze policyjne.

9 czerwca 1944 pułk został rozwiązany, a reszta policjantów wcielona pod koniec czerwca 1944 do składu 14 Dywizji Grenadierów SS.

Po rozbiciu 14 Dywizji w bitwie pod Brodami w lipcu 1944 policjanci ukraińscy z pułków policyjnych (rozbitych również w tym samym czasie na froncie wschodnim) zostali wcieleni do 14 Dywizji Grenadierów SS w ramach jej odtwarzania w obozie ćwiczebnym w Neuhammer (Świętoszowie).

Zbrodnie

W Polsce obecnie toczą się śledztwa pionu śledczego Instytutu Pamięci Narodowej w sprawie okoliczności pacyfikacji wsi Prehoryłe i Smoligów^[4].

Sprawcami zbrodni na ludności polskiej w wymienionych miejscach były, według dotychczas poczynionych ustaleń śledczych, pododdziały 5 galicyjskiego pułku policyjnego SS (w niemieckiej nomenklaturze określanego jako Galizisches SS Freiwilligen Regiment 5 – Polizei), skierowane do walk przeciwpartyzanckich na bezpośrednim zapleczu frontu wschodniego. Były one złożone z ukraińskich ochotników do 14 Dywizji, którzy przy rekrutacji nie zostali zakwalifikowani przez Niemców do 14 Dywizji Grenadierów SS^[5]. Liczba zgłoszeń kilkukrotnie przekroczyła bowiem określone przez Niemców stany etatowe dywizji, zaś władze III Rzeszy nie zgodziły się na formowanie kolejnych jednostek wojskowych złożonych z Ukraińców.

Z badań Krzysztofa Jasiewicza wynika, że w trakcie akcji przeciwpartyzanckich 5 pułk policji SS w rejonie Masłomęcza na Lubelszczyźnie spalił być może w stodole około 100 Polaków^[6].

Z kolei zdaniem Zbigniewa Kwietnia uczestniczył on w pacyfikacji wsi Polskowola w powiecie łukowskim oraz Pościsze, Tłuściec, Żabce i Sielczyk w powiecie bialskim^[7]. W Sielczyku (ob. część Białej Podlaskiej) do zbrodni doszło 12 kwietnia 1944. Odbywało się tam wesele, które usiłowali zakłócić żołnierze ukraińskiego SS. Zostali jednak rozbrojeni oraz poturbowani przez miejscową ludność. W ramach odwetu przybyły karny oddział zabił 10 osób i spalił 8 zabudowań^[8].

Przypisy

↑ "Z pierwszego rzutu ochotników Niemcy sformowali kilka pułków policji SS. Włączono je w skład dywizji wiosną 1944 r. Nim to zrobiono, dwa z nich wzięły udział w akcjach przeciw partyzantom." → zob.: Grzegorz Motyka. Słowiańscy wojownicy Hitlera. „Wprost”. 14 stycznia 2001.
↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka..., s. 193-184.
↑ Jarosław Gdański. Galicyjska dywizja Waffen SS.
↑ W OKŚZpNP w Szczecinie śledztwo prowadzone od 2006 – S 67/06/Zi; s-68/06/Zi w sprawie okoliczności pacyfikacji wsi dokonanych w lutym i marcu 1944.
↑ Z nadwyżek ukraińskich rekrutów którzy nie zostali zakwalifikowani do służby frontowej, oraz niemieckiej kadry z policji i żandarmerii sformowano w drugiej połowie 1943 r. pięć policyjnych ochotniczych pułków galicyjskich. Każdy z nich nosił oficjalną nazwę Galizische SS Freiwillige Regiment, a jego żołnierze występowali w policyjnych mundurach. W celu koordynowania prac związanych z formowaniem tych jednostek utworzono w Berlinie sztab, którym kierował płk policji ochronnej Richard Stahn. Pułk nr 4. został sformowany 5 lipca 1943 r. w składzie 3 batalionów. Jego dowódcą został podpułkownik policji porządkowej Franz Binz. Pułk 5 także został sformowany 5 lipca. Jego dowództwo objął ppłk policji ochronnej Franz Lechthaler. Jako niemiecką kadrę 5. pułku użyto I batalion z 32. policyjnego pułku strzeleckiego (Polizei Schützen Regiment 32.). Batalionami pułków również dowodzili niemieccy oficerowie. 9 czerwca 1944 r. oba pułki zostały rozformowane, a policjanci przekazani na uzupełnienie 14. Dywizji SS Jarosław Gdański. Galicyjska dywizja Waffen SS.
↑ K. Jasiewicz: Lista strat ziemiaństwa polskiego 1939-1956. Warszawa, 1995, s. 397, za: Grzegorz Motyka. Dywizja „SS-Galizien” („Hałyczyna”) w: „Pamięć i Sprawiedliwość”. 1, 2002. Warszawa: wyd. Instytut Pamięci Narodowej, 2002, s. 119. ISSN 1427-7476.wersja elektroniczna.
↑ Z. Kwiecień: Z dziejów stosunków polsko-ukraińskich na Podlasiu w latach 1939–1947. [W:] Z nieznanej przeszłości Białej i Podlasia. Biała Podlaska, 1990, s. 480. Zob. też: J. Fajkowski, J. Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 24, za: Grzegorz Motyka Dywizja „SS-Galizien” („Hałyczyna”) w: Pamięć i Sprawiedliwość, nr 1/2002, Warszawa 2002, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, ISSN 1427-7476, s. 119 wersja elektroniczna.
↑ Biała Podlaska: Plac przy ul. Zagrodowej z nazwą Ofiar Pacyfikacji Sielczyka 1944 roku?. DziennikWschodni.pl, 2021-07-27. [dostęp 2022-01-02]. (pol.).

Bibliografia

Marek Jasiak: Stanowisko i los Ukraińców w Generalnym Gubernatorstwie (bez Galicji) w latach okupacji niemieckiej. [W:] Polska-Ukraina. Trudne pytania. T. 4. ISBN 83-908944-7-5.
Grzegorz Motyka: Ukraińska partyzantka 1942-1960. Warszawa, 2006.

Linki zewnętrzne

Jarosław Gdański,Galicyjska dywizja Waffen SS

[1] "Z pierwszego rzutu ochotników Niemcy sformowali kilka pułków policji SS. Włączono je w skład dywizji wiosną 1944 r. Nim to zrobiono, dwa z nich wzięły udział w akcjach przeciw partyzantom." → zob.: Grzegorz Motyka. Słowiańscy wojownicy Hitlera. „Wprost”. 14 stycznia 2001.

[2] Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka..., s. 193-184.

[3] Jarosław Gdański. Galicyjska dywizja Waffen SS.

[4] W OKŚZpNP w Szczecinie śledztwo prowadzone od 2006 – S 67/06/Zi; s-68/06/Zi w sprawie okoliczności pacyfikacji wsi dokonanych w lutym i marcu 1944.

[5] Z nadwyżek ukraińskich rekrutów którzy nie zostali zakwalifikowani do służby frontowej, oraz niemieckiej kadry z policji i żandarmerii sformowano w drugiej połowie 1943 r. pięć policyjnych ochotniczych pułków galicyjskich. Każdy z nich nosił oficjalną nazwę Galizische SS Freiwillige Regiment, a jego żołnierze występowali w policyjnych mundurach. W celu koordynowania prac związanych z formowaniem tych jednostek utworzono w Berlinie sztab, którym kierował płk policji ochronnej Richard Stahn. Pułk nr 4. został sformowany 5 lipca 1943 r. w składzie 3 batalionów. Jego dowódcą został podpułkownik policji porządkowej Franz Binz. Pułk 5 także został sformowany 5 lipca. Jego dowództwo objął ppłk policji ochronnej Franz Lechthaler. Jako niemiecką kadrę 5. pułku użyto I batalion z 32. policyjnego pułku strzeleckiego (Polizei Schützen Regiment 32.). Batalionami pułków również dowodzili niemieccy oficerowie. 9 czerwca 1944 r. oba pułki zostały rozformowane, a policjanci przekazani na uzupełnienie 14. Dywizji SS Jarosław Gdański. Galicyjska dywizja Waffen SS.

[6] K. Jasiewicz: Lista strat ziemiaństwa polskiego 1939-1956. Warszawa, 1995, s. 397, za: Grzegorz Motyka. Dywizja „SS-Galizien” („Hałyczyna”) w: „Pamięć i Sprawiedliwość”. 1, 2002. Warszawa: wyd. Instytut Pamięci Narodowej, 2002, s. 119. ISSN 1427-7476.wersja elektroniczna.

[7] Z. Kwiecień: Z dziejów stosunków polsko-ukraińskich na Podlasiu w latach 1939–1947. [W:] Z nieznanej przeszłości Białej i Podlasia. Biała Podlaska, 1990, s. 480. Zob. też: J. Fajkowski, J. Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 24, za: Grzegorz Motyka Dywizja „SS-Galizien” („Hałyczyna”) w: Pamięć i Sprawiedliwość, nr 1/2002, Warszawa 2002, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, ISSN 1427-7476, s. 119 wersja elektroniczna.

[8] Biała Podlaska: Plac przy ul. Zagrodowej z nazwą Ofiar Pacyfikacji Sielczyka 1944 roku?. DziennikWschodni.pl, 2021-07-27. [dostęp 2022-01-02]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]