Bug

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bug
Ilustracja
Bug we wsi Stare Mierzwice
Kontynent

Europa

Państwo

 Ukraina
 Białoruś
 Polska

Rzeka 3 rzędu
Długość 772 (odcinek graniczny 363[1]) km
Powierzchnia zlewni

39 420[1] km²

Średni przepływ

154 m³/s w dolnym biegu koło Wyszkowa

Źródło
Miejsce Wyżyna Podolska (Ukraina) Werchobuż
Wysokość

311 m n.p.m.[2]

Współrzędne

49°52′17,0″N 25°05′45,9″E/49,871400 25,096080

Ujście
Recypient

Narew

Miejsce Jezioro Zegrzyńskie, Arciechów
Wysokość

75 m n.p.m.

Współrzędne

52°32′00″N 21°15′12″E/52,533333 21,253333

Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, w centrum znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na lewo znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Bug w Wyszkowie

Bug (biał. Заходні Буг, Zachodni Buh; ukr. Західний Буг, Zachidnyj Buh) – czwarta pod względem długości rzeka w Polsce, będąca dopływem Narwi, przepływająca przez zachodnią Ukrainę, zachodnią Białoruś i wschodnią Polskę.

Ksiądz Franciszek Siarczyński w wydanym w latach 1782-1783 „Dykcyonarzyku geograficznym” podawał: BUG, rz[eka] w Polszcze, ma początek w Rusi czerwoney, płynie pod Sokal, Włodawę, Brzeście Lit[ewskie], Drohiczyn, a pod Zakroczymem łączy się z Wisłą[3].

Dorzecze[edytuj | edytuj kod]

Długość Bugu wynosi 772 km[4], a powierzchnia dorzecza 39 420 km². Z tego największa część leży na terenie Polski – 19,4 tys. km² (49,2%). Na terenie Ukrainy leży 10,8 tys. km² (27,4%) obszaru zlewni, na Białorusi natomiast 9,2 tys. km² (23,3%)[1]. Średni przepływ w dolnym biegu, w Wyszkowie, wynosi 154 m³/s[5], co czyni go czwartą co do wielkości rzeką Polski[4]. Dorzecze rozciągnięte jest południkowo. Obejmuje kilka regionów geologicznych i fizjograficznych[2].

Nazwa rzeki jest tak zwanym substratem językowym: została przejęta przez Lechitów od ludności wcześniej zamieszkującej jej dorzecze[6].

Przebieg[edytuj | edytuj kod]

Bug pomiędzy Niemirowem a Gnojnem. W tym miejscu przestaje być rzeką graniczną między Polską a Białorusią
Alegoria Bugu, posąg przed pałacem Na Wyspie w Warszawie

Bug ma źródło w Werchobużu[7][8] na północnej Wyżynie Podolskiej na Ukrainie, na wysokości 311 m n.p.m. Wpływa do jeziora Zegrzyńskiego, stanowiąc jednocześnie lewy dopływ Narwi. W większości (około ¾ długości) biegnie na wysokości 100–200 m n.p.m. Na odcinku 363 km[2] (Gołębie – Niemirów)[2][9] stanowi granicę z Ukrainą i Białorusią. Koryto Bugu w Zosinie jest najdalej na wschód wysuniętym miejscem Polski (24,9°E)[10]. W najwyższej swojej części Bug płynie przez Kotlinę Pobuża, dalej przez Wyżynę Wołyńską oraz jej subregiony: Grzędę Sokalską, Kotlinę Hrubieszowską oraz Grzędę Horodelską. Zakole Bugu nieopodal Horodła wyznacza granicę Wyżyn Ukraińskich i Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego. Od Horodła po ujście Krzny Bug biegnie przez cztery obszary Podlasia (prowincja Nizina Środkowoeuropejska, podprowincja Niziny Środkowopolskie)[2].

Zbudowany w XIX wieku Kanał Królewski (budowę rozpoczęto w 1786) łączy Bug przez Prypeć z Dnieprem[11]. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych[12], Bug ma klasę żeglowną i stanowi szlak wodny na odcinku od ujścia rzeki Muchawiec do ujścia do rzeki Narwi.

 Zobacz też: Bugonarew.

Do 1962 uznawano, że Narew jest dopływem Bugu[13], który ma większy średni przepływ w miejscu połączenia rzek (przepływ Narwi w Zambskach Kościelnych wynosi 140 m³/s)[5].

Główne dopływy[edytuj | edytuj kod]

Lewe
Prawe

Miejscowości nad rzeką Bug[edytuj | edytuj kod]

Uporządkowane od źródeł do ujścia:

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Okolice Bugu wyróżniają się znacznym zróżnicowaniem siedlisk i występujących w nich gatunków. Na odcinku od Gołębia do Terespola stwierdzono występowanie około tysiąca gatunków roślin naczyniowych. Fauna również jest różnorodna – należy do niej blisko 100 gatunków motyli dziennych (około 70% wszystkich polskich gatunków), 44 gatunki ryb (to odpowiednio 57%) oraz 158 gatunków ptaków lęgowych i prawdopodobnie lęgowych (69%). Część doliny Bugu objęta jest ochroną – to 37,6% powierzchni leżących na wymienionym obszarze gmin, od Włodawy po Mircze[9].

Zanieczyszczenie[edytuj | edytuj kod]

Przeprowadzone w 2005 roku badania poświęcone granicznemu odcinkowi Bugu (363 km) wykazały, że woda w tamtym odcinku rzeki należała w całości do IV i V klasy jakości, to jest słabej (92%) i złej (8%). W 2009 roku miała miejsce katastrofa ekologiczna na Bugu i Narwi. Z rzek tych wyłowiono 200 ton śniętych ryb[14]. W latach 2010–2012 oceniona została jakość wód Bugu na odcinku od Kryłowa (pierwszy punkt pomiarowy po wpłynięciu Bugu z Ukrainy). Do Dorohuska woda wykazywała słaby stan ekologiczny (IV klasa), do Terespola stan umiarkowany (III klasa), po czym znów stan wód pogarszał się do słabego. Jako przyczynę złej jakości wód wskazano w 2016 niewystarczającą współpracę międzynarodową[1].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Edward Lis, Ochrona wód zlewni Bugu, „Kontrola Państwowa”, 4/lipiec-sierpień/2016, s. 65–74.
  2. ↑ a b c d e Zdzisław Michalczyk, Wojciech Sobolewi. Charakterystyka hydrologiczna dorzecza Bugu. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska – Sectio B”. 57, s. 111–125, 2002. 
  3. ↑ Dykcyonarzyk geograficzny czyli opisanie Krolestw, Prowincyi, Miast, Biskupstw, Xięstw, Hrabstw, Margrabstw, Portow, Fortec (...), t. II, Warszawa 1782
  4. ↑ a b Świat w porach roku. Demart, 2004, seria: Atlas do przyrody. ISBN 83-7427-016-0.
  5. ↑ a b Maciej Karpowicz: Lokalne i regionalne czynniki kształtujące strukturę zooplanktonu skorupiakowego siedlisk systemu rzecznego Narwi. Białystok, 2015. [dostęp 2017-10-27].
  6. ↑ W.P. Cienkowski, Sekrety imion własnych, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1965, s. 136.
  7. ↑ Mieczysław Orłowicz: Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim. Lwów: Karol Kwieciński, 1919, s. 99.
  8. ↑ Grzegorz Rąkowski: Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Cz. 3: Ziemia lwowska. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 297. ISBN 978-83-89188-66-3.
  9. ↑ a b Wioletta Kałamucka, Krzysztof Kałamucki. Zagospodarowanie turystyczne gmin nadbużańskich w odcinku granicznym Dołhobyczów–Włodawa na tle istniejących obszarów chronionych. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska – Sectio B”. 66 (2). s. 103–119. 
  10. ↑ Jan Pawłowski: 1. Środowisko przyrodnicze okolic Hrubieszowa. W: pod red. Ryszarda Szczygła: Dzieje Hrubieszowa. T. 1. Od pradziejów do 1918 roku. Hrubieszów: 2006.
  11. ↑ Jan Pyś: Administracja żeglugi śródlądowej w Polsce – rys historyczny. Urząd Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu, 2014.
  12. ↑ Dz. U. z 2002 r. Nr 77.
  13. ↑ Hasło „Bug” w Wielkiej encyklopedii powszechnej PWN. W haśle „Narew”, napisanym kilka lat później, Bug jest dopływem Narwi.
  14. ↑ KOAL MK, 200 ton śniętych ryb w Bugu i Narwi. „Gdzie raporty, badania, analizy?”, www.tvp.info, 20 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-22].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bug&oldid=70115292”