Alaksandr Szut
| Data urodzenia |
5 maja 1952 |
|---|---|
| Data śmierci |
6 listopada 2019 |
| Deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR/Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji | |
| Okres |
od 16 maja 1990 |
| Przynależność polityczna |
Klub Demokratyczny, Opozycja BNF, |
| Odznaczenia | |
| |
Alaksandr (Aleś) Alaksandrawicz Szut (biał. Аляксандр (Алесь) Аляксандравіч Шут[a]; ur. 5 maja 1952, zm. 6 listopada 2019[1]) – białoruski polityk i lekarz, w latach 1990–1995 deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR/Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji; członek Opozycji BNF – frakcji parlamentarnej partii Białoruski Front Ludowy (Biełaruski Narodny Front) – o charakterze antykomunistycznym i niepodległościowym.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 5 maja 1952 roku. Ukończył Miński Państwowy Instytut Medyczny[2]. Pracował jako zastępca głównego lekarza w szpitalu. Należał do KPZR. Pod wpływem idei białoruskiego odrodzenia narodowego przełomu lat 80. i 90. opuścił tę partię[3]. 16 maja 1990 roku został deputowanym ludowym do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR[4] (od 19 września 1991 roku – Rady Najwyższej Republiki Białorusi) z Łohojskiego Okręgu Wyborczego Nr 66. Początkowo należał do frakcji parlamentarnej Klub Demokratyczny. 16 maja 1990 roku, wraz z 14 innymi deputowanymi z Klubu, podpisał deklarację o utworzeniu opozycji parlamentarnej (Opozycji BNF), zainicjowaną przez Grupę Deputacką BNF. Od tego czasu zazwyczaj popierał działania Opozycji BNF, podpisywał się pod jej dokumentami, głosował zgodnie z jej polityką. Wkrótce w pełni wstąpił do Opozycji BNF. Z czasem wybrano go do Sejmu Białoruskiego Frontu Ludowego (organu kierowniczego organizacji), kierował oddziałem BFL w Łohojsku[5].
Wchodził w skład Komisji Rady Najwyższej ds. Kobiet, Ochrony Rodziny, Macierzyństwa i Dzieciństwa, Czasowej Komisji Rady Najwyższej ds. Oceny Działalności członków PKSW i Popierających Ich Tworów Społeczno-Politycznych, Organów Władzy i Administracji Państwowej, Urzędników i Obywateli (1991 r.), a także Czasowej Komisji Rady Najwyższej ds. Oceny Działalności Urzędników i Innych Osób Odpowiedzialnych w Związku z Likwidacją Skutków Awarii w Elektrowni Atomowej w Czarnobylu. Był również członkiem tzw. Gabinetu Cieni Opozycji BNF. Kierował w nim Ministerstwem Ochrony Zdrowia[2].
Brał udział w opracowaniu i przyjęciu Deklaracji o Państwowej Suwerenności Białorusi oraz w przygotowaniu projektów ustaw na nadzwyczajnej sesji Rady Najwyższej 24–25 sierpnia 1991 roku, w czasie której ogłoszono niepodległość Białorusi[2].
Współautor Koncepcji przejścia Białoruskiej SRR na gospodarkę rynkową (jesień 1990 r.) i szeregu projektów ustaw. Uczestnik głodówki deputowanych Opozycji BNF 11–12 kwietnia 1995 roku w Sali Owalnej parlamentu, ogłoszonej na znak protestu przeciwko zainicjowanemu przez prezydenta Łukaszenkę referendum na temat wprowadzenia języka rosyjskiego jako drugiego języka państwowego, zmiany symboli państwowych Białorusi (biało-czerwono-białej flagi i herbu Pogoni) na symbole nawiązujące do sowieckich, integracji ekonomicznej z Federacją Rosyjską i prawa prezydenta do rozwiązywania parlamentu[2]. W nocy z 11 na 12 kwietnia został razem z innymi protestującymi wywleczony siłą z sali parlamentu przez zamaskowanych funkcjonariuszy wojska i służb specjalnych, pobity, wepchnięty do samochodu, wywieziony, a następnie wyrzucony na ulicy w centrum Mińska[6]. W dniach 13–14 kwietnia 1995 roku uczestniczył w procesie przed Sądem Konstytucyjnym, w którym Opozycja BNF oskarżyła prezydenta Łukaszenkę o monopolizację środków masowego przekazu[7].
W 2010 roku Zianon Pazniak opisał w swoich wspomnieniach Alaksandra Szuta z początku lat 90. następująco:
Do Frontu przywiodło go serce i troska o Białoruś. Byłem świadkiem nielekkiego rozstawania się Alesia z partią komunistyczną. To była walka w duszy i przewartościowanie wielu rzeczy. Możliwe, że miał w tej sprawie jakieś iluzje. (…) To była jego wolna, jego decyzja, jego rozwój osoby[3].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywna forma zapisu, według tzw. wariantu klasycznego (taraszkiewicy): Аляксандар Аляксандравіч Шут (czyt. Alaksandar Alaksandrawicz Szut).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Памёр «дэпутат незалежнасьці» Алесь Шут. Radio Swaboda, 2019-11-06. [dostęp 2024-12-27]. (biał.).
- ↑ a b c d Навумчык 2010 ↓, s. 269–270
- ↑ a b Пазьняк 2010 ↓, s. 282–281
- ↑ Н. Дементей: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 16 мая 1990 г. №5-XII. pravo.levonevsky.org, 1990-05-16. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-30)]. (ros.).
- ↑ Пазьняк 2010 ↓, s. 10–11
- ↑ Сяргей Навумчык: Зьбіцьцё дэпутатаў БНФ: хроніка, фота, відэа. Radio Swaboda, 2010-04-09. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-08)]. (biał.).
- ↑ Пазьняк 2010 ↓, s. 52
- ↑ Siarhiej Nawumczyk: Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100. svaboda.org, 27 marca 2019. [dostęp 2024-08-25]. (biał.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Сяргей Навумчык: Дэпутаты Апазыцыі БНФ у Вярхоўным савеце ХІІ скліканьня (1990–9.01.1996). W: Сяргей Навумчык, Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці. Nowy Jork, Wilno, Warszawa: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2010, s. 216–270. ISBN 978-9955-578-11-6. (biał.).
- Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці (замест прадмовы); Слова пра калег і сяброў. W: Сяргей Навумчык, Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці. Nowy Jork, Wilno, Warszawa: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2010, s. 5–92; 271–285. ISBN 978-9955-578-11-6. (biał.).