Aleksander Bednarczyk

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Aleksander Bednarczyk, ps. „Adam” (ur. 21 sierpnia 1913 w Rzekuniu[1][2], zm. w grudniu 1946 w Lelisie[2]) – żołnierz wojny obronnej 1939, członek Armii Krajowej, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość[3][4][5].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Adama, rolnika ze wsi Rzekuń, i Emilii z d. Nawrockiej[3], urodził się 21 sierpnia 1913 w Rzekuniu k. Ostrołęki[1]. Po ukończeniu Szkoły Powszechnej w Rzekuniu (1927) rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum im. Króla Stanisława Leszczyńskiego w Ostrołęce. Odbył służbę na Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy przy 71 Pułku Piechoty w Zambrowie (1935–1936), w sierpniu 1939 otrzymał przydział do 33 Pułku Piechoty „Strzelców Kurpiowskich” w Łomży. W styczniu 1937 został awansowany do stopnia podporucznika rezerwy piechoty. Do sierpnia 1939 pracował w kancelarii ostrołęckiego notariusza Dobrowolskiego[3].

Brał udział w wojnie obronnej 1939 w jednostkach Obrony Narodowej i jako dowódca plutonu uczestniczył w działaniach na linii Narwi, później w rejonie Czerwonego Boru i Andrzejewa. Po zakończeniu kampanii wrześniowej powrócił na teren pow. ostrołęckiego. Od maja 1940 był żołnierzem Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej, ps. „Adam”, w Obwodzie Ostrołęka (krypt.: „Sęp”, „Jeleń”, „Gruszka”). W komendzie obwodu pełnił różne funkcje, najdłużej – szefa wyszkolenia. W czerwcu 1944 został wyznaczony dodatkowo na stanowisko komendanta II „Ośrodka Walki”. Uczestniczył w akcji „Burza” w szeregach 5 Pułku Ułanów Spieszonych AK. W październiku 1944 jego kwatera we wsi Brzozowa, gm. Łyse, została wykryta przez niemiecką żandarmerię polową (Feldgendarmerie), a on aresztowany razem z Romanem Sadowskim ps. „Blady”. Przewieziono ich do obozu karnego w Działdowie, gdzie sąd wojskowy z Ciechanowa skazał „Adama” na karę śmierci przez ścięcie toporem. Wyrok miał być wykonany w obozie koncentracyjnym Stutthof, jednak w trzeciej dekadzie grudnia 1944 ponownie przewieziono go do Działdowa w celu wznowienia śledztwa. Podczas ewakuacji obozu w styczniu 1945 uciekł i powrócił do pracy konspiracyjnej. W listopadzie został awansowany do stopnia porucznika. W lutym 1945 mianowano go na stanowisko komendanta poakowskiej organizacji Armia Krajowa Obywatelska w Obwodzie Ostrołęka. Od września 1945 kierował Obwodem Zrzeszenia WiN Ostrołęka (krypt. „Dorota”)[4][5].

Organizował poakowskie podziemie, by je uchronić przed represjami ze strony NKWD wspieranej miejscowymi siłami MO, UBP, a następnie oddziałów Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i innych jednostek wojskowych. Był komendantem Obwodu „Nie”. Na początku 1945 zlecił Witoldowi Popiołkowi ps. „Grom” redagowanie i wydawanie konspiracyjnego pisma „Puszcza Szumi”, ujawniającego wrogie w stosunku do ludności powiatu – obwodu ostrołęckiego poczynania „ludowej” władzy – milicjantów, funkcjonariuszy UB i funkcjonariuszy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W nocy z 19 na 20 maja 1945 dowodził najbardziej spektakularną akcją ostrołęckiego podziemia – atakiem na Komendę Powiatową MO i UBP. Część oddziału związała ogniem funkcjonariuszy, a pozostali zniszczyli dokumenty w Starostwie Powiatowym oraz zabrali z Urzędu Skarbowego 8,5 mln złotych[6]. W okresie od października 1944 do sierpnia 1945 zlikwidowano kilkudziesięciu agentów NKWD i UB oraz przestępców pospolitych[2]. Od sierpnia 1946 pełnił również obowiązki prezesa (inspektora) Inspektoratu Mazowieckiego WiN obejmującego powiaty (obwody): Ostrołęka, Zambrów i Ostrów Mazowiecka oraz częściowo Radzymin i Węgrów. 29 sierpnia 1946 meldował: „Dn. 25 bm. odbył się ślub „Aleny” (Norberta Adamowicza). Meldował on ob. „Sanowi” a ostatnio mnie o swym wycofaniu się z pracy niepodległościowej w terenie. Liczyłem sporo na niego, że ułatwi mi on pełnienie nowych obowiązków”[5]. Jesienią 1946, za pośrednictwem Komendy Obwodu Ostrów Mazowiecka, podporządkował sobie pozostałości organizacji poakowskiej – Ruch Oporu Armii Krajowej – w pow. pułtuskim, tworząc na ich bazie nową strukturę – Obwód Pułtusk WiN (krypt. „Paulina”). 1 czerwca 1946 został awansowany do stopnia kapitana[5]. Dowodził strukturą zrzeszającą w latach 1945–1946 do 3500 ludzi. Major Edward Filochowski „San” tak wspominał swego podkomendnego: Wybitny dowódca, człowiek szlachetny, o nieposzlakowanej uczciwości. Tak naprawdę to zginął jak ci w Katyniu, z rozkazu szatańskiego wodza komunizmu[2].

Okoliczności śmierci[edytuj | edytuj kod]

W nocy z 19 na 20 XII 1946 został otoczony przez grupę operacyjną UB z Ostrołęki na kwaterze znajdującej się w gospodarstwie Czesława Kruczyka we wsi Gnaty (gm. Lelis). Poległ śmiercią żołnierską od kul funkcjonariuszy UB, próbując wyrwać się z „kotła”[4]. Istnieją inne wersje wydarzeń i daty śmierci. Jacek Karczewski podaje: „W nocy z 19 na 20 grudnia 1946 r. grupa operacyjna UPB w Ostrołęce przy wsparciu MO otoczyła we wsi Gnaty w gminie Lelis zabudowania Czesława Kruczyka „Bociana”, w których według doniesień agenturalnych miał przebywać kpt. Aleksander Bednarczyk „Adam”. Na kwaterze przebywał również por. Roman Sadowski „Blady”, zastępca „Adama”, który został aresztowany i wraz z ciężko rannym dowódcą przewieziony na pobliski posterunek MO w Lelisie, gdzie bez udzielenia jakiejkolwiek pomocy medycznej „Adam” zmarł”[2]. Witold Popiołek napisał: „Ta działalność konspiracyjna staje się stopniowo coraz bardziej utrudniona i ryzykowna aż do tragicznego dnia 22 grudnia 1946 r. Przebywający na kwaterze w m. Gnaty, gm. Lelis „Adam” i „Blady” zaskoczeni zostali przez oddział KBW wewnątrz domu – „Adam” po próbie obrony został zastrzelony”[3]. Edward Filochowski podaje: „W dniu 6.12.1946 r. we wsi Gnaty gm. Lelis pow. Ostrołęka patrol UB wkroczył do domu, w którym kwaterował prezes obwodu WiN kpt. Aleksander Bednarczyk „Adam” i były d-ca II baonu AK kpt. Roman Sadowski „Blady”. Obaj nie byli uzbrojeni. Mimo to w trakcie brutalnego obezwładniania „Adam” został ciężko ranny. Nie udzielono mu żadnej pomocy medycznej, wrzucono do ciężarowego samochodu i wieziono do Ostrołęki – w drodze „Adam” zmarł”[7]. Aby zatrzeć ślady, ciało „Adama” wrzucono do Narwi. Przypadkowo wyłowił je rybak ze wsi Dzbenin (Nurczyk). Zwłoki złożono w skrzyni po zbożu i zakopano na skarpie rzeki Narew. Potajemnie bracia „Adama”, Stanisław i Franciszek Bednarczykowie, pochowali go w rodzinnym grobie w Rzekuniu. O pochówku wiedział jeszcze ksiądz Marian Skłodowski[1].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Utworzone 9 maja 2012 r. Stowarzyszenie Ziemi Ostrołęckiej im. Kapitana Aleksandra Bednarczyka „Adama” założył Jacek Karczewski[1]. Anna Nosek, bratanica i inni członkowie rodziny opisali los Aleksandra Bednarczyka „Adama” w książce wspomnieniowej Poszarpane nasze losy. Kartki z kalendarza 1914–2012, Ostrołęka 2012, ISBN 978-83-89770-XX-X[1].

W grudniu 2022 r. w Ostrołęce, podczas uroczystej gali kończącej Retrospektywy Festiwalu NNW, pośmiertnie uhonorowano kpt. Aleksandra Bednarczyka „Adama” statuetką „Sygnet Niepodległości” w uznaniu za ofiarną walkę o wolność Ojczyzny i działalność konspiracyjną. Statuetka to nagroda specjalna przyznana przez Kapitułę XIV Międzynarodowego Festiwalu Filmowego „Niepokorni – Niezłomni – Wyklęci”[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Anna Nosek (red.), Poszarpane nasze losy. Kartki z kalendarza 1914–2012, wyd. II rozszerzone i poprawione, Ostrołęka 2012, s. 161–173, ISBN 978-83-89770-XX-X.
  2. ↑ a b c d e Jacek Karczewski, Śladami Niezłomnych, Warszawa: Księgarnia „Naszego Dziennika”, SPES sp. z o.o., 2018, s. 124–129, ISBN 978-83-941876-3-7.
  3. ↑ a b c d e Witold Popiołek, Dowódcy Armii Krajowej w obwodzie ostrołęckim, Ostrołęka: Towarzystwo Przyjaciół Ostrołęki, 1997, s. 13–16, ISBN 83-903196-2-4.
  4. ↑ a b c Podziemie zbrojne. Aleksander Bednarczyk „Adam” [online], ipn.gov.pl [dostęp 2023-04-02].
  5. ↑ a b c d Kazimierz Krajewski (red.), Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944-1956. Powiat Ostrołęka. Materiały z sesji naukowej Powiat Ostrołęka w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych, zorganizowanej 23 października 2008 r. przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie i Prezydenta Ostrołęki, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2009, s. 91, 685–688, 708, 741–747, ISBN 978-83-7629-085-0, ISBN 978-83-7399-369-3.
  6. ↑ Jerzy Kijowski, Ostrołęka – miasto i gmina w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej, [w:] Polskie państwo podziemne i operacja „Burza” w ostrołęckim obwodzie AK oraz powiat ostrołęcki w pierwszych latach powojennych, Henryk Maćkowiak, Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Ostrołęka, 2005, s. 73, 75, 78, 92, 93, 94, 137, ISBN 83-86122-64-1.
  7. ↑ Edward Filochowski, Historia obwodu ostrołęckiego Armii Krajowej. 5 Pułk Ułanów Spieszonych w Ostrołęce, Ostrołęka: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Zarząd Okręgu Ostrołęka, 1997, s. 82.
  8. ↑ Monika Tarka-Kilen, Mjr Franciszek Chrostowski i kpt. Aleksander Bednarczyk uhonorowani Sygnetami Niepodległości w Ostrołęce [online], 21 grudnia 2022 [dostęp 2023-04-18] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksander_Bednarczyk&oldid=70144789”