Alina Szapocznikow
Alina Szapocznikow (ur. 16 maja 1926 w Kaliszu, zm. 2 marca 1973 w Praz-Coutant we Francji) – polska rzeźbiarka i graficzka.
Życiorys
Pochodziła z rodziny żydowskich lekarzy. Podczas wojny była więziona w gettach w Pabianicach i Litzmannstadt oraz w niemieckich obozach koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau Bergen-Belsen i Theresienstadt. Po wyzwoleniu z obozu pojechała do Pragi. W latach 1945-1946 podjęła artystyczną praktykę w pracowni rzeźbiarza Otokara Velimskiego, a potem studia w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej u Josefa Wagnera. Dzięki stypendium Alina Szapocznikow studiowała w latach 1948-1950 w paryskiej École nationale supérieure des beaux-arts jako wolna słuchaczka w pracowni Paula Niclausse'a. Ciężka choroba zmusiła ją jednak do opuszczenia uczelni. Wróciła do Polski. Kontynuowała pracę artystyczną, początkowo w obowiązującym socrealistycznym stylu. Po tzw. odwilży w połowie lat 50. mogła wreszcie pokazać to, co ją fascynowało: formę, tworzywo, barwę. W 1963 roku wyjechała z kraju i na stałe zamieszkała w Paryżu. Zmarła dziesięć lat później, w sanatorium Praz-Coutant w Passy (Górna Sabaudia), po długich zmaganiach z chorobą nowotworową piersi, podczas których podejmowała próby twórczego przetworzenia tej przegrywanej i ostatecznie przegranej walki.
Była żoną historyka sztuki Ryszarda Stanisławskiego; ich syn Piotr Stanisławski mieszka we Francji. Później wyszła za mąż za grafika Romana Cieślewicza.
W 1998 powstał film dokumentalny (48 min.) na temat życia artystki: In articulo mortis. Alina Szapocznikow (1928-1973) w reżyserii Krzysztofa Tchórzewskiego.
Twórczość
Początkowo tworzyła pełne ekspresji, uproszczone rzeźby figuralne (Pierwsza miłość 1954, Ekshumowany 1956, Maria Magdalena 1957-1958). Od 1963 roku w Paryżu, gdzie zaczęła stosować tworzywa sztuczne (poliester, poliuretan) wykonując odlewy własnego ciała, multiplikowane w barwnych żywicach syntetycznych, czasem z dodaniem efektów świetlnych. Szczególnie osobisty charakter noszą cykle prac wykonanych w ostatnich latach życia : Tumeurs (1969-1971) i Zielnik (1972) powstałe z odlewów ciała syna. W filmie Sam pośród miasta z 1965 r. pojawia się rzeźba artystki "Żagiew".
W 1965 r. zdobyła nagrodę Fundacji Copleya za asamblaż zatytułowany Goldfinger; jej pracę oceniało grono najsłynniejszych artystów XX wieku (Marcel Duchamp, Jean Arp, Max Ernst i Roberto Matta).
29 września 2012 odsłonięto w Warszawie obok Teatru Komedia na Żoliborzu rzeźbę Aliny Szapocznikow Kobieta z dzieckiem. Rzeźba została wykuta w piaskowcu we Francji w końcu lat 40. Po odnowieniu i oczyszczeniu została ustawiona na nowym cokole. 26 marca 2013 padła ofiarą wandalizmu.
W dniach od 7 października 2012 do 28 stycznia 2013 roku odbyła się wystawa indywidualna ponad 100 rzeźb i rysunków Szapocznikow w nowojorskim Museum of Modern Art. Kuratorkami wystawy, noszącej tytuł Alina Szapocznikow: Sculpture Undone, 1955–1972, były Elena Filipovic i Joanna Mytkowska[1].
W 2011 roku w Brukseli pracę Aliny Szapocznikow wylicytowano za 600 tys. euro. [2]
Rzeźby
Listę opracowano na podstawie spisu Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie[3].
- Kobieta leżąca, 1946
- Relief II, 1946
- Postać, 1947
- Rybaczka II, 1947
- Akt z jabłkiem, 1948
- Autoportret, 1948
- Portret kobiety, 1949
- Studium głowy kobiety w chuście, 1949
- Akt Kobiecy, 1949-1950
- Kobieta z dzieckiem (Pokój, Nadzieja matki), 1949-1950
- Nu (Grande Figure, Anita), 1949-1950
- 'Głowa Chopina, 1950
- Macierzyństwo III, 1950
- Medalion, ok. 1950
- Portret matki, 1950
- Głowa dziewczynki, 1951
- Projekt Pomnika Chopina, 1951
- Rzeźby alegoryczne, 1951-1954
- Dekoracje rzeźbiarskie domu Związku Budowlanych, ok. 1952
- Dziewczyna z warkoczem (Portret Marysi Górnej), 1952
- Gimnastyczka (Stefa), 1952
- Postać sportowca (Łucznik), 1952
- projekt Pomnika w Brzezince – Studium kobiety z dzieckiem, 1952
- Głowa chłopca II, 1952-1953
- Stalin – szkic głowy, 1952-1953
- Dziewczyna z książką, 1953
- Getto – Walka, 1953
- Portret Hanny Porębskiej, 1953
- Portret kobiety, 1953
- Stalin, 1953
- Pomnik Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, 1953-1954
- Głowa I, 1954
- Głowa II, 1954
- Pierwsza miłość, 1954
- Pomnik dla spalonego miasta, 1954
- Alegoria przemysłu, 1955
- Ekshumowany, 1955
- Koński ogon – Portret Meksykanki, 1955-1956
- Portret Krzysztofa Teodora Toeplitza, 1955-1956
- Seria Czerepy, 1956
- Seria Garnki – Głowy, 1956-1957
- Kochankowie, 1956
- Piękna kobieta, 1956
- Ptak, 1956
- Trudny wiek, 1956
- Szkice postaci, 1956-1957
- Ludzie-drzewa, 1957
- Ciało (Tors-Leżąca), 1957
- Dłoń. Projekt Pomnika Bohaterów Warszawy II, 1957
- Formy, 1957
- Kobieta (Dziewczyna z długą szyją), 1957
- Krzyk. Projekt Pomnika Bohaterów Warszawy, 1957
- Łóżko, 1957
- Monstrum I, 1957
- Maszyna-zwierzę, 1957
- Młodzieniec (Złoty młodzieniec), 1957
- Portret Leopolda Infelda, 1957
- Skuter, 1957
- Tors męski, 1957
- Wesołe miasteczko, 1957
- Kwiato-owoc, 1957-1958
- Maria Magdalena, 1957-1958
- Owoc, 1957-1958
- Pieta, 1957-1958
- Balet, 1958
- Macierzyństwo (Wisząca), 1958
- Polska, 1958
- Projekt Pomnika w Oświęcimiu, 1958
- Ręce. Szkic do projektu Pomnika w Oświęcimiu, 1958
- Mała II, 1958-1959
- Mała III, 1958-1959
- Kobieta-róża, 1958-1959
- Małe formy rzeźbiarski, 1958-1959
- Bellissima, 1959
- Pomona, 1959
- Relief, 1959
- Kochankowie IV, 1959
- Pnąca, 1959
- Ptak, 1959
- Syrena I, 1959
- Syrena III, 1959
- Syrena VI, 1960
- Błazen, 1959-1960
- Duet (Duo), 1959-1960
- Corrida I, 1959-1960
- Corrida II, 1960
- Derwisz, 1960
- Diabeł, 1960
- Głowa II, 1960
- Głowa III, 1960
- Gniazdo I, 1960
- Gniazdo II, 1960
- Król, 1960
- Muszla, 1960
- Seria Skorupy
- Pauvre (Ubogi), 1960
- Rozłupany, 1960
- Ferdydurke, 1961
- Głowa IV, 1961
- Głowa V, 1961
- Głowa VI, 1961
- Głowa VII, 1961
- Głowa inkrustowana, 1961
- Miąższ I, 1961
- Miąższ II, 1962
- Naga, 1961
- Negro spiritualis I, 1961
- Negro Spiritualis II, 1961-1962
- Pomnik kroczącej gwiazdy, 1961
- Przemiany, 1961
- Wdzięcząca, 1961
- Klown, 1962
- Krata dla sklepu Mody Polskiej, 1962
- Noga, 1962
- Przechodnie I, 1962
- Przechodnie II, 1962
- Samogłoska, 1962
- Spółgłoska, 1962
- Panna, 1962-1963
- Animal, 1963
- Kolczasta, 1963
- Nagrobek Adama Wanga, 1963
- Nagrobek Januariusza Ślusarczyka, 1963
- Drang nach Osten (Poczwara), 1963
- Szkaplerz, 1963
- Tabu, 1963
- Wiecha, 1963
- Żagiew, 1963
- Głowa VIII, 1963-1964
- Rzeźba z kołem (Sculpture avec une roue tournante), 1963-1964
- Studium, 1963-1964
- Rzeźba biologiczna I, 1963
- Rzeźba biologiczna II, 1964
- Rzeźba biologiczna III, 1964
- Bez tytułu I, 1964
- Bez tytułu II, 1964
- Bez tytułu III, 1964
- Bukiet I, 1964
- Faraon [Faruk], 1964
- Krab, 1964
- Kwiatek do Kożucha, 1964
- Maszyna uosobiona I (Machine en chaire I), 1964
- Małe formy rzeźbiarskie, 1964
- Pancerna II, 1964
- Ready made, 1964
- Relief I, 1964
- Relief II, 1964
- Bez tytułu, 1964-1965
- Buła (Głowa IX), 1964-1965
- Popiersie z biustem, 1964-1965
- seria Reliefy, 1964-1965
- Półtwarz na wysokiej łodydze, 1964-1965
- Bez tytułu I, 1965
- Bez tytułu II, 1965
- Dwuczęściowa, 1965
- Człowiek z instrumentem, 1965
- Filozof, 1965
- Głowa niema, 1965
- Głowa X, 1965
- Goldfinger, 1965
- Jednonoga, 1965
- Sa Majesté Science (Jej wysokość nauka), 1965
- Sprzątaczka (Femme de menage), 1965
- Seria Ceramika, 1965
- Modelka, 1965
- Nędzarz, 1965
- Noga, 1965
- Portret wielokrotny (dwukrotny), 1965
- Małe formy rzeźbiarskie, 1965-1966
- Autoportret I, 1966
- Autoportret II, 1966
- Bukiet II, 1966
- Człowiek w pancerzu, 1966
- Głowa z łyżką, 1966
- Bouches en marche (Kroczące usta), 1966
- Maszyna uosobiona II (Machine en chaire II), 1966
- Piersi (Seines), od 1966
- Photomaton, 1966
- Rzeźba plenerowa I, 1966
- Rzeźba plenerowa II, 1966
- Stolik kawiarniany (Table de cafe), 1966
- Małe formy rzeźbiarskie, 1966-1967
- Tors, ok. 1966
- Lampe-bouche I (Usta Iluminowane I), 1966
- Iluminowana, 1966-1967
- Popiersie, 1966-1967
- Tors różowy, 1966-1967
- A., 1967
- Dwie prace bez tytułu, ok. 1967
- Ca coule en rouge, 1967
- Długa, 1967
- Autre chose (Inna rzecz), 1967
- Jeu de Galets, 1967
- Kaprys-Monstre, 1967
- Krzesło. Projekt, 1967
- Niania, 1967
- Noga, 1967
- O kulach, 1967
- Pamiątki (Souvenirs), od 1967
- Podróż, 1967
- Buste étincelant I (Popiersie świecące I), 1967
- Buste étincelant III (Popiersie świecące III), 1967
- Portret wielokrotny (dwukrotny), 1967
- Portret wielokrotny (czterokrotny), 1967
- La chose [Rzecz], 1967
- Serce miasta [Le coeur de la ville], 1967
- Stan nieważkości (Na śmierć Komarowa) (L'appesanteur), 1967
- Szkic I, 1967
- Szkic II, 1967
- Zakonnica (Religieuze), 1967
- Czarna, 1968
- seria Ventres/ Brzuchy, 1968-1969
- seria Expansion, 1968-1970
- Lebenstein, 1969
- Śmieć, 1969
- Krużlowa (Macierzyństwo), 1969
- seria Tumeurs (Nowotwory), 1969-1971
- Tumeurs personnifiees [Nowotwory uosobione], 1971
- Pogrzeb Aliny, 1970
- Alex, 1970
- Pomnik Bojowników o Wolność Narodów w Mediolanie, 1970
- Ręce Aliny, 1970
- Les Gants Roses (Różowe rękawiczki), 1970
- Rolls-Royce, 1970-1971
- seria Sculpture-Lampe, 1970-1971
- seria Fetysze, 1970-1971
- Fajrant, 1971
- Bez tytułu, 1971
- seria Desery, 1970-1971
- seria Pamiątki, 1971
- Pamiątka z weselnego stołu szczęśliwej kobiety [Souvenir de la table de noce d’une femme heureuse], 1971
- Łza, 1971
- Fotorzeźby, 1971
- L'oeil de boeuf (Oko byka), 1971
- „Le Monde”, 1971
- Fiancée foller blanche (Szalona biała narzeczona), 1971
- Fiancée folle Mariée (Szalona narzeczona zaślubiona), 1971
- Hiver doux a Malakoff, 1971
- Wool – Tumeur I, 1972
- Wool – Tumeur II, 1972
- Stół, 1972
- Popielniczka słomianego wdowca I, II, III
- cykl Herbier, 1971-1972
- ↑ Alina Szapocznikow: Sculpture Undone, 1955–1972. Museum of Modern Art. [dostęp 2012-10-10]. (ang.).
- ↑ Sztuka współczesna i w nią inwestowanie. zeŚwiata.pl. [dostęp 2013-03-18]. (pol.).
- ↑ Archiwum Aliny Szapocznikow. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. [dostęp 2012-10-10].
Bibliografia
- Agata Jakubowska: Portret wielokrotny dzieła Aliny Szapocznikow, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2007 ISBN 978-83-232-1841-8
- Alina Szapocznikow "Zatrzymać życie". [dostęp 2009-11-23].
- Paryska pracownia artystki - wideo
Linki zewnętrzne
- Alina Szapocznikow - wystawa rysunku i rzeźby, reportaż w artinfo.pl
- Biografia artystki na culture.pl