Amir Abbas Howejda
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Premier Iranu | |
| Okres |
od 27 stycznia 1965 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
Amir Abbas Howejda (pers. امیرعباس هویدا; ur. 18 lutego 1919 w Teheranie, zm. 7 kwietnia 1979 tamże[1]) – polityk irański, działacz partii Nowy Iran i Odrodzenie. W okresie od 27 stycznia 1965 do 7 sierpnia 1977 pełnił funkcję premiera Iranu[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z arystokratycznej rodziny, wśród przodków jego matki była siostra szacha Naser ad-Dina. Jego ojciec był bahaitą, który porzucił tę religię; Howejda również nie był w dorosłym życiu religijnym człowiekiem. Ojciec przyszłego premiera był dyplomatą, toteż rodzina wielokrotnie zmieniała miejsce zamieszkania, udając się za nim na kolejne placówki. Amir Abbas Howejda odebrał prywatne wykształcenie, głównie w języku francuskim. Przez pewien czas studiował w Anglii[3] i w Bejrucie[4]. Był miłośnikiem francuskiej kultury i literatury, otaczał się pisarzami i myślicielami. Przyjaźnił się m.in. z Sadeghiem Hedajatem[3].
W 1942, po odbyciu służby wojskowej, wstąpił do służby dyplomatycznej[3].
Premierem Iranu został w 1965, po tym, gdy szef rządu Hasan Ali Mansur został śmiertelnie ranny w zamachu zorganizowanym przez Fedainów Islamu[5]. Po Mansurze, którego był protegowanym i szwagrem[4], został również przewodniczącym partii Nowy Iran[5]. Rywalizował o wpływy na dworze szacha Mohammada Rezy Pahlawiego z frakcją, której przewodził Asadollah Alam[6]. W 1975 na rozkaz szacha stanął na czele jedynej legalnej odtąd w kraju partii Odrodzenie, zaś partia Nowy Iran została rozwiązana[7].
W 1977 szach pozbawił go stanowiska premiera w związku z problemami gospodarczymi kraju. Nowym premierem został Dżamszid Amuzegar, zaś Howejdzie powierzono urząd ministra dworu[8]. Zmianę tę interpretowano jako sygnał liberalizacji rządów[9]. Według innej interpretacji odejście Howejdy ze stanowiska szefa rządu było gestem w stronę religijnej (szyickiej) opozycji, która oskarżyła go niesłusznie o tajne praktykowanie bahaizmu[4]. W listopadzie 1978 Howejda został aresztowany na rozkaz szacha, który zamierzał w ten sposób odciąć się od swojej dawnej polityki, by ratować swoją władzę w obliczu masowych protestów. W momencie zwycięstwa rewolucji islamskiej były premier znajdował się w więzieniu SAWAK-u. Gdy jego strażnicy zbiegli, nie zdecydował się na ucieczkę i pozwolił ponownie aresztować się przez rewolucjonistów[10]. Został skazany na śmierć przez trybunał rewolucyjny i 7 kwietnia 1979 stracony w więzieniu Kasr w Teheranie na osobiste polecenie przewodniczącego sądu, Sadegha Chalchalego[10]. Okrzyknięto go kontrrewolucjonistą i „siewcą zepsucia na ziemi”[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Index Ho-Hy § Hoveida, Amir Abbas. Rulers.org. [dostęp 2021-01-14]. (ang.).
- ↑ Countries I § Iran, sekcja Prime ministers. Rulers.org. [dostęp 2021-01-14]. (ang.).
- ↑ a b c M. Axworthy, Revolutionary...., s. 71.
- ↑ a b c E. Abrahamian, Współczesna..., s. 176–177.
- ↑ a b Historia Iranu, Anna Krasnowolska (red.), Marek Jan Olbrycht, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 856, ISBN 978-83-04-05047-1, OCLC 750640907.
- ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 87.
- ↑ E. Abrahamian, Historia..., s. 198–199.
- ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 98.
- ↑ M. Axworthy, Revolutionary..., s. 99.
- ↑ a b M. Axworthy, Revolutionary..., s. 148.
- ↑ E. Abrahamian, Historia..., s. 232.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Abrahamian E.: Historia współczesnego Iranu. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009. ISBN 978-83-05-13597-9.
- Axworthy M.: Revolutionary Iran. A History of the Islamic Republic. London: Penguin Books, 2014. ISBN 978-0-14-104623-5.