Amoeba (rodzaj)

Ameba

Ruchy ameby widziane pod mikroskopem
Systematyka
Domena	eukarionty
Supergrupa	Amoebozoa
Podtyp	Lobosa
Gromada	Tubulinea
Rząd	Euamoebida
Rodzina	Amoebidae
Rodzaj	Amoeba
Nazwa systematyczna
Amoeba Ehrenberg, 1830

Ameby (Amoeba), czyli Pełzaki – rodzaj protistów. Formalnie nazwa ta dotyczyć powinna wyłącznie przedstawicieli rodzaju Amoeba, w praktyce odnosi się też do podobnych organizmów, np. Entamoeba histolytica – organizmu wywołującego czerwonkę amebową. W skrajnym przypadku zakres stosowania tej nazwy dotyczyć może całej supergrupy Amoebozoa. Ponadto nazwy "ameba" i "pełzak" potocznie używane bywają do określania postaci ameboidalnej (pełzakowatej), czyli pewnego typu budowy organizmów jednokomórkowych, reprezentowanego właśnie przez ameby, ale także różne zupełnie niespokrewnione z nimi pierwotniaki, np. z supergrupy Rhizaria.

Przedstawiciele żyją w środowisku wodnym lub jako pasożyty. Występują w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych, jeziorach, stawach.

Budowa ameby

Wielkość

Wielkość ameb jest zróżnicowana. Najczęściej spotykane są Ameboa proteus. Wielkość tych ameb sięga 500 μm do nawet 1000 μm. Są jednak i większe – Polomyxa – te z kolei osiągają wielkość 2000-3000 μm.

Pelikula

Rząd pierwotniaków należących do Lobosia z gromady korzenionóżek (Rhizopoda), grupujący gatunki nietworzące skorupek. Pelikula ameb nagich (Ameobida) jest cienka jak u Amoeba proteus albo grubsza i mniej elastyczna jak u Thecamoeba verrucosa i tworzy zgrubienia w czasie ruchu, zwłaszcza u tych gatunków, u których jest grubsza.

Pseudopodia (nibynóżki) i ruch

U niektórych ameb glebowych występuje stadium zarówno pełzakowate, jak i wytwarzające wić. Gatunki różnią się trochę sposobem poruszania się. U niektórych wysuwane jest tylko jedno pseudopodium, u innych kilka. Ruch powodowany jest przepływem cytoplazmy zmieniającej stan skupienia (zol-żel) i zmianami w cytoszkielecie. Pseudopodia mogą różnić się kształtem zależnie od gatunku; zwykle są płatowate (lobopodia), rzadziej nitkowate (filopodia). Jednak ich kształt u tego samego gatunku może być zmienny, zależny od warunków środowiska (stężenie jonów, pH itp.) Przypomina to pełzanie. Nibynóżki przyczepiają się do podłoża i przeciągają całą komórkę dalej.

Składniki cytoplazmy

Ameby będące zwykle fagotrofami mają wakuole (wodniczki) pokarmowe. W cytoplazmie można wyróżnić dwie warstwy: endoplazmę i ektoplazmę. Endoplazma nie zawiera żadnych ziarnistości, natomiast w ektoplazmie znajduje się wiele ziarnistości różnej wielkości. U niektórych gatunków występują mitochondria, różne kryształy i cząstki materiałów zapasowych.

Ponadto w cytoplazmie ameb mogą żyć zoochlorelle, czyli endosymbiotyczne bakterie lub glony, nadające komórce szare lub zielone zabarwienie.

Jądro komórkowe

Liczba jąder może być różna, od jednego do kilkuset, np. u Chaos carolinensis, ameby tak olbrzymiej, że można ją oglądać gołym okiem. Niektóre gatunki z tej grupy występują w przewodzie pokarmowym bezkręgowców i kręgowców – jedne są nieszkodliwe, inne chorobotwórcze.

Zakażenie amebami

Potencjalnym źródłem zarażenia amebami są niedogotowane lub surowe warzywa pochodzące z upraw nawożonych ludzkimi odchodami. Wydaje się, że stosowane metody oczyszczania wody są wystarczające dla kontroli rozprzestrzeniania się tych gatunków, natomiast trudna jest kontrola handlarzy żywności.

Gatunki ameb

Do rodzaju ameba należą następujące gatunki:

• Amoeba amazonas Flickinger, 1974
• Amoeba borokensis Kalinina, Afon’kin, Gromov, Khrebtukova w Page, 1987
• Amoeba discoides
• Amoeba dubia
• Amoeba gorgonia Penard, 1902
• Amoeba guttula
• Amoeba hylobates Penard, 1902
• Amoeba leningradensis Page w Kalinina, 1984
• Amoeba limicola
• Amoeba proteus - Pełzak odmieniec
• Amoeba radiosa - Pełzak promienisty
• Amoeba spumosa
• Amoeba striata
• Amoeba verrocosa
• Amoeba vespertilio

Zobacz też

• ameba jako szersze i mniej precyzyjne biologiczne pojęcie
• drzewo życia
• Pełzakowica
• Pierwotniaki
• Zarodziowce