Pełzak czerwonki
 Cysta pełzaka czerwonki | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Supergrupa | |||
| Podtyp | |||
| Klad | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Pełzak czerwonki | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Entamoeba histolytica Schaudinn, 1903[1] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica) – gatunek pełzaka należącego do typu Amoebozoa. Jest pasożytem wewnętrznym zwierząt w tym człowieka[4]. Wywołuje chorobę zwaną pełzakowicą lub entamebozą (entamoebosis)[5], czasami nazywana również amebozą[5]. Występują również inne nazwy tej choroby, jest nazywana również biegunką amebową[6]. Niszczy nabłonek jelita grubego. Oprócz ściany jelita może występować również w wątrobie, płucach, śledzionie[5]. Zarażenie następuje przez spożycie cyst (np. z pokarmem, wskutek braku higieny).
Pełzak czerwonki występuje w dwóch postaciach: trofozoitu i cysty.
Trofozoit[edytuj | edytuj kod]
Osiąga wielkość 20 – 60 μm[5], wysuwa nibynóżki będące wypustkami ektoplazmy. W wewnętrznej części cytoplazmy - endoplazmie znajduje się pojedyncze jądro z centralnie ułożonym kariosomem[5]. Cytoplazma może zawierać wiele erytrocytów, które zostały przez pełzaka wchłonięte[3].
Cysta[edytuj | edytuj kod]
Cysta posiada średnicę 10 – 20 μm[5]. W środowisku zewnętrznym może przeżyć kilka miesięcy. W temperaturze poniżej -5 °C, jak również powyżej 40 °C cysty giną gwałtownie[3].
Cykl życiowy[edytuj | edytuj kod]
Wysporulowane cysty wnikają do organizmu żywiciela wraz z wodą lub pokarmem. Przemieszczają się przez układ pokarmowy i w jelicie cienkim z każdej cysty uwalnia się 8 trofozoitów potomnych[3]. Trofozoity aktywnie poruszając się atakują komórki nabłonka jelit. Następnie trofozoity przekształcają się w precysty, które zawierają jedno jądro[3]. Precysta podczas przemieszczania się przez przewód pokarmowy dojrzewa. W tym czasie jądro dzieli się dwukrotnie i powstaje cysta posiadająca 4 jądra[3], która wraz z kałem jest wydalana do środowiska zewnętrznego.
Chorobotwórczość[edytuj | edytuj kod]
Inwazyjną postacią jest cysta. Cysta musi być w formie dojrzałej – wysporulowanej. Zarażenie następuje per os wraz z pokarmem lub wodą[5].
Pełzak czerwonki wywołuje pełzakowicę (amoebosis, entamoebosis). Wyróżniamy pełzakowicę jelitową (o przebiegu ostrym lub przewlekłym) i pozajelitową. Wylęganie pasożyta: 4 dni – rok[potrzebny przypis]. Wystąpienie objawów wiąże się z inwazją tkankową (wnikanie trofozoitów pełzaka do błony podśluzowej i warstwy mięśniowej jelita grubego) oraz powstawaniem zmian ropnych.
Ostra pełzakowica jelitowa – czerwonka pełzakowa:
- rozlany, kolkowy ból w jamie brzusznej
- biegunka z dużą ilością śluzu w kale, później pojawia się krew w kale
- nudności
- wzdęcia
- podwyższona temperatura (38-39 °C)
- bolesność uciskowa wzdłuż jelita grubego
- powiększenie i bolesność wątroby
- odwodnienie w ciężkich przypadkach
- leukocytoza (do 15 tys.)
Przewlekła pełzakowica jelitowa – nieczerwonkowa pełzakowica jelitowa:
- przewlekłe, wrzodziejące zapalenie jelita grubego z okresami poprawy i pogorszenia
- biegunki i zaparcia
- powiększenie wątroby
- niedokrwistość
- wyniszczenie
- stany podgorączkowe
Pełzakowe zapalenie wątroby (najczęściej po odbyciu ostrej pełzakowicy jelitowej):
- ciężki stan ogólny
- temperatura do 39 °C
- dreszcze
- zlewne poty
- silne bóle w podżebrzu prawym promieniujące do prawego barku
- powiększenie wątroby
Pełzakowy ropień wątroby:
- narastające bóle w prawym podżebrzu nasilające się przy głębokim oddychaniu
- utrata łaknienia
- zmniejszenie masy ciała
- podwyższona temperatura ciała
- powiększona i bolesna wątroba
- wysokie ustawienie wątroby
- leukocytoza w krwi obwodowej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Entamoeba histolytica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2012-10-21] (ang.). (ang.)
- ↑ a b c d e f g Dwight D. Bowman: Feline clinical parasitology. Ames: Iowa State University Press, 2002, s. 76. ISBN 0-8138-0333-0.
- ↑ a b c d e f Mehmet Tanyuksel, William A. Petri Jr.. Laboratory Diagnosis of Amebiasis. „Clin. Microbiol. Rev.”. 16(4), s. 713-729, 2003.
- ↑ Bezkręgowce. s. 222.
- ↑ a b c d e f g Materiały do ćwiczeń z parazytologii dla studentów farmacji. s. 23-25.
- ↑ Świat zwierząt. s. 48.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
- Emilia Andrzejewska-Golec: Materiały do ćwiczeń z parazytologii dla studentów farmacji. Łódź: Uniwersytet Medyczny : na zlec. Senackiej Komisji ds. Wydawnictw Uniwersytetu Medycznego, 2004. ISBN 83-88940-22-8.
- Świat zwierząt. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1983. ISBN 83-09-00747-7.
- Zarys parazytologii lekarskiej, 1999, Warszawa, pod redakcją Rościsława Kadłubowskiego i Alicji Kurnatowskiej.