Anafielas
Anafielas – epos Józefa Ignacego Kraszewskiego.
Charakterystyka ogólna[edytuj | edytuj kod]
Utwór Anafielas, opatrzony podtytułem Pieśń z podań Litwy, składa się z trzech części, które kolejno noszą tytuły Witolorauda, Mindows i Witoldowe boje. Był on wydawany w latach 1843–1846[1]. Poemat był ceniony w epoce romantyzmu, ale później szybko popadł w niemal zupełne zapomnienie[2]. Podobnie jak inne wierszowane utwory Kraszewskiego nie jest dziś ani powszechnie znany, ani wysoko ceniony. Zresztą poetycki dorobek Kraszewskiego przedstawia się skromnie wobec jego monumentalnej twórczości prozatorskiej[3]. W dziewiętnastym wieku cieszył się jednak wzięciem zarówno wśród publiczności polskiej, jak i litewskiej. Kraszewski uważany jest na Litwie za autora, który uchronił od zapomnienia przekazywaną ustnie tradycję z czasów pogańskich[4].
Forma[edytuj | edytuj kod]
Utwór został napisany głównie jedenastozgłoskowcem, zasadniczo białym, ale okazjonalnie rymowanym. Tylko ostatnia część jest bardziej urozmaicona pod względem wersyfikacyjnym, jako że pojawiają się w nim ośmiozgłoskowiec i trzynastozgłoskowiec. Epizodycznie w Witoldowych bojach występują jeszcze inne rodzaje wiersza, między innymi sześciozgłoskowiec i siedmiozgłoskowiec. Jedenastozgłoskowiec był często wykorzystywany przez poetów romantycznych, zwłaszcza w powieściach poetyckich[5].
- Zatrząsł się Perkun, zagrzmiały niebiosa,
- I góry wschodnie zadrżały w posadach,
- Czarne się chmury na wiatrach podniosły,
- I warcząc, burze i zniszczenie niosły.
- Wszyscy Bogowie pobledli, a ludzie
- Zbudzeni ze snu, padli na modlitwę.
- Porwał się ojciec, i co w ręku trzymał,
- Z gniewem wyrzucił na przelękłą ziemię.
- Leciał słup ognia i utonął w morzu,
- Aż morze prysło, ziemia się strzaskała.
Wstęp do poematu został ujęty w sekstyny, czyli strofy sześciowersowe rymowane ababcc[6].
- Prostemi słowy do prostych serc ludu
- Idę z piosenką, kołatam do duszy,
- I słucham, pragnąc największego cudu,
- Czy piosnka serca zdrętwiałe poruszy?
- Czy Bogów dawnych i ojców wspomnienie
- Łzę choć wyżebrze, wymodli westchnienie?
Strofa ta była bardzo popularna w okresie romantyzmu. Posługiwali się nią między innymi Adam Mickiewicz (Morlach w Wenecji) i Juliusz Słowacki (Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu)[7]. W epice historycznej stosował ją Julian Ursyn Niemcewicz (Bolesław Śmiały).
Treść[edytuj | edytuj kod]
Anafielas oparty został na historii i ludowej tradycji litewskiej[8][9]. Bohaterem jest wielki książę Witold Kiejstutowicz, stryjeczny brat króla Władysława II Jagiełły[10]. Kraszewski podkreśla siłę tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie.
- Rośnie olbrzym w żelazie, karmiony od młodu
- Mlékiem żmudzkiéj dziewicy, żmudzką pieśnią boju,
- I po żyłach już płynie krew starego rodu
- Dziadów, którzy nie znali spoczynku, pokoju,
- Co dziecinną już ręką gdy wzięli miecz biały,
- Szli z nim w boju niezbytym przez długi wiek cały.
- (Witoldowe boje)
W poemacie pojawia się też książę Jagiełło, późniejszy król Polski, który doprowadził do unii Korony i Litwy.
- I mówi Olgierd Jagielle starszemu:
- — Pomnij, Kiejstuta dzieci, bracia twoi.
- Jak ja Kiejstuta, ty ich kochaj, synu!
- Razem, wy silni. Pomnijcie, jak Litwie
- Niezgoda krwawe rozdarła wnętrzności.
- Pomnij, za dziadów ilekroć się bracia
- Zadarli z sobą, wróg zawsze korzystał:
- Jednego ciągnął i bił nim, jak mieczem,
- Jednego puszczał na drugich ogarem,
- A kiedy wszystkich wycieńczył, na wszystkich
- Szedł i zwyciężał! Na waszych ramionach
- I losy kraju, i wasz los jest przyszły. —
Przekłady[edytuj | edytuj kod]
Poemat Kraszewskiego był popularny nie tylko wśród Polaków, ale także wśród Litwinów. Fragmenty Witoloraudy przetłumaczyła na litewski Karolina Praniauskaitė (1858), a jej całość – Andrius Vištelis (1881–1882), potem zaś przyswajali ją jeszcze Faustas Kirša i Povilas Gaučys[11]. Dzięki temu Kraszewski jest na Litwie jednym z najwyżej cenionych polskich autorów[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Anafielas Kraszewskiego na Wolnych Lekturach. nowoczesnapolska.org.pl. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).
- ↑ Józef Ignacy Kraszewski. gim-milanow.edu.pl. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).
- ↑ Eliza Kącka: Człowiek według Smilesa : Kraszewski pozytywistów (Struve, Chmielowski, Orzeszkowa). bazhum.muzhp.pl. s. 463. [dostęp 2016-11-30]. (pol.).
- ↑ Adam Węgłowski: Tajemnice Kraszewskiego. historia.focus.pl. [dostęp 2016-11-30]. (pol.).
- ↑ Wiktor Jarosław Darasz: Mały przewodnik po wierszu polskim. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 2003, s. 78-80. ISBN 83-900829-6-9.
- ↑ Wiktor Jarosław Darasz: Mały przewodnik po wierszu polskim. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 2003, s. 145. ISBN 83-900829-6-9.
- ↑ Lucylla Pszczołowska: Wiersz polski. Zarys historyczny. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 1997, s. 220, seria: Monografie FNP. Seria humanistyczna. ISBN 83-85220-79-8.
- ↑ Michał Kępski: XIX-wieczne podróże polskich historyków. „Wspomnienia Odessy...” Józefa Ignacego Kraszewskiego. histmag.org. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).
- ↑ Łukasz Grzesiczak: Kraków był dla Litwinów bramą na Zachód. krakow.wyborcza.pl. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).
- ↑ Witold Kiejstutowicz – niepokorny brat Jagiełły. polskieradio.pl. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).
- ↑ Birute Jonuškaite: Literatura polska na Litwie. prolibris.wimbp.zgora.pl. s. 12. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).
- ↑ Kamil Pecela: Litewski Kraków. Spacer po litewskich śladach w Krakowie cer po litewskich śladach w Krakowie. mck.krakow.pl. [dostęp 2016-11-30]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Anna Opacka: Litewska epopeja J. I. Kraszewskiego : szkice o "Anafielas". chamo.bj.uj.edu.pl, 1988. [dostęp 2016-11-30]. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Anafielas (wyd. 1840-1845): Pieśń 1, Pieśń 2, Pieśń 3 w bibliotece Polona
- Józef Ignacy Kraszewski: Anafielas. Pieśń z podań Litwy. Pieśń pierwsza. Witolorauda. wolnelektury.pl. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).
- Józef Ignacy Kraszewski: Anafielas. Pieśń z podań Litwy. Pieśń druga. Mindows. wolnelektury.pl. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).
- Józef Ignacy Kraszewski: Anafielas. Pieśń z podań Litwy. Pieśń trzecia i ostatnia. Witoldowe boje. wolnelektury.pl. [dostęp 2016-11-26]. (pol.).