Antoni Wołowski

Antoni Wołowski

Zenon

podporucznik
Data i miejsce urodzenia	1890 Łódź
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1920 Rybienko Leśne
Przebieg służby
Lata służby	od 1914
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa I powstanie śląskie wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Antoni Wołowski ps. Zenon (ur. 1890 w Łodzi, zm. 17 sierpnia 1920 w Rybienku Leśnym) – działacz socjalistyczny i niepodległościowy. Członek Organizacji Bojowej PPS, skazany na karę śmierci. Legionista i powstaniec śląski. Zamordowany w 1920 przez bolszewików. Kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Pochodził z rodziny robotniczej. Od piętnastego roku życia był członkiem Organizacji Bojowej PPS w Łodzi. Aresztowany z bronią w ręku w 1906 skazany na karę śmierci, którą zamieniono na dożywotnią katorgę. Z uwagi na wiek zmniejszono wyrok do 8 lat ciężkiego więzienia. Karę odbywał w więzieniach w Łodzi, Piotrkowie, Warszawie (X Pawilon Cytadeli Warszawskiej), Łęczycy Po rozbiciu więzienia, po ucieczce Rosjan w 1914 zbiegł do Łodzi i tydzień później i wstąpił do I Brygady Legionów Polskich. Uczestniczył w całej kampanii Brygady.

W bitwie pod Łowczówkiem został ranny. Po dymisji Józefa Piłsudskiego ze stanowiska w 1916, był jednym z wysłanych na posterunki werbunkowe przez rady żołnierskie celem agitacji.

Po kryzysie przysięgowym w 1917 rozpoczął działania jako funkcjonariusz PPS początkowo w Lublinie. Do marca 1918 kierował Pogotowiem Bojowym PPS w Kutnie. Zagrożony aresztowaniem przedarł się pod okupację austriacką, działając w Lublinie, zaś od marca 1918 w Częstochowie, gdzie uczestniczył w rozbrajaniu okupantów.

Po odzyskaniu niepodległości dowodził Milicją Ludową PPS w Częstochowie. W 1919 brał udział w I powstaniu śląskim, pełnił m.in. funkcję komendanta biura wywiadowczego.

W 1920 w randze podporucznika uczestniczył w oddziałach partyzanckich w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Został wzięty do niewoli pod Radzyminem, kiedy przedzierał się z rozkazami do Białegostoku. 17 sierpnia 1920 wraz z sześcioma innymi jeńcami został rozstrzelany w Rybienku Leśnym pod Wyszkowem. Ciało zostało sprowadzone 3 marca 1921 do Łodzi i pochowane na Cmentarzu Bałuckim.

Na miejscu śmierci w 1921 postawiono pomnik z napisem:

Tu zostali zamordowani w dniu 17 sierpnia 1920 roku przez czerezwyczajkę bolszewicką śp. Antoni Wołowski ppor. wojsk polskich i sześciu nieznanych. Cześć ich pamięci

W 1949 władze nakazały rozbicie pomnika. Ówczesny naczelnik urzędu gminy w Somiance p. Gotowiec zignorował nakaz i polecił umieścić go literami ku ziemi pod płotem posesji urzędu. Po dziesięciu latach na żądanie władz bezpieczeństwa ponowiono nakaz rozbicia pomnika. Kolejny naczelnik gminy Roman Liskiewicz polecił zaufanym osobom wmurować w tajemnicy części pomnika w schody nowo wznoszonej siedziby urzędu gminy. Pomnik 3 marca 1989 został odnaleziony dzięki informacjom świadków. 13 sierpnia 1989 odbyło się jego ponowne odsłonięcie. Ulica w Rybienku Leśnym, przy której znajduje się pomnik, nosi imię ppor. Wołowskiego.

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (pośmiertnie, 1922)
• Krzyż Niepodległości z Mieczami (pośmiertnie, 1930).

Bibliografia

• "Częstochowianin" nr 35 z 1930 w na stronie Biblioteki Publicznej im. W.Biegańskiego w Częstochowie
• Kalendarz Robotniczy P.P.S. na rok 1923, Warszawa 1923