Arizema sikokiańska
Wygląd
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina |
Aroideae | ||
Rodzaj | |||
Gatunek |
Arizema sikokiańska | ||
Nazwa systematyczna | |||
Arisaema sikokianum Franch. & Sav. Enum. Pl. Jap. 2: 507 (1878)[3] | |||
Synonimy | |||
|
Arizema sikokiańska[5] (Arisaema sikokianum Franch. & Sav.) – gatunek roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, występujący naturalnie na wyspie Sikoku oraz na południu wyspy Honsiu w Japonii[4]. Jeden z najpiękniejszych gatunków arizem. Rośliny te, ze względu na swój nietypowy, egzotycznie wyglądający kwiatostan, są jedną z najbardziej cenionych przez ogrodników roślin z tego rodzaju[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Roślina zielna o wysokości do 45 cm[6].
- Łodyga
- Podziemna niemal kulista bulwa pędowa[6].
- Liście
- Rośliny tworzą dwa liście właściwe, których pochwy zrośnięte są w rurkowatą, oliwkowozieloną pseudo-łodygę, otaczającą u nasady pęd kwiatostanowy. Ogonki liściowe ponad pochwami o długości do 16 cm. Blaszki liściowe całobrzegie do wyraźnie ząbkowanych, dłoniastozłożone, 3- do 5-listkowe. Środkowy listek szerokoeliptyczny do szerokoodwrotniejajowatego, o długości do 16 cm i szerokości do 8 cm, spiczasty, klinowaty u nasady, siedzący, oddalony od pozostałych o 0,5 do 3 cm. Listki boczne bądź dwa równej wielkości, bądź głęboko sieczne na dwa nierówne płaty, z których zewnętrzny jest mniejszy i skośny, a wewnętrzny tej samej wielkości lub większy od listka środkowego. Listki zielone, z wierzchu matowe i aksamitne, pod spodem jaśniejsze i nieco błyszczące[6].
- Kwiaty
- Rośliny dwupienne. Pojedynczy kwiatostan, typu kolbiastego pseudancjum, wyrasta na oliwkowozielonym pędzie kwiatostanowym z fioletowym odcieniem w górnej części. Kwiatostan otoczony jest barwną spathą. Spatha w dolnej części o długości 6,5 cm, jest rurkowato zwinięta, wyraźnie zwężona u ujścia szerokości 4 cm, z zewnątrz ciemnofioletowa, w dolnej części lekko omszona, w górnej nieco błyszcząca; wewnątrz czysto biała, z wyłączeniem fioletowej nasady z białymi liniami wzdłuż głównych żyłek przewodzących. Górna część spathy o długości 15,5 cm i szerokości 6 cm jest jajowata, stopniowo zaostrzona na całej długości, wzniesiona, w górnej części wygięta do przodu, z zewnątrz zielono-fioletowa z białym zabarwieniem głównych żyłek przewodzących, wewnątrz jasnozielona z drobnymi, fioletowymi kropkami i białymi żyłkami. Kolba o długości 8 cm, w dolnej stożkowatej części, na długości ok. 2,5 cm pokryta kwiatami (męskimi lub żeńskimi). Powyżej znajduje się wąski nagi pasek, a następnie kolba tworzy duży, maczugowaty wyrostek o długości 5,5 cm i szerokości 2 cm, zakończony szeroko zaokrąglonym, białym wierzchołkiem[6].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój
- Byliny, geofity pędowobulwiaste[4]. Rośliny te cechują się unikalnym dymorfizmem płciowym, zależnym od wielkości bulw. Rośliny o małych bulwach tworzą wyłącznie kwiaty męskie, a w miarę wzrostu wielkości bulw zaczynają tworzyć kwiaty żeńskie. W warunkach laboratoryjnych dowiedziono, że po zmianie płci rośliny są zdolne do samozapłodnienia. Pyłek zebrany z męskich kwiatów został zamrożony, a następnie zapylono nim kwiaty żeńskie tych samych roślin po zmianie przez nie płci[8]. Arizemy sikokiańskie kwitną na wiosnę. Latem, po przekwitnięciu, wchodzą bądź w okres spoczynku (rośliny męskie), bądź owocują (rośliny żeńskie)[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Należy do rodzaju arizema (Arisaema Mart.) w rodzinie obrazkowatych[2].
Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]- Etymologia nazwy naukowej
- Nazwa łacińska rodzaju pochodzi od greckich słów άρης (aris – roślina z rodzaju Arum) i αίμα (haima – krew) i odnosi się do nakrapianych liści niektórych gatunków. Nazwa gatunkowa pochodzi od wyspy Sikoku, na której występuje ta roślina[10].
- Nazwy zwyczajowe
- Zwyczajowa nazwa angielska tej rośliny to Japanese cobra lily[7] lub Japanese jack-in-the-pulpit (co w wolnym tłumaczeniu znaczy japoński wacek /penis/ na kazalnicy) i jest aluzyjnym odniesieniem do kształtu kwiatostanu tej rośliny oraz kraju jej pochodzenia).
- Arum sazensoo Bürger ex Blume, Rumphia 1: 107 (1836), not validly publ.
- Arisaema sikokianum var. serratum Makino, Bot. Mag. (Tokyo) 7: 322 (1893).
- Arisaema sazensoo f. serratum (Makino) Makino, Bot. Mag. (Tokyo) 15: 132 (1901).
- Arisaema sikokianum var. integrifolium Nakai, Bot. Mag. (Tokyo) 42: 456 (1928).
- Arisaema magnificum Nakai, Bot. Mag. (Tokyo) 45: 105 (1931).
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Rośliny uprawiane jako ozdobne, ze względu na egzotyczne kwiatostany[6].
Uprawa
[edytuj | edytuj kod]- Wymagania
- Rośliny wymagają przepuszczalnego, wilgotnego podłoża, bogatego w próchnicę. Stanowisko w półcieniu lub całkowitym cieniu[7].
- Rozmnażanie
- Rozmnaża się z nasion, ale potrzebuje od 3 do 5 lat rozwoju, zanim zakwitnie[7].
- Przechowywanie
- Gatunek mrozoodporny (strefy mrozoodporności: 5-8[7]) i w warunkach klimatu Polski może być zimowany w gruncie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-28] (ang.).
- ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).
- ↑ a b c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).
- ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d e f Simon Mayo. ARISAEMA SIKOKIANUM Araceae. „Curtis's Botanical Magazine”. 3 (3), s. 109 – 112, 1986. Wiley. DOI: 10.1111/j.1467-8748.1986.tb00299.x. ISSN 1355-4905. (ang.).
- ↑ a b c d e f Missouri Botanical Garden. Arisaema sikokianum. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).
- ↑ Seiichi F., Hasegawa A. i Tsuyoshi K.. The sex changing plant Arisaema sikokianum Franch. et Siva (Araceae) is self-compatible. „Propagation of ornamental plants”. 6 (1), s. 39-43, 2006.
- ↑ Murata Jin, Murata Hiroko, Sugawara Takashi, Yang Yongping i Wu Sugong. New or noteworthy chromosome records in Arisaema (Araceae). „Journal of Japanese Botany”. 81 (1), s. 20-25, 2006.
- ↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
- ↑ Govaerts R.: World Checklist of Araceae. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2006. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
- EoL: 1134482
- Flora of North America: 200027240
- GBIF: 2867402
- identyfikator iNaturalist: 481749
- IPNI: 85804-1
- NCBI: 228843
- Plant Finder: 276308
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-15664
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:85804-1
- identyfikator Tropicos: 2101539
- CoL: GNBT