Artur Zawisza (kapitan)

Artur Zawisza
Data i miejsce urodzenia	24 września 1809 ; Sobota
Data i miejsce śmierci	27 listopada 1833 ; Warszawa
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Artur Zawisza Czarny herbu Przerowa (ur. 24 września 1809 w Sobocie, zm. 27 listopada 1833 w Warszawie) – działacz niepodległościowy, uczestnik powstania listopadowego (1830–1831), członek Towarzystwa Patriotycznego, od 1831 na emigracji we Francji, członek Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, uczestnik partyzantki Zaliwskiego (1833).

Życiorys

Był synem radcy departamentu warszawskiego Jana Gwalberta Cypriana Zawiszy Czarnego i kasztelanki Marii Karnkowskiej. W 1827 ukończył Szkołę Wojewódzką w Kaliszu i wstąpił na Wydział Prawa i Administracji Królewskiego Uniwersytetu w Warszawie. Po wybuchu powstania listopadowego pracował w „Kurierze Polskim” a następnie w „Nowej Polsce”. W styczniu 1831 zaciągnął się do 1 pułku Jazdy Płockiej (późniejszy 8 pułk ułanów). Brał udział w bitwach pod Białołęką, o Olszynkę Grochowską, Ostrołęką^[1] oraz Balicami. Awansował do stopnia kapitana. Za waleczność otrzymał krzyż Virtuti Militari.

Po upadku powstania udał się na emigrację do Francji, gdzie należał do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, loży wolnomularskiej „Trójcy Nierozdzielnej” oraz związku „Namiot Sekwany”. Józef Zaliwski, organizator wyprawy partyzanckiej do Królestwa Polskiego, mianował go dowódcą okręgowym w woj. mazowieckim na obwody warszawski i sochaczewski. W lutym 1833 opuścił Paryż, przez Belgię i Niemcy dotarł do miejscowości Turzno k. Torunia, gdzie po spotkaniu z matką i bratem napisał testament. Po długich partyzanckich walkach 14 czerwca 1833 został schwytany wraz z kilkuosobowym oddziałem w lesie k. Krośniewic i osadzony w Warszawie. Sąd Wojenny skazał go na śmierć przez powieszenie, egzekucja odbyła się publicznie 14 listopada^?/26 listopada 1833, według innych źródeł 15 listopada. Egzekucja odbyła się na placu znajdującym się przy rogatkach Jerozolimskich w Warszawie^[2].

Przed egzekucją powiedział:

Gdybym miał sto lat żyć, wszystkie bym ofiarował mojej Ojczyźnie.

Upamiętnienie

W połowie XIX w. brat Artura Zawiszy, August Zawisza, nadał na cześć swojego brata nazwę „Arturów” jednemu ze swoich folwarków; folwark został z czasem przemianowany na Arturówek^[3]^[4]^[5].
W 1929 plac w Warszawie, na którym został stracony, nazwano placem Artura Zawiszy^[6].
W 1938 w Łowiczu odsłonięto pomnik poświęcony Arturowi Zawiszy.
W 2021 park w Sobocie nazwano imieniem Artura Zawiszy^[7].

Przypisy

↑ Marian Anusiewicz: Wypisy źródłowe do historii sztuki wojennej. Polska sztuka wojenna w latach 1832 - 1862. s. 9.
↑ Aleksander Gieysztor, Janusz Durko: Warszawa. Jej dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1980, s. 350. ISBN 83-213-2958-6.
↑ Andrzej.A. Gramsz Andrzej.A., Las Łagiewnicki i okoliczne wsie, "Grako", 2002, ISBN 83-914994-1-3, OCLC 68643796 [dostęp 2022-08-07] .
↑ Tadeusz (krajoznawca)T.() Maćkowiak Tadeusz (krajoznawca)T.(), Łagiewniki łódzkie : przewodnik, "Literatura", 2004, ISBN 83-89409-28-3, OCLC 69609560 [dostęp 2022-08-07] .
↑ Procesy związane z zagospodarowaniem dóbr: Radogoszcz, Łagiewniki i RogiŁagiewniki i Rogi [online], 9lib.org [dostęp 2022-08-07] (pol.).
↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 376. ISBN 83-86619-97X.
↑ Sobota. Artur Zawisza Czarny patronem miejscowego parku (foto, film) [online], Lowicz24.eu, 14 listopada 2021 [dostęp 2022-08-07] .

Bibliografia

R. Gerber, Studenci Uniwersytetu warszawskiego 1808-1831. Słownik biograficzny, Wrocław 1977
M. Krajewski, Dobrzyński słownik biograficzny. Ludzie europejskiego regionu, Włocławek 2002, s. 706-708.
M. Tyrowicz, Towarzystwo Demokratyczne Polskie 1832-1863. Przywódcy i kadry członkowskie, Warszawa 1964
J. Wegner, Artur Zawisza Czarny, Łowicz 1979
J. Wegner, Testament Artura Zawiszy Czarnego, Przegląd Historyczny 1946
Marian Anusiewicz: Wypisy źródłowe do historii sztuki wojennej. Polska sztuka wojenna w latach 1832 - 1862. Zeszyt 13. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1959.

[1] Marian Anusiewicz: Wypisy źródłowe do historii sztuki wojennej. Polska sztuka wojenna w latach 1832 - 1862. s. 9.

[2] Aleksander Gieysztor, Janusz Durko: Warszawa. Jej dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1980, s. 350. ISBN 83-213-2958-6.

[:3-3] Andrzej.A. Gramsz Andrzej.A., Las Łagiewnicki i okoliczne wsie, "Grako", 2002, ISBN 83-914994-1-3, OCLC 68643796 [dostęp 2022-08-07] .

[:4-4] Tadeusz (krajoznawca)T.() Maćkowiak Tadeusz (krajoznawca)T.(), Łagiewniki łódzkie : przewodnik, "Literatura", 2004, ISBN 83-89409-28-3, OCLC 69609560 [dostęp 2022-08-07] .

[5] Procesy związane z zagospodarowaniem dóbr: Radogoszcz, Łagiewniki i RogiŁagiewniki i Rogi [online], 9lib.org [dostęp 2022-08-07] (pol.).

[6] Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 376. ISBN 83-86619-97X.

[7] Sobota. Artur Zawisza Czarny patronem miejscowego parku (foto, film) [online], Lowicz24.eu, 14 listopada 2021 [dostęp 2022-08-07] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]