Atleta (posąg z Efezu)
Szablon:Rzeźba infobox Atleta – starożytna rzeźba grecka, datowana na I wiek n.e., wykonana w brązie, przedstawiająca Apoksyomenosa czyszczącego skrobak, znajdująca się w zbiorze antyków Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.
Historia
Wykonany w brązie posąg Atlety został znaleziony w Efezie[1], współcześnie koło miasta Selçuk w prowincji Izmir w zachodniej Turcji. W 263 roku n.e miasto zostało zniszczone przez Gotów, a w 614 roku przez trzęsienie ziemi. Posąg, w postaci kilkuset fragmentów, odkryto w 1896 roku podczas wykopalisk prowadzonych przez młodego archeologa Rudolf Heberdey (1864–1936), kierującego ekspedycją austriacką[2]. Znaleziono go w palestrze na terenie gimnazjonu[1].
Opis
Rzeźba przedstawia nagiego młodego mężczyznę, atletę czyszczącego kciukiem i palcem wskazującym lewej dłoni dopiero co użyty skrobak. Uczestnicy ćwiczeń i zmagań czyścili nim ciało z oliwy i pyłu. Samo narzędzie nie zachowało się. Posąg mierzy 192 cm[1].
Rekonstrukcja
Atletę (we fragmentach) ofiarował cesarzowi Franciszkowi Józefowi I sułtan turecki Abdülhamid II. Dopiero w Wiedniu posąg został zrekonstruowany z 234 elementów, które zamocowano na mosiężnych taśmach przy pomocy 1800 śrub i zamontowano na żelaznej ramie. W celu stabilizacji wypełniono go zaprawą murarską[2]. Po rekonstrukcji posąg został w 1911 roku zinwentaryzowany (nr katal. VI 3168)[1]. Później jednak rzeźba była wystawiona w Świątynia Tezeusza, znajdującej się w wiedeńskim parku Volksgarten (Wiedeń), gdzie wskutek warunków atmosferycznych oraz wyziewów przesyconych kwaśnym winem ze znajdującej się poniżej starej piwniczki, zaprawa zaczęła się rozpuszczać. Następnie, wskutek korozji, na brązie pojawiły się wykwity[2].
Atrybucja
Rzeźba jest wykonaną w czasach rzymskich kopią zaginionego, a pochodzącego z około 330 roku p.n.e.[1] posągu Apoksyomenosa, młodzieńca czyszczącego strygilos (skrobak w kształcie półksiężyca)[2]. Posągu nie można przypisać żadnemu greckiemu artyście, jednak liczne jego przedstawienia rzymskie, zarówno w marmurze, jak i powtórzenia na glinianych lub kamiennych płaskorzeźbach świadczą o dużej popularności oryginału[1]. Powołując się na podobieństwo z odnalezionym w 1996 roku w Chorwacji posągiem Apoksyomenosa, można przypuszczać, iż autorem greckiego pierwowzoru był Dedal z Sykionu[3].
Wystawa sztuki hellenistycznej
Przed planowaną wystawą objazdową artefaktów sztuki z epoki hellenistycznej, organizowaną w 2015 roku wspólnie z Muzeum J. Paul Getty’ego, posąg atlety badano przez dwa lata we współpracy z ekspertami z tego muzeum. Po analizie chemicznej i badaniach endoskopowych, którym poddano zaprawę wypełniającą, oraz badaniach konstrukcji przy pomocy rentgena stwierdzono, że rzeźba jest w dobrym stanie i może „podróżować”[2]. Oba posągi, ten wykopany spod ziemi w Efezie i ten wyjęty z morza z głębokości prawie 50 m w pobliżu wysp Lošinj i Vele Orjule, były prezentowane razem w czasie wspólnego tournée – wystawy objazdowej w Wiedniu, Florencji, Los Angeles i Waszyngtonie[2].
Galeria
-
Apoksyomenos z Watykanu -
Apoksyomenos „chorwacki” -
Atleta „efeski” -
Atleta w bocznym ujęciu
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e f Athlet. Das Kunsthistorische Museum khm.at. [dostęp 2018-01-17]. (niem.).
- ↑ a b c d e f Michael Vosatka: Fit im hohen Alter: Ein Sportler geht auf Reisen. derstandard.at, 2015-03-04. [dostęp 2018-02-17]. (niem.).
- ↑ Paolo Moreno: Nuova storia dell’arte antica. paolomoreno.com. [dostęp 2018-01-17]. (wł.).