Florencja
gmina | |||||
Kolaż zdjęć Florencji Dawid, Katedra Santa Maria del Fiore, Ponte Vecchio, Galeria Uffizi, Kościół Santa Croce, Piazza della Signoria, Palazzo Vecchio, Palazzo Pitti, widok ogólny katedry | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Region | |||||
Prowincja | |||||
Kod ISTAT |
048017 | ||||
Powierzchnia |
102 km² | ||||
Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
3556,3 os./km² | ||||
Numer kierunkowy |
055 | ||||
Kod pocztowy |
50100 | ||||
Położenie na mapie Toskanii | |||||
Położenie na mapie Włoch | |||||
43°47′N 11°15′E/43,783333 11,250000 | |||||
Strona internetowa |
Florencja (wł. Firenze, MAF: [fiˈrɛnʦe]) – miasto w środkowych Włoszech, nad Arno, u stóp Apeninów[1], stolica Toskanii i prowincji Florencja, stolica Włoch w latach 1865–1871. W 2022 roku liczyła 362 tys. mieszkańców.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Założone przez Etrusków jako Faesulae[2], zburzone przez Sullę w 82 p.n.e. Następnie odbudowane przez Juliusza Cezara w 59 p.n.e. jako kolonia dla byłych żołnierzy i nazwane Florentia. Zabudowa tego okresu została założona na planie obozu wojskowego. Z tego okresu pochodzi zachowany szachownicowy układ ulic. Początkowo, w czasach Cesarstwa rzymskiego, Florencja była ośrodkiem handlu i rzemiosła. W 405 obroniła się przed najazdem Ostrogotów, w 539 uzależniona od Bizancjum, a od 541 od Gotów. W 570 została podbita przez Longobardów, którzy z kolei utracili miasto na rzecz Franków.
W XI wieku odzyskała znaczenie jako ośrodek handlu, przede wszystkim z uwagi na swoje położenie – na drodze z Francji do Rzymu. W 1078 rozpoczęto budowę nowych fortyfikacji.
Od 1115 miasto uzyskało status niezależnego miasta, od 1167[2] weszło w skład Ligi Lombardzkiej, a w 1183 Florencja ogłosiła się komuną miejską. Mimo trwających w tym okresie zatargów pomiędzy stronnictwami gwelfów i gibelinów, licznych sporów i wojen, był to trwający wiele stuleci czas rozkwitu i rozwoju miasta. Oprócz handlu w XII wieku rozwinęło się sukiennictwo, a później także jedwabnictwo. W XIII wieku powstały pierwsze domy bankowe. W 1252 rozpoczęto bicie złotych monet – florenów, które szybko stały się główną monetą Europy. W mieście działali Brunetto Latini, Dante Alighieri, Giotto di Bondone i Arnolfo di Cambio. Jednocześnie narastał konflikt pomiędzy bogatymi kupcami i rzemieślnikami, reprezentowanymi przez cechy, a pozbawioną praw ubogą ludnością.
Na przełomie XIII i XIV wieku było to jedno z największych miast Europy z ponad 100 tysiącami mieszkańców[3]. Zaraza z 1348[2], która spowodowała dalsze zubożenie społeczeństwa, doprowadziła do wybuchu powstania w 1378, które zmieniło formę sprawowania władzy. Od 1434 miastem począł rządzić ród Medyceuszów, który doprowadził miasto do największej potęgi gospodarczej i kulturalnej (druga połowa XV w.). Pod rządami Wawrzyńca Wspaniałego (Il Magnifico) miasto wzbogaciło się o znaczną liczbę wielkich dzieł sztuki oraz liczne budowle. Po obaleniu Savonaroli w 1498 faktyczną władzę w Republice Florenckiej jako dożywotni gonfalonier przejął Piero Soderini, a jego bliskim współpracownikiem był Niccolò Machiavelli. W 1512, po obaleniu republiki, do władzy powrócili Medyceusze – od 1569 roku jako wielcy książęta Toskanii. Ich rządy trwały do 1737 roku.
Był to okres największego rozkwitu miasta zarówno pod względem gospodarczym, jak i kulturalnym. W tym czasie tworzyli w nim Leonardo da Vinci i Michał Anioł (Michelangelo). Pod koniec XVI wieku powstała tam także grupa kompozytorów, poetów i teoretyków muzyki, zwana Cameratą florencką. Z jej działalnością łączy się też powstanie pierwszej w historii światowej muzyki opery – Dafne Jacopa Periego, wystawionej w pałacu Jacopa Corsiego w karnawale 1598.
Po wygaśnięciu dynastii Medyceuszy w 1737 roku Toskania wraz z Florencją została podporządkowana bocznej linii austriackich Habsburgów, a stery władzy przejęła rodzina Lorena[4] (wł. Asburgo-Lorena). W latach 1801–1808 Florencja była stolicą Królestwa Etrurii, następnie ponownie znalazła się pod rządami dynastii habsbursko-lotaryńskiej.
Zjednoczone Włochy
[edytuj | edytuj kod]Od 1860 włączona do Królestwa Sardynii, przejściowo była stolicą Zjednoczonych Włoch w latach 1865–1870.
Podczas II wojny światowej Florencję w marcu 1944 objął strajk generalny ogłoszony przez włoski ruch oporu. W lipcu 1944 miasto doznało poważnych zniszczeń od bombardowań i ostrzału artyleryjskiego w trakcie walk toczonych po obu stronach Arno przez oddziały nowozelandzkie 8 Armii brytyjskiej i lokalne grupy ruchu oporu z wojskami niemieckimi i oddziałami włoskich faszystów.
4 listopada 1966 Florencję nawiedziła wielka powódź wskutek wylania Arno, co spowodowało podtopienie i zniszczenie wielu cennych zabytków. M.in. zalany został most Ponte Vecchio; woda uniosła część biżuterii ze sklepów na moście, którą mieszkańcy próbowali potem wyłowić[5].
Zabytki i atrakcje turystyczne
[edytuj | edytuj kod]- Baptysterium Jana Chrzciciela (Battistero di San Giovanni Battista)
- Biblioteka Laurenziana (Biblioteca Medicea Laurenziana)
- Boboli
- Galeria Akademii (Galleria dell’Accademia)
- Galeria Uffizi (Galleria degli Uffizi)
- Katedra Matki Boskiej Kwietnej (Cattedrale di Santa Maria del Fiore)
- Katedra Santa Reparata (Chiesa di Santa Reparata)
- Muzeum dell'Opera del Duomo
- Kościół Santa Maria del Carmine (Basilica di Santa Maria del Carmine)
- Kościół Santa Maria Novella (Basilica di Santa Maria Novella)
- Kościół Świętego Krzyża (Basilica di Santa Croce)
- Kościół Świętego Wawrzyńca (Basilica di San Lorenzo)
- Kościół Santo Spirito (Basilica di Santo Spirito)
- Kościół San Michele in Orto (Orsanmichele)
- Kościół Trójcy Świętej (Basilica di Santa Trinita)
- Kościół San Miniato al Monte
- Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny (Santissima Annunziata)
- Muzeum San Marco (Museo di San Marco)
- Loggia dei Lanzi (Loggia dei Lanzi, Loggia della Signoria)
- Loggia del Mercato Nuovo (Mercato del Porcellino)
- Loggia del Bigallo
- Ogród botaniczny (Giardino dei Semplici)
- Pałac Bargello (Palazzo del Bargello)
- Pałac Davanzati (Palazzo Davanzati)
- Pałac Vecchio (Palazzo Vecchio)
- Pałac Medyceuszy (Palazzo Medici Riccardi)
- Pałac Strozzi (Palazzo Strozzi)
- Pałac Pitti (Palazzo Pitti)
- Pałac Rucellai (Palazzo Rucellai)
- Plac della Signoria (Piazza della Signoria)
- Plac Republiki (Piazza della Repubblica)
- Most alla Carraia (Ponte alla Carraia)
- Most Trójcy Świętej (Ponte Santa Trinita)
- Most Złotników (Ponte Vecchio)
- Narodowe Muzeum Archeologiczne (Museo archeologico nazionale)
Polonica we Florencji
[edytuj | edytuj kod]- w kościele Santa Croce
- w kaplicy Salvatich znajduje się nagrobek córki Izabeli Czartoryskiej – Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej, zmarłej w 1837 roku. Pomnik wykonał Lorenzo Bartolini. Obok znajduje się nagrobek Zofii z Kickich Cieszkowskiej w formie brązowych „drzwi śmierci”, wykonany w latach 1870–1872 przez mieszkającego we Florencji poetę i rzeźbiarza Teofila Lenartowicza. Jego dziełem jest również znajdująca się w tym kościele płaskorzeźba – epitafium Włocha Stanislao Becchiego, powstańca styczniowego, przedstawiająca moment jego egzekucji przez Rosjan (1882).
- w kaplicy Castellanich znajduje się grobowiec polskiego malarza Michała Bogoria-Skotnickiego (1775-1808), wykonany przez Stefano Ricci, oraz również arystokraty, polityka (posła na Sejm Czteroletni) i kompozytora Michała Kleofasa Ogińskiego (1765-1833).
- w drugim krużganku znajduje się tablica nagrobna Aleksandry Moszczeńskiej, zmarłej w wieku 22 lat w 1838 roku, która była ukochaną Juliusza Słowackiego.
- w kościele San Marco przy Piazza San Marco pochowany jest Stanisław Poniatowski (1755-1833), książę, bratanek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Nagrobek, wykonany w 1857 roku przez I. Villa posiada herb i płaskorzeźbę, przedstawiającą uwolnienie od pańszczyzny i symbol Polski. W posadzce kaplicy jest płyta nagrobna córki księcia, Konstancji, zamężnej za Danielem Zappi, zmarłej w 1851 roku. W klasztorze cystersów koło Florencji znajduje się tablica ku czci księcia Stanisława Poniatowskiego.
- w kościele Santo Spirito są groby księcia Ferdynanda Walker Radziwiłła, zmarłego w 1824 roku i Teresy z Piotrowskich Zawadzkiej, zmarłej w 1834 roku.
- w kościele Santa Trinità, są dwa polskie groby: Teresy Barbary Krasickiej, wdowy po Józefie Rzeczyckim, zmarłej w 1804 roku, oraz Seweryna Grodzickiego, zmarłego w 1853 roku.
- w kościele San Lorenzo znajdują się relikwie św. Kazimierza (zm. 1484), królewicza polskiego (syn króla Kazimierza Jagiellończyka),
- „Villa Favard” od 1829 roku własność księcia Stanisława Poniatowskiego, który nabył tę willę przy południowej rogatce Florencji – Rovezzano. Aktualnie jedna z siedzib Conservatorio di Musica L. Cherubini – florenckiej państwowej uczelni muzycznej
- kamienica przy via Pistoiese, na której przetrwał herb rodowy Poniatowskich – Ciołek.
- dom przy Via Camerata 37, w której mieszkał Teofil Lenartowicz
- dom przy via Montebello 59 z tablicą ku czci Lenartowicza.
- dom przy Via della Scala 65 (dawniej 4307) i Via dei Banchi 7 gdzie mieszkał Juliusz Słowacki.
- budynki przy via Ponte alle Mosse, należących kiedyś do Poniatowskich z ich herbem na fasadzie.
Sport
[edytuj | edytuj kod]We Florencji działa klub piłkarski ACF Fiorentina, który gra w rozgrywkach Serie A.
Gospodarz finału Ligi Światowej siatkarzy w 2014 roku.
Komunikacja
[edytuj | edytuj kod]Stacje kolejowe
[edytuj | edytuj kod]- Firenze Belfiore
- Firenze Campo Marte
- Firenze Cascine
- Firenze Castello
- Firenze Pratignone
- Firenze Rifredi
- Firenze Rovezzano
- Firenze San Marco Vecchio
- Firenze Santa Maria Novella – główny dworzec
- Firenze Statuto
- Firenze Le Cure
- Firenze Le Piaggie
- Firenze Salviati
- Firenze Zambra
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]- Drezno, Niemcy
- Isfahan, Iran
- Kassel, Niemcy
- Kioto, Japonia
- Filadelfia, Stany Zjednoczone
- Reims, Francja
- Kraków, Polska
- Ateny, Grecja
- Edynburg, Wielka Brytania
- Grenada, Hiszpania
- Turku, Finlandia
- Al-Ujun, Maroko
- Asmara, Erytrea
- Fez, Maroko
- Kijów, Ukraina
- Kuwejt, Kuwejt
- Nankin, Chińska Republika Ludowa
- Nazaret, Izrael
- Salvador, Brazylia
- Sydney, Australia
- Tirana, Albania
- Valladolid, Hiszpania
- Erywań, Armenia
- Gaziantep, Turcja
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Maciej Malinowski: Bieszczad albo Bieszczadów. obcyjezykpolski.pl. [dostęp 2019-03-25].
- ↑ a b c Praca zbiorowa: Encyklopedia PWN – historia świata. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 772. ISBN 978-83-01-15086-0.
- ↑ Scott G. Bruce, Ecologies and Economies in Medieval and Early Modern Europe, Lejda 2010.
- ↑ Famiglia Dei Lorena Firenze, www.firenze-online.com [dostęp 2016-12-17].
- ↑ Ł. Ropczyński , Florencja [online], Kierunek Włochy, 23 lutego 2018 .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan Władysław Woś, “Florenza bella tutto il vulgo canta”. Testimonianze di viaggiatori polacchi, Trento, Editrice Università degli Studi di Trento, 2006.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Florencja przed 1900 – historyczny plan miasta ze zbiorów Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej
- Florence Travel Guide (ang. • niem. • fr. • wł. • hiszp.)
- Florence Photos. florence-photos.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-08)]. (ang.).
- Oficjalna strona internetowa prowincji (wł.)
- Wirtualna podróż po zabytkach Florencji (ang. • wł.)
- Photo Gallery of Florence
- Zdjęcia z Florencji na obiezyswiat.org. obiezyswiat.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-23)].