Przejdź do zawartości

Barda górnicza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Barda górnicza w muzeum Rüstkammer w Dreźnie
Wojownik w czerwonym kapturze, który zamierza się na wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ulricha von Jungingena trzymaną w prawej ręce bardą górniczą. Fragment obrazu Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki

Barda górnicza (także barta górnicza, niem. Bergbarte) – specjalna, zdobiona odmiana topora górniczego spełniająca rolę narzędzia pracy oraz funkcję militarną i paradną. Symbol typowy tylko dla górnictwa metali nieżelaznych w Saksonii[1].

Pierwotnie w XVII wieku bardy służyły jako narzędzie pracy, później zaczęły pełnić również funkcję militarną i paradną. Od początku XVIII wieku były noszone jedynie przez kopaczy i urzędników górniczych. Bardy, podobnie jak szpady i laski górnicze były oznaką stanu górniczego[2]. Nosili je przy uroczystych okazjach jako ozdobę i część tradycyjnego munduru (niem. Berghabit) wyłącznie górnicy z Saksonii, wydobywający rudy metali: srebra, miedzi i ołowiu[1].

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

Topór wykonany na ogół z blachy żelaznej, ma kształt prostokąta z uskokiem w dolnej części, zaś w górnej części ostrza posiada charakterystyczny długi szpic zakończony ołowianą lub mosiężną kulką. Wewnątrz ma wycięte niewielkie otwory o kształcie krzyża lub liścia koniczyny. Na krańcach ostrza znajdują się zwykle dwie grupy okrągłych otworków. Drzewce wykonane są z rogu jelenia lub inkrustowanego drewna i kości słoniowej, na końcu zakrzywione na kształt stopy. Na ogół na stopce umieszczano herb dynastii Wettynów, a po przeciwnej stronie godło górnicze. Czasami umieszczano na niej daty wykonania topora i inicjały właściciela[1].

Barda górnicza na obrazie Matejki

[edytuj | edytuj kod]

Na obrazie Bitwa pod Grunwaldem autorstwa Jana Matejki obok półnagiego mężczyzny mierzącego w pierś wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ulricha von Jungingena włócznią świętego Maurycego (jest to replika włóczni ofiarowana księciowi Bolesławowi Chrobremu przez cesarza Ottona III podczas zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 roku) stoi drugi wojownik, w czerwonym kapturze, który zamierza się na Jungingena trzymaną w prawej ręce bardą górniczą ze styliskiem kościanym (rogowym). W rzeczywistości barda nie mogła się znaleźć podczas bitwy 15 lipca 1410 i to w dłoni wojownika niższego stanu, ale Matejko często i świadomie dokonywał takiego zabiegu, starając się zawrzeć dodatkowe aluzje i znaki o znaczeniu symbolicznym. Być może Jan Matejko, malując obraz, miał okazję przyjrzeć się jej z bliska w Muzeum Narodowym w Krakowie i wykorzystać jako jeden z rekwizytów[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Marek Skubisz. Ulrich von Jungingen został zabity bartą górniczą?!. „Gazeta Muzealna – Miesięcznik Muzeum Żup Krakowskich”. 69, s. 2, marzec 2009. Wieliczka: Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. 
  2. Kwartalnik historii kultury materialnej, Tom 15. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 151.