Godło górnicze
Godło górnicze[1] (kupla[2], pop. górnicze młotki[3]) – najbardziej rozpoznawalny symbol górnictwa[4]. Godło składa się z dwóch skrzyżowanych narzędzi: żelazka i pyrlika (perlika). Narzędzia koloru czarnego (sadza); w przypadku użycia jako elementu herbu górniczego tło zielone (chromoksyd) lub zielone u góry, czarne u dołu w przypadku sztandaru[5].
Żelazo lub żelazko (żelosko) to narzędzie urabiające, ostro zakończone o kształcie klina, górna część trzonka wychodzi poza obrys metalowej części.
Perlik (pyrlik) ma obydwa końce płaskie i przekrój podłużny prostokątny, trzonek niewychodzący poza obrys metalowej części, rodzaj młotka, pyrlikiem uderzano w żelazko (żelosko).
Wiele miast o górniczych tradycjach ma w herbach miejskich herb górniczy, np. Tarnowskie Góry[6] i Świętochłowice[7]. W heraldyce na spodzie leży żelosko, a na nim pyrlik (choć i niewłaściwe formy, w odwrotnej kolejności się na herbach miejskich zdarzają).
Kupla widnieje także na mundurze górniczym, emblematach kopalń, miejsc, przedmiotów związanych z górnictwem, a także np. klubów sportowych z górniczych regionów (np. Górnik Zabrze, Szachtjor Donieck).
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Pyrlik i żelazko (śl. gwar. pyrlik i żelosko)
Perlik (pod spodem) i żelazko (na wierzchu)
Pyrlik i żelosko na fasadzie Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu
Kupla na bramie
Kupla w oknie
Kupla w naczółku okna
Herb Tarnowskich Gór, w nim herb górniczy
Herb Świętochłowic, również z herbem górniczym
Herb Kaden z odwróconą kuplą
.svg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gajda 1988 ↓.
- ↑ Świtała-Trybek 2014 ↓.
- ↑ Karolina Baca-Pogorzelska: Górniczy słownik. Rzeczpospolita, 2009-06-09. [dostęp 2017-07-25].
- ↑ Wojciech Preidl: Stanisław Majewski – inżynier górniczy, historyk górnictwa. W: Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury. P.P. Zagożdzon (red.), M. Madziarz (red.). T. 2. Wrocław: 2009, s. 278.
- ↑ Stanisław Gisman: Słownik górniczy. Barwy górnictwa. Katowice: Instytut Węglowy, 1949, s. 387.
- ↑ Marek Wojcik: 450 lat herbu Miasta Tarnowskie Góry. Montes Tarnovicensis. [dostęp 2017-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Herb Świętochłowic. Portal miejski Swiony.pl. [dostęp 2017-07-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dorota Świtała-Trybek. Lokomotywy i wagoniki górnicze jako pamiątki historii oraz atrakcje turystyczne. „Turystyka Kulturowa”. 8, s. 35, 2014-08. ISSN 1689-4642.
- Stanisław Gajda: Gwara górnicza. W: Górniczy stan w wierzeniach, obrzędach, humorze i pieśniach. Dorota Simonides (red.). Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1988, s. 442. ISBN 83-7008-067-7.
