Biegus płaskodzioby

Biegus płaskodzioby
	Calidris falcinellus
	(Pontoppidan, 1763)
	; Dorosły latem
	; Małe stadko
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	biegusy
Plemię	Calidrini
Rodzaj	Calidris
Gatunek	biegus płaskodzioby
Synonimy
	Scolopax Falcinellus Pontoppidan, 1763; Limicola falcinellus (Pontoppidan, 1763);
	Scolopax Falcinellus Pontoppidan, 1763; Limicola falcinellus (Pontoppidan, 1763);
Podgatunki
	C. f. falcinellus (Pontoppidan, 1763); C. f. sibirica (Dresser, 1876);
	C. f. falcinellus (Pontoppidan, 1763); C. f. sibirica (Dresser, 1876);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	; lęgowiska C. f. falcinellus lęgowiska C. f. sibirica zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Biegus płaskodzioby^[4], biegusik (Calidris falcinellus) – gatunek małego, wędrownego ptaka brodzącego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Jest narażony na wyginięcie.

Występowanie

Biegus płaskodzioby zamieszkuje w zależności od podgatunku^[2]^[5]:

C. falcinellus falcinellus – Skandynawia i północno-zachodnia Rosja. Zimuje we wschodniej i południowej Afryce, na Bliskim Wschodzie, w zachodnich i południowych Indiach oraz na Cejlonie. W Polsce regularnie spotykany podczas przelotów, głównie na wybrzeżu. Najliczniejszy w lipcu–wrześniu.
C. falcinellus sibirica – Syberia między Tajmyrem a Kołymą. Zimuje w północno-wschodnich Indiach, Azji Południowo-Wschodniej (w tym na Filipinach i w Indonezji) oraz w Australii.

W Polsce skrajnie nielicznie przelotny ptak, spotykany od połowy kwietnia do września, z czego najliczniej spotykany jest w czerwcu^[6]^[7].

Morfologia

Wygląd: Brak dymorfizmu płciowego, wiekowy słabo zaznaczony. Nieco mniejszy od biegusa zmiennego ptak o smukłej sylwetce, krótkich, brudnozielonych nogach, przez które wydaje się nieco ociężały i skulony oraz długi, z czarnym dziobem z nieco zagiętą końcówką^[7]. Odróżniany od innych biegusów po wielkości, wolniejszych ruchach, ciemnym wierzchu i białym spodzie^[7]. We wszystkich szatach biała brew. Dorosłe osobniki latem mają pióra na wierzchu biało-płowo zakończone, biały pas przypominający literę ,,V”, plamy w kształcie grotów na piersi oraz wyraźną, ciemną plamę na kantarku (u młodych ptaków rozmytą). Wierzch głowy ciemny. Dorosłe zimą są szare z wierzchu z czarnymi środkami piór na pokrywach skrzydłowych. Młode ptaki w szacie juwenalnej mają upierzenie jak u dorosłych, ale wierzch ciała bardziej kontrastowy, a kreski na piersi bardziej kuliste^[7].

Wymiary średnie^[7]: długość ciała ok. 15–18 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 32–37 cm
masa ciała ok. 25–50 g

Głos

W locie wydaje wibrujące, trelujące „cziurrip”, poza tym głos podobny do biegusa zmiennego^[7].

Ekologia i zachowanie

Tryb życia

Gniazduje pojedynczo lub w niewielkich skupieniach w północnej Eurazji, zimuje punktowo w południowej Azji i wschodniej oraz południowej Afryce; podczas wędrówek zatrzymuje się w na wybrzeżach i błotnych akwenach wodnych. Zasiedla torfowiska i bagna porośnięte ubogą roślinnością. Jest wszystkożerny, zjada bezkręgowce, m.in. owady, pierścienice, mięczaki i skorupiaki oraz nasiona roślin. Pokarm zbiera z wody i błota, nie sonduje dziobem podłoża.

Rozród

Jest gatunkiem monogamicznym. Samiec wiosną buduje zwykle 2–3 gniazda, po czym samica wybiera jedno z nich. Ma ono postać wgłębienia w ziemi, bądź kępie roślin, wyłożone jest materiałem roślinnym. Od czerwca do początku lipca samica składa 4 jaja (rzadko 3), które są wysiadywane przez samca i samicę. Po około 21–22 dniach inkubacji wykluwają się młode, które od momentu urodzenia umieją zdobywać pokarm. Później opieką zajmuje się tylko samiec.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2024 roku uznaje biegusa płaskodziobego za gatunek narażony (VU, Vulnerable); wcześniej klasyfikowany był jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji w 2024 roku szacowano na 96–136 tysięcy dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za silnie spadkowy^[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[8].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Limicola falcinellus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-03-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Broad-billed Sandpiper (Limicola falcinellus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Calidris falcinellus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2024, wersja 2024-2 [dostęp 2025-02-01] (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 - biegusy (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-01].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, Crab-plover, coursers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-12]. (ang.).
↑ MichałM. Radziszewski MichałM. i inni red., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski: przewodnik ornitologa, Bełchatów : Warszawa: Fenix ; PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o, 2022, s. 176, ISBN 978-83-65808-48-6 [dostęp 2023-12-02] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f LarsL. Svensson LarsL. i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie II poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa : [Marki]: Multico Oficyna Wydawnicza ; we współpracy z Ogólnopolskim Towarzystwem Ochrony Ptaków, 2021, s. 150, ISBN 978-83-7763-530-8 [dostęp 2023-12-02] .
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Biegus płaskodzioby (Limicola falcinellus). ptaki.info. [dostęp 2014-03-01].
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Limicola falcinellus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-03-01] (ang.).

[ibc-2] Broad-billed Sandpiper (Limicola falcinellus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).

[iucn-3] BirdLife International, Calidris falcinellus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2024, wersja 2024-2 [dostęp 2025-02-01] (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 - biegusy (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-01].

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, Crab-plover, coursers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-12]. (ang.).

[6] MichałM. Radziszewski MichałM. i inni red., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski: przewodnik ornitologa, Bełchatów : Warszawa: Fenix ; PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o, 2022, s. 176, ISBN 978-83-65808-48-6 [dostęp 2023-12-02] .

[:0-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f LarsL. Svensson LarsL. i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie II poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa : [Marki]: Multico Oficyna Wydawnicza ; we współpracy z Ogólnopolskim Towarzystwem Ochrony Ptaków, 2021, s. 150, ISBN 978-83-7763-530-8 [dostęp 2023-12-02] .

[8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]