Blattulidae
| Blattulidae | |
| Vishnyakova, 1982 | |
| Okres istnienia: trias–kreda | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| (bez rangi) | Dicondylia |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Nadrząd | |
| (bez rangi) | Dictyoptera |
| Rząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina |
Blattulidae |
Blattulidae – wymarła rodzina owadów z rzędu karaczanów. W erze mezozoicznej była szeroko rozprzestrzeniona. Jej zapis rozciąga się od triasu późnego do kredy[1].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Karaczany te zwykle osiągały niewielkie, niedochodzące do 10 mm długości przedniego skrzydła wymiary ciała, aczkolwiek znane są nieliczne gatunki osiągające do 17 mm długości przedniego skrzydła. Miały kulistawą głowę z oczami złożonymi mniej lub bardziej wystającymi poza jej obrys i dwoma wyraźnymi, ciemnymi paskami na potylicy. Czułki miały na poszczególnych członach zestaw poprzecznych listewek i od pięciu do siedmiu umieszczonych przedwierzchołkowo sensillów szczecinkowych (sensilla chaetica) o długości około połowy członu. Narządy gębowe miały krótkie i przysadziste głaszczki szczękowe. Użyłkowanie skrzydła przedniego cechowało się nierozgałęzioną żyłką subkostalną, niewyodrębnionym sektorem radialnym, nierozgałęzioną żyłką analną oraz częstą obecnością żyłek poprzecznych. Użyłkowanie skrzydła tylnego charakteryzowało się grzbieniastą pierwszą odnogą żyłki radialnej, wyodrębnionym sektorem radialnym, zwykle niezmodyfikowanym rozgałęzieniem żyłki kubitalnej przedniej, nierozgałęzioną żyłką kubitalną tylną oraz zakrzywioną i rozgałęzioną żyłką analną pierwszą. Odwłok zaopatrzony był w wyrostki rylcowe i mające nadzwyczaj długie sensilla szczecinkowe (sensilla chaetica) przysadki odwłokowe. U samic widoczne było od zewnątrz krótkie pokładełko[2].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Takson ten wprowadzony został w 1982 roku przez Walentinę Wiszniakową[3]. Klasyfikuje się go w nadrodzinie Blattuloidea[4][5][6][2] wraz z Phyloblattidae[6] lub też w nadrodzinie Corydioidea[7][8].
Do rodziny tej zalicza się rodzaje:
- Anablatta Martins-Neto et Gallego, 2007[9]
- Argentinoblattula Martins-Neto et Gallego, 2005[10]
- Batola Vršanský, 2009[2]
- Blattula Handlirsch, 1906[1]
- Blattulites Vishnyakova, 1982[3]
- Elisama Giebel, 1856[1]
- Globula Vršanský, 2009[2]
- Habroblattula Wang et al., 2007[11]
- Huablattula Qiu et al., 2019[1]
- Kridla Vršanský, 2005[5]
- Macroblattula Wang et al., 2007[12]
- Nannoblattula Handlirsch[3]
- Nula Vršanský, 2008[13]
- Ocelloblattula Anisyutkin et Gorochov, 2008[4]
- Orbablattula Martínez-Delclòs, 1993[14]
- Svabula Vršanský, 2005[5]
- Vrtula Vršanský, 2008[6]
- Xonpepetla Cifuentes-Ruiz et Vršanský, 2006[15]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Lu Qiu, Zong-Qing Wang, Yan-Li Che. First record of Blattulidae from mid-Cretaceous Burmese amber (Insecta: Dictyoptera). „Cretaceous Research”. 99, s. 281-290, 2019. Elsevier Ltd.. DOI: 10.1016/j.cretres.2019.03.011.
- ↑ a b c d Peter Vršanský. Albian cockroaches (Insecta, Blattida) from French amber of Archingeay. „Geodiversitas”. 31, s. 73-98, 2009. Muséum national d’Histoire naturelle, Paris.
- ↑ a b c V.N. Vishnyakova. Jurassic cockroaches of the new family Blattulidae from Siberia. „Paleontological Journal”. 16 (2), s. 67-77, 1982.
- ↑ a b L.N. Anisyutkin, A.V. Gorochov. A new genus and species of the cockroach family Blattulidae from Lebanese amber (Dictyoptera, Blattina). „Paleontologicheskii Zhurnal”. 1, s. 44-47, 2008.
- ↑ a b c P. Vršanský. A fossil insect in a drilling core sample - cockroach Kridla stastia gen. et sp. nov. (Blattulidae) from the Cretaceous of the Verkhne-Bureinskaya Depression in eastern Russia. „Entomological Problems”. 35, s. 115-116, 2005.
- ↑ a b c P. Vršanský. New blattarians and a review of dictyopteran assemblages from the Lower Cretaceous of Mongolia. „Acta Palaeontologica Polonica”. 53, s. 129-136., 2008.
- ↑ P. Vršanský. Unique assemblage of Dictyoptera (Insecta - Blattaria, Mantodea, Isoptera) from the Lower Cretaceous of Bon Tsagaan Nuur in Mongolia. „Entomological Problems”. 33, s. 119-151, 2003.
- ↑ P. Vršanský. Transitional Jurassic/Cretaceous Cockroach assemblage (Insecta, Blattaria) from the Shar-Teg in Mongolia. „Geologica Carpathica”. 55 (6), s. 457-468, 2004.
- ↑ R.G. Martins-Neto, O.F. Gallego. Taxonomy; A new Triassic insect fauna from Cerro Bayo, Potrerillos (Mendoza Province, Argentina) with descriptions of new taxa (Insecta: Blattoptera and Coleoptera). „Alcheringa”. 31, s. 199-213, 2007.
- ↑ R.G. Martins-Neto, O.F. Gallego. Taxonomy; The Triassic Insect Fauna from Argentina. Blattoptera from the Los Rastros Formation (Bermejo Basin), La Rioja Province. „Ameghiniana”. 42 (4), s. 1-21, 2005.
- ↑ T.T. Wang, J.H. Liang, D. Ren. Variability of Habroblattula drepanoides gen. et. sp. nov. (Insecta: Blattaria: Blattulidae) from the Yixian Formation in Liaoning, China. „Zootaxa”. 1443, s. 17-27, 2007.
- ↑ T.T. Wang, D. Ren, J,H. Liang. Systematics, in New Mesozoic cockroaches (Blattaria: Blattulidae) from Jehol Biota of western Liaoning in China. „Annales Zoologici”. 57, s. 483-495, 2007.
- ↑ P. Vršanský. A complete larva of a Mesozoic (Early Cenomanian) cockroach (Insecta: Blattaria: Blattulidae) from the Sisteron amber (Alpes de Haute Provence, SE France). „Geologica Carpathica”. 59, s. 269-272, 2008.
- ↑ X. Martínez-Delclòs. Blátidos (Insecta, Blattodea) del Cretácico Inferior de España. Familias Mesoblattinidae, Blattulidae y Poliphagidae. „Boletín Geológico y Minero”. 104, s. 516-538, 1993.
- ↑ P. Cifuentes-Ruiz, P. Vršanský, F. J. Vega, S. R. S. Cevallos-Ferriz, E. González-Soriano, C. R. Delgado Jesús. Campanian terrestrial arthropods from the Cerro del Pueblo Formation, Difunta Group in northeastern Mexico. „Geologica Carpathica”. 57 (5), s. 347-354, 2006.