Brama św. Heleny
 nr rej. 1541 (NICPMI)
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Triq Santa Liena |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Ukończenie budowy |
1736 |
| Właściciel |
Rząd Malty |
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |
Położenie na mapie Malty  | |
 35°52′45,1″N 14°31′14,7″E/35,879194 14,520750
| |
Brama św. Heleny (malt. Il-Bieb ta' Santa Liena, ang. St. Helen's Gate), znana też jako Porta dei Mortari – główna brama Santa Margherita Lines, wiodąca do Cospicua na Malcie. Została zbudowana w stylu barokowym w roku 1736, według projektu Charlesa François de Mondion, w czasie rządów Wielkiego Mistrza António Manoela de Vilheny.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Budowa Santa Margherita Lines rozpoczęła się w roku 1638, lecz prace zostały wstrzymane w roku 1645, i wznowiono je dopiero w roku 1715[1][2]. Brama św. Heleny została zbudowana w roku 1736 według projektu francuskiego architekta Charlesa François de Mondion[3]. Brama znajduje się w centrum St. Helen Curtain, muru obronnego między Bastionem św. Heleny i Bastionem św. Jana Jałmużnika, i służy jako główna brama do miasta Cospicua[1][4].
Brama posiadała pierwotnie most zwodzony à la Vauban, lecz na początku XIX wieku został on zastąpiony mechanizmem „łańcuch i wielokrążek”. Brama posiadała też kazamaty z dwoma pomieszczeniami dla wartowników strzegących bramy[3]. W roku 1947, z polecenia ówczesnego ministra odbudowy Dom Mintoffa, pokoje dla straży zostały zburzone, aby zrobić miejsce dla dwóch nowych przejazdów, w związku z intensyfikacją ruchu pojazdów[1]. Brama była oryginalnie ochraniana przez trójkątną lunetę oraz kleszcze, lecz te zostały zburzone w XIX wieku, aby zrobić miejsce dla nowej drogi[3].
Brama była odnawiana w roku 1999 oraz 2004. Dokonano wtedy pewnych prac archeologicznych, odkrywając m.in. przyczółek mostu zwodzonego[3][1]. Teren wokół bramy został później wybrukowany oraz zainstalowano oświetlenie[1][5].
Brama została wpisana na „Antiquities List of 1925”[6]. Jest teraz uznana jako zabytek narodowy 1. klasy, jest również ujęta w National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands[7].
Architektura bramy
[edytuj | edytuj kod]Brama św. Heleny posiada barokowy portal, jest uznawana za jedno z najładniejszych XVIII-wiecznych przejść zbudowanych przez Rycerzy Joannitów[3][5]. Główna fasada portalu zbudowana jest z, naprzemiennie, gładkich i boniowanych segmentów kamiennych, posiada ozdobny zwornik oraz dwie półkolumny podtrzymujące gzyms. Nad każdą z kolumn stoi rzeźbiony z marmuru moździerz, co dało bramie jej drugą nazwę Porta dei Mortari (wł. mortar – moździerz). Centralnie pomiędzy moździerzami znajduje się fronton, zawierający dwie marmurowe tarcze herbowe, rozdzielone mieczem. Oryginalnie przedstawiały one herby Zakonu św. Jana oraz Wielkiego Mistrza António Manoela de Vilheny, lecz ich powierzchnie zostały zniszczone w roku 1798, podczas francuskiej okupacji Malty[3].
Łukowe wejście jest zwieńczone marmurową tablicą, zawierającą łacińską inskrypcję, dotyczącą budowy Santa Margherita Lines:[3][1]
MUNIMENTUM HOC
(Ta forteca, zbudowana według projektu kardynała z Fiorenzuoli, dla większej obrony tych portów, za rządów Wielkiego Mistrza Lascarisa, została wstrzymana z powodu budowy linii obronnych Cottonera. Wielcy Mistrzowie Raymond Perellos oraz Marc'Antonio Zondadari postanowili odpowiednio postępować w celu odnowienia budowy. W końcu, Jego Eminencja Wielki Mistrz Brat Pan Antonio Manoel de Vilhena, w taki sam sposób, w jaki ukończył inne forty, zarządził, aby te konstrukcje obronne zostały wykonane według większego projektu przez bardziej wykwalifikowanych architektów, przy aprobacie całego Zakonu Rycerskiego w roku 1736.)
AD MAJUS HORUM PORTUUM TUTAMEN
SECUNUUM GRAPHIDEM
A CARDINALI DE FLORENTIOLA INSTITUTUM
SUB M. MAGISTRO LASCARIS INCHOATUM
DEINDE EMERGENTE
COTONERI.E ARCIS ÆDIFICATIONE INTERMISSUM
MM. MM. RAYMUNDUS PERELLOS, ET M. ANT ZONDADARIUS
ALTER CONTINUARI, ALTER IN ALIAM FORMAM REDIGI CONSUERUNT
TANDEM EM. M. M. FR. D. ANT. MANOEL DE VILHENA
COETERIS MUNIMENTIS ABSOLUTIS, IPSUM PERPICI CURAVIT
JUXTA AMPLIOREM
INSIGNIUM MACHINATORUM DEFORMATIONEM
UNIVERSO MILITARI ORDINE PLAUDENTE
ANNO MDCCXXXVI
Architektonicznie, brama jest podobna do Bramy Głównej Fortu Manoel, zaprojektowanej przez Mondiona w roku 1726. Jest jedną z dwóch tylko bram na Malcie, które posiadają przedstawienia elementów artyleryjskich w naturalnej wielkości; drugą bramą jest Porte des Bombes, zbudowana w roku 1721[3].
W środku barokowej bramy znajduje się kopia obrazu Mattia Preti. 4 grudnia 2000 roku oryginalny obraz został zabrany przez Restoration Unit w celu odnowienia. Architektem odpowiedzialnym za projekt odnowienia bramy i jej sąsiedztwa był Herman Bonnici[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Alfie Guillaumier: Bliet u Rħula Maltin. Klabb Kotba Maltin, 2002, s. 108-109. ISBN 99932-39-15-1. (malt.).
- ↑ Jimmy Graham: Sta.Margherita Lines (Firenzuola Lines). La Crac, 2014-01-13. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-20)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Stephen C. Spiteri: Porta dei Mortari. MilitaryArchitecture.com, 2010-09-06. [dostęp 2016-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-20)]. (ang.).
- ↑ St Helen Curtain – Sta Margherita Lines. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands, 2013-06-28. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-20)]. (ang.).
- ↑ a b St Helen's Gate to be enhanced. [w:] Times of Malta [on-line]. 2006-02-07. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-20)]. (ang.).
- ↑ Protection of Antiquities Regulations 21st November, 1932 Government Notice 402 of 1932, as Amended by Government Notices 127 of 1935 and 338 of 1939.. Malta Environment and Planning Authority. (ang.).
- ↑ St Helen Gate – Sta Margherita Lines. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands, 2013-06-28. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-19)]. (ang.).