Brodaczek oliwkowy
| Chalcostigma olivaceum[1] | |||
| (Lawrence, 1864) | |||
.jpg) Rycina z A monograph of the Trochilidae, or family of humming-birds (John Gould, 1880) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
brodaczek oliwkowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Brodaczek oliwkowy[4][5] (Chalcostigma olivaceum) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Występuje w Andach w zachodniej części Ameryki Południowej, od Peru do zachodniej Boliwii[6]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[3].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał amerykański ornitolog George Newbold Lawrence w 1864 roku na łamach „Annals of the Lyceum of Natural History of New York”. Autor zaliczył ten gatunek do rodzaju Ramphomicron i nadał mu nazwę Ramphomicron olivaceus, a jako miejsce typowe podał La Paz w Boliwii. Obecnie zaliczany jest do rodzaju Chalcostigma[2][7].
Wyróżnia się dwa podgatunki Chalcostigma olivaceum[6][8][9][10]:
- C. o. pallens Carriker, 1935,
- C. o. olivaceum (Lawrence, 1864).
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Chalcostigma: gr. χαλκος khalkos „brąz, miedź”; στιγμα stigma, στιγματος stigmatos „znak”, od στιζω stizō „tatuować”[11].
- olivaceum: łac. olivaceus – „oliwkowozielony”, łac. oliva – „oliwa”[12].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały koliber o krótkim i prostym, czarnym dziobie. Nogi i stopy czarne. Występuje niewielki dymorfizm płciowy. Samiec podgatunku nominatywnego jest ciemnobrązowy lub oliwkowozielony z matowym odcieniem. Głowa i gardło nieco ciemniejsze, czarniawe. Na podgardlu i gardle wąski, wyraźny, zielony opalizujący śliniak, który w dolnej części przechodzi w jaskrawe wydłużenie (brodę) od żółtego, różowego i fioletowego do niebieskiego. Ogon rozwidlony, sterówki brązowozielone. Samica podobna do samca, ale śliniak jest albo mniejszy, bez charakterystycznej „brody”, albo nie występuje on w ogóle. Młode osobniki mają nieco krótszy ogon. Gardło młodego samca jest jednolite szarobrązowe bez śliniaka, a u młodych samic pióra na gardle mają jaśniejsze zakończenia. Podgatunek C. o. pallens jest podobny do podgatunku nominatywnego. Jest nieco jaśniejszy i nieco mniejszy[6]. Długość ciała około 14–15 cm, masa ciała samiec 8–9 g[13], jedna zbadana samica ważyła 6,6 g[6]. Szczegółowe wymiary na podstawie[14]:
| C. o. olivaceum | C. o. pallens | |||
|---|---|---|---|---|
| Samiec | Samica | Samiec | Samica | |
| Długość skrzydła (mm) | 89–92 | 80–82 | 75 | 76–78 |
| Długość dzioba (mm) | 14,5–16 | 14–15 | 13 | 11,5 |
| Długość ogona (mm) | 70–74 | 61–66 | 57 | 54–55 |
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 245 tys. km²[15]. Gatunek ten występuje głównie w zakresie wysokości od 3600 do 4600 m n.p.m. Poszczególne podgatunki zamieszkują:
- C. o. pallens – zachodnie stoki Andów w środkowym Peru od Ancash do północno-zachodniego Junín,
- C. o. olivaceum – we wschodnich Andach w południowo-wschodnim Peru od Apurímac do zachodnio-środkowej Boliwii (departament La Paz)[6][13].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Jego głównym habitatem są łąki puna, głównie wilgotne ich obszary, rzadziej spotykany jest w niskich zaroślach i na skraju lasów Polylepis[a]. Dieta tego gatunku składa się z nektaru i drobnych owadów[6]. Długość pokolenia jest określana na 4,2 roku[15].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Nie ma wielu informacji o rozmnażaniu tego gatunku. W lęgu 2 jaja wysiadywane przez samicę. Ptaki w okresie lęgowym były obserwowane w Boliwii w styczniu, osobniki młodociane widziano w Peru od lutego do kwietnia, w Boliwii w maju[6].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN brodaczek oliwkowy jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Liczebność populacji nie jest oszacowana, gatunek ten jest jednak opisywany jako rzadki. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[3][15].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granicy występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Chalcostigma olivaceum, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Olivaceous Thornbill Chalcostigma olivaceum (Lawrence, GN 1864). Avibase. [dostęp 2023-12-21]. (ang.).
- ↑ a b c Chalcostigma olivaceum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trochilidae Vigors, 1825 – kolibrowate – Hummingbirds (wersja: 2023-03-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-12-21].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 156, 1999.
- ↑ a b c d e f g T.S. Schulenberg & C.W. Sedgwick: Olivaceous Thornbill (Chalcostigma olivaceum), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-12-21]. (ang.).
- ↑ Geo. N. Lawrence, Descriptions of new species of birds of the families Tanagridade, Cuculidae, and Trochilidae, with a note on Panterpe insignis, „Annals of the Lyceum of Natural History of New York”, 8, Nowy Jork 1867, s. 44 (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-12-20]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, APODIFORMES, Wersja 6.018 (2022-08-18) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-12-21] (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2023-12-21].
- ↑ Chalcostigma, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-21] (ang.).
- ↑ olivaceum, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-21] (ang.).
- ↑ a b Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 655. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).
- ↑ M.A. Carriker, Descriptions of new birds from Peru and Ecuador, with critical notes on other little-known species., „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”, 87, 1935, s. 317, JSTOR: 4064219.
- ↑ a b c Olivaceous Thornbill Chalcostigma olivaceum. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-12-21]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, filmy i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagranie głosu. [w:] xeno-canto [on-line].