Kolibrowate
| Trochilidae[1] | |||
| Vigors, 1825 | |||
 Przedstawiciel rodziny – rudaczek północny (Selasphorus rufus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina |
kolibrowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Trochilus Linnaeus, 1758 | |||
| Podrodziny | |||
| |||
Kolibrowate[2] (Trochilidae) – rodzina ptaków z rzędu krótkonogich (Apodiformes)[2][3], a według taksonomii Sibleya-Ahlquista tworząca osobny rząd Trochiliformes. Obejmuje gatunki lądowe, zamieszkujące Amerykę, głównie w strefie międzyzwrotnikowej.
Biogeografia[edytuj | edytuj kod]
Wszystkie współczesne kolibry występują na terenie Nowego Świata. Do niedawna najstarszymi znanymi szczątkami kolibrów były liczące 10–30 tysięcy lat kości odkryte w Amerykach Środkowej i Południowej. Wszystkie skamieniałości trzeciorzędowe odnaleziono jednak na obszarze Starego Świata, co sugeruje, że istotna część ewolucji kolibrów miała miejsce właśnie na tych terenach[4]. Jednym z kolibrów występujących w Europie był oligoceński Eurotrochilus, którego pozostałości odkryto na terenie Polski, Niemiec i Francji[5]. Obecnie kolibry nie występują w Europie, jednak niekiedy fruczak gołąbek (Macroglossum stellatarum), ćma żyjąca również w Polsce, bywa z nimi mylona.
Cechy kolibrów[edytuj | edytuj kod]
- ptaki o długości 6–22 cm i masie 2–20 g, koliberek hawański to najmniejszy ptak świata
- cechuje je bardzo szybki metabolizm, niektóre gatunki muszą w ciągu doby zjeść pokarm przewyższający dwukrotnie masę ich ciała
- serce bije średnio 500–600 razy na minutę, maksymalnie dochodzi do 1260 uderzeń na minutę
- nocą niektóre gatunki zwalniają metabolizm, popadając w rodzaj odrętwienia, co pozwala im przenocować bez pożywienia (serce bije 50–180 razy na minutę)
- samce zazwyczaj są nieco większe od samic
- zazwyczaj wyraźny dymorfizm płciowy
- większość piór rozszczepia światło na barwy podstawowe, co nadaje ptakom barwny wygląd
- w piórach występują jedynie barwniki czarny i brązowy
- pióra, aby zachowały swoje właściwości, muszą okresowo namakać; zapewnia to mgła, deszcz lub kąpiel
- bardzo krótkie nogi o czterech palcach
- długi dziób o różnorodnym, zależnym od gatunku, kształcie
- skrzydła z silnie rozwiniętymi lotkami pierwszorzędowymi, a słabo drugorzędowymi
- ogon złożony z 10 sterówek, o kształcie zależnym od gatunku
- tempo uderzeń skrzydłami nie zależy od kierunku i typu lotu, lecz od wielkości ptaka (im większy tym wolniej) i wynosi od 10 do 90 uderzeń na sekundę
- latają z prędkością do 120 km/h
- potrafią unieść się pionowo, wykonać zawis, a także latać na boki i do tyłu
- w szkielecie uwagę zwraca wydatny grzebień na mostku, stanowiący przyczep mięśni poruszających skrzydłami
- największa liczba gatunków występuje w subtropikalnej strefie wschodnich stoków Andów
- pokarm stanowią, w zależności od gatunku, bezkręgowce łapane w locie lub nektar wysysany długim językiem
- większość gatunków żywiących się nektarem zapyla kwiaty, zjawisko to nazywa się ornitogamią
- przez większą część roku prowadzą samotniczy tryb życia
- samce mają silnie wykształcony terytorializm, zarówno względem ptaków swojego, jak i innych gatunków
- budową gniazda, wysiadywaniem i opieką nad pisklętami zajmuje się tylko samica
- gniazdo w formie koszyka splecionego z traw, mchu, części roślinnych i pajęczyn
- znoszą 2, rzadziej 1 jajo (są to najmniejsze jaja składane przez ptaki)
- wysiadywanie trwa 14–19 dni
- po wykluciu pisklęta są nagie, po czym od razu wyrasta upierzenie ostateczne
- pisklęta przez ok. 3 tygodnie są karmione pokarmem zwracanym przez matkę[6][7][8][a]
- jajo kolibra waży około 0,25 grama.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Do rodziny kolibrów należą następujące podrodziny[2]:
- Florisuginae Bonaparte, 1853 – topaziki
- Phaethornithinae Jardine, 1833 – pustelniki
- Polytminae Reichenbach, 1849 – kolibrzyki
- Lesbiinae Reichenbach, 1853 – paziaki
- Patagoninae Bonaparte, 1853 – giganciki – jedynym przedstawicielem jest Patagona gigas (Vieillot, 1824) – gigancik
- Trochilinae Vigors, 1825 – kolibry
Kladogram[edytuj | edytuj kod]
Kladogram rodziny Trochilidae[9]:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zwykle potomstwem opiekuje się wyłącznie samica, ale w literaturze są również opisy gatunków, u których samiec bierze udział w opiece nad potomstwem (zob. Hainsworth 1977).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Trochilidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trochilidae Vigors, 1825 - kolibrowate - Hummingbirds (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-22].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hummingbirds. IOC World Bird List: Version 10.1. [dostęp 2020-03-28]. (ang.).
- ↑ Gerald Mayr. Fossil hummingbirds in the Old World. „Biologist”. 52 (1), s. 12–16, 2005. (ang.).
- ↑ Zygmunt Bocheński, Zbigniew M. Bocheński. An Old World hummingbird from the Oligocene: a new fossil from Polish Carpathians. „Journal of Ornithology”. 149 (2), s. 211–216, 2008. DOI: 10.1007/s10336-007-0261-y. (ang.).
- ↑ Mother's Day and Parental Care | BirdNote [online], birdnote.org [dostęp 2017-08-18].
- ↑ World of Hummingbirds, Baby Hummingbirds [online], www.worldofhummingbirds.com [dostęp 2017-08-18].
- ↑ F.R. Hainsworth, Foraging efficiency and parental care in Colibri coruscans, „The Condor”, 79 (1), 1977, JSTOR: 1367532.
- ↑ J. Boyd III: Trochilidae: Hummingbirds. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-17]. (ang.).