Chordeumatida
| Chordeumatida | |||
| Pocock, 1894 | |||
 Atractosoma meridionale z rodziny Craspedosomatidae | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | Eugnatha | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd |
Chordeumatida | ||
| Synonimy | |||
| |||
Chordeumatida – rząd wijów z gromady dwuparców i nadrzędu Nematophora. Obejmuje ponad 1130 opisanych gatunków.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Dorosłe formy tych dwuparców osiągają od 3 do 35 mm długości ciała i mają od 25 do 32 pierścieni zagłowowych. Ciało zwęża się ku końcowi[1], jest walcowate lub prawie walcowate, a występujące u niektórych gatunków paranota mogą mu nadawać pozornie spłaszczony wygląd[2]. Narząd Tömösváry'ego mają postać niewielkich dołeczków. Prawdopodobną apomorfię stanowi chetotaksja tergitów – na każdym z nich występują dwa rzędy po 3 szczecinki. Przez środek tergitów biegnie podłużna bruzda. Za apomorfię uchodzi także brak w tej grupie ozoporów. Ósma i dziewiąta para odnóży u samców przekształcone są w gonopody, których budowa różni się pomiędzy podrzędami. U Craspedosomatidea i Striariidea za przekazywanie nasienia odpowiadają gonopody pierwszej pary, a u Chordeumatidea i Heterochordeumatidea drugiej pary. U Chordeumatidea i przynajmniej części Craspedosomatidea występują skomplikowanej budowy spermatofory. Co najmniej jedenasta para odnóży wyposażona jest w gruczoły biodrowe[1].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Przedstawiciele rzędu występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, jednak najliczniej na półkuli północnej. W Ameryce Południowej występują tylko w południowym Chile, w Afryce tylko na krańcach północnych i Madagaskarze. Ponadto na południe od Zwrotnika Koziorożca sięgają w Australii i Nowej Zelandii. Zasiedlają większą część Europy i Ameryki Północnej, w tym Amerykę Centralną. W Azji ich zasięg jest porozrywany; występują w Azji Zachodniej, Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej, na Syberii, w Himalajach i południowym krańcu subkontynentu indyjskiego[3].
W środowiskach zimnych często stanowią ważną lub dominującą grupę dwuparców. Dominują w wysokich górach Europy i Azji Środkowej, występując w szczelinach skalnych, wśród lodu i śniegu, powyżej linii drzew. W północnej Kanadzie, Skandynawii i na Syberii z powodzeniem zasiedlają miejsca znajdujące się pod śniegiem przez większość roku[3].
W Polsce stwierdzono 14 gatunków, przy czym najliczniejszy jest Craspedosoma rawlinsi[2] (zobacz: Chordeumatida Polski).
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Takson ten wprowadzony został w 1894 przez Reginalda Innesa Pococka[4]. Według analiz filogenetycznych Enghoffa z 1984, Regiera i Shultza z 2001 oraz Regiera i innych z 2005: morfologicznej i metodą największej parsymonii Chordeumatoida zajmują pozycję siostrzaną względem Callipodida[5][6][7]. Natomiast analiza nukleotydów metodą bayesowską z 2005 wskazywała na ich siostrzaną relację z Colobognatha[7].
Do 2012 roku opisano 1138 gatunków[8]. Klasyfikuje się je w 4 podrzędach[9][10]:
- Chordeumatidea Pocock, 1894
- Craspedosomatidea Cook, 1895
- Heterochordeumatidea Shear, 2000
- Striariidea Cook, 1896
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Descriptions and putative apomorphies of millipede clades. [w:] Milli-PEET: Millipede Systematics [on-line]. Field Museum of Natural History, 26 września 2006. [dostęp 2017-10-10].
- ↑ a b Jolanta Wytwer: gromada: dwuparce – Diplopoda. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 29–52.
- ↑ a b Rowland M. Shelley, Sergei I. Golovatch. Atlas of myriapod biogeography. I. Indigenous ordinal and supra-ordinal distributions in the Diplopoda: Perspectives on taxon origins and ages, and a hypothesis on the origin and early evolution of the class. „Insecta Mundi”. 158, s. 1–134, 2011.
- ↑ R.I. Pocock: Chilopoda, Symphyla and Diplopoda from the Malay Archipelago. W: M. Weber: Zoologische Ergebnisse einer Reise in Niederländisch Ost-Indien, Band 3. Leiden: 1894, s. 307-404.
- ↑ H. Enghoff. Phylogeny of millipedes-a cladistic analysis. „Zeitschrift für Zoologische Systematik und Evolutionsforschung”. 22 (1), s. 8-26, 1984.
- ↑ J.C. Regier, J.W. Shultz. A phylogenetic analysis of the Myriapoda (Arthropoda) using two nuclear protein-encoding genes. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 132 (4), s. 469-486, 2001.
- ↑ a b J.C. Regier, H.M. Wilson, J.W. Shultz. Phylogenetic analysis of Myriapoda using three nuclear protein-coding genes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 34, s. 147-158, 2005.
- ↑ Michael S. Brewer, Petra Sierwald, Jason E. Bond. Millipede Taxonomy after 250 Years: Classification and Taxonomic Practices in a Mega-Diverse yet Understudied Arthropod Group. „PLoS ONE”. 7 (5), 2012. DOI: 10.1371/journal.pone.0037240.
- ↑ William Shear, Class Diplopoda de Blainville in Gervais, 1844, [w:] Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, 2011, s. 159–164 [dostęp 2017-10-08].
- ↑ W.A. Shear. On the millipede family Heterochordeumatidae, with comments on the higher classification of the order Chordeumatida (Diplopoda). „Invertebrate Taxonomy”. 14, s. 363–376, 2000.